Świdnica 2024-02-16

Fabryka Wagony Świdnica: 50.833N 16.517E. Elewacja 223 m.

Wagony Świdnica, cysterny. 2022 rok. Zdjęcie Karol Placha Hetman

Wagony Świdnica, wagony samowyładowcze. 2022 rok. Zdjęcie Karol Placha Hetman

W drugiej połowie XIX wieku, kolej bardzo szybko się rozwijała. Dla przewożonych towarów potrzebne były nowe wagony, a te które były eksploatowane wymagały remontów. Dlatego w Świdnicy (wówczas będącej w granicach germańskich) postanowiono uruchomić kolejny zakład naprawy wagonów kolejowych. Zakład postanowiono wybudować we wschodniej części miasta, na tak zwanym Przedmieściu. Wybuch wielkiej wojny światowej przeszkodził w realizacji tego zamierzenia.

Do planów powrócono po zakończeniu wielkiej wojny światowej. W 1920 roku, zawiązano spółkę fabrykantów. W 1922 roku, zaczęto wznosić pierwsze hale magazynowe i produkcyjne. Powstała; stolarnia, kuźnia, spawalnia (wówczas zwana acetylenownia) i inne. Hale wyposażono w urządzenia dźwigowe i suwnice. Zainstalowano kilka lokomobil. Zbudowano kotłownię. Z początkiem 1923 roku, wyremontowano pierwsze wagony towarowe. W 1924 roku, zakład zatrudniał około 480 pracowników. W okresie 1927-1928 zbudowano okazały biurowiec. W 1929 roku, naprawiano miesięcznie około  1000 wagonów towarowych. W 30-latach XX wieku, zatrudnienie wynosiło do 650 pracowników. Zakład zbudował kilkadziesiąt domów z przeznaczeniem na mieszkania dla pracowników.

Z chwilą wybuchu drugiej wojny światowej, zatrudnienie w fabryce znacznie wzrosło. W 1940 roku, zakład zatrudniał ponad 1 200 pracowników. Cała produkcja szła na potrzeby wojenne. Oprócz produkcji i naprawy wagonów towarowych, w fabryce produkowano części zamienne do czołgów i łodzi podwodnych. Na terenie fabryki zbudowano baraki dla przymusowych robotników – jeńców wojennych.

W dniu 12 lutego 1945 roku, germańcy ewakuowali się na zachód, zabierając najcenniejsze obrabiarki i maszyny. W dniu 8 maja 1945 roku, do Świdnicy wkroczyli sowieci. W ciagu kilku tygodni, wywieźli do Moskwy pozostałe wyposażenie fabryki. Zostały nawet powyrywane przewody elektryczne ze ścian. W dniu 1 września 1945 roku, zdewastowany zakład, sowieci przekazali administracji Polskiej.

Po drugiej wojnie światowej, wielcy tego świata zdecydowali przyznać Dolny Śląsk Polsce, jak ziemie historycznie Polskie. Zakład w Świdnicy został upaństwowiony i otrzymał nazwę Wagonowe Warsztaty Kolejowe. Przy bardzo skromnym warsztacie narzędziowym i maszynowym, w listopadzie 1945 roku, rozpoczęto remonty wagonów towarowych. W 1947 roku, ostatni germańcy opuścili Świdnicę. W 1948 roku, zakład zmieniły nazwę na Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego (ZNTK) nr 10. Natomiast, w 1951 roku, po uzupełnieniu parku maszynowego, rozpoczęła działalność Fabryka Wagonów Świdnica. Firma rozpoczęła produkcję kolejowych wagonów towarowych w 1951 roku i do chwili obecnej (2024 rok) zbudowała ponad 110 000 wagonów różnych typów. W tym czasie (1951 rok), zakład zatrudniał około 1 100 pracowników. Początkowo produkowano głównie węglarki i cysterny. W połowie 50-lat, rozpoczęto eksport wagonów towarowych do CCCP. Niewydolna komunistyczna gospodarka powodowała, że zakład miał trudności z pozyskiwaniem surowców i materiałów. Większość procesów technologicznych opierała się na pracy fizycznej robotników.

W 1992 roku, nastąpiła prywatyzacja przedsiębiorstwa, które należąc do Skarbu Państwa, zmieniło nazwę na Fabryka Wagonów „Świdnica” S.A. W 1998 roku, większość akcji spółki kupiła amerykańska firma The Greenbrier Companies. Zmieniono nazwę zakładu na Wagony Świdnica S.A. W 2011 roku, spółka przejęła 75% udziałów w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Oławie. W 2012 roku, firma powiększyła się o ZTK SIARKOPOL. W grudniu 2016 roku, Wagony Świdnica S.A. uległa przekształceniu w spółkę z.o. o tej samej nazwie, której jedynym udziałowcem jest Greenbrier Europe B.V. W czerwcu 2017 roku, spółki The Greenbrier Companies, Inc. (NYSE: GBX) i Astra Rail Management GmbH połączyły się i rozpoczęły działalność pod nazwą Greenbrier Europe. Oprócz fabryk w Polsce firma ma zakład w Aradzie w Rumunii.

Aktualnie 60 % produkcji jest eksportowana do krajów Europejskich: Wielka Brytania, Francja, Szwajcaria, Austria, Szwecja, Włochy. Kluczowymi rynkami sprzedaży Greenbrier Europe są głównie kraje Unii Europejskiej (UE). Wagony Świdnica produkuje kolejowe wagony towarowe dla klientów zlokalizowanych w Europie, Ameryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Największym klientem Wagonów Świdnica w kraju jest obecnie (2019 rok) Freightliner. Od 2019 roku, zakład jest największym eksporterem taboru kolejowego w Polsce.

Zakład jest uznany za dobrego producenta cystern kolejowych. Zakład Wagony Świdnica, opierają się na wieloletnim doświadczeniu w projektowaniu, produkcji i prowadzeniu eksploatacji różnego typu wagonów towarowych i innowacyjnych wózków wagonowych. Zakład produkuje i dostarcza wagony towarowe w szerokim zakresie asortymentowym: cysterny o różnej pojemności i do różnych mediów (LPG, amoniak, inne produkty chemiczne), ze stali zwykłej i kwasoodpornej, izolowane i nieizolowane, wagony platformy, węglarki, wagony samowyładowcze, dwupokładowe wagony do transportu samochodów osobowych i inne wagony specjalistyczne (w tym wagony z aluminiowymi ścianami przesuwnymi). Zdolności produkcyjne świdnickiego zakładu wynoszą od 1 500 do 2 000 wagonów rocznie. Spółka posiada własne biuro konstrukcyjno-technologiczne, w którym pracuje około 50 inżynierów. Wagony Świdnica zatrudniają obecnie (2024 rok) około 900 pracowników.

Opracował Karol Placha Hetman