Kraków 2021-05-25

Wagony osobowe – Historia.

Wagony osobowe z odkrytymi i krytymi pomostami.

W tym artykule omawiamy wagony osobowe eksploatowane w PKP (Polskie Koleje Państwowe) przechodnie, czyli takie, gdzie przez wagon wiedzie korytarz, którym mogą przemieszczać się pasażerowie, a przede wszystkim załoga pociągu. Poprzednie wagony miały przejście po zewnętrznych pomostach, które w użyciu były bardzo niebiezpieczne.

Chronologicznie, po wagonach z zewnętrznym, bocznym przejściem zaprojektowano wagony zwane „wagony osobowe z odkrytym pomostami”. Wagony tego typu zaczęto projektować i budować po wielkiej wojnie światowej. Wagony te mają na obu końcach pomosty, gdzie umieszczono drzwi wejściowe do wagonu. Odkryty pomost jest wyróżnikiem wagonu, ale nie tylko. Zmian jest więcej. Przede wszystkim ostoja wagonu i konstrukcja pudła jest wykonana całkowicie z profili stalowych. Do tej konstrukcji przynitowano blachy poszycia. Nity te są wyraźnie widoczne. Wnętrze wagonu jest konstrukcji drewnianej. Drewniana jest podłoga, ściany, sufit i konstrukcja ławek. Korytarz przebiega przez środek wagonu. W połowie wagonu umieszczono toaletę, a naprzeciw niej piec ogrzewczy. W wielu wagonach zamiast pieca ogrzewczego, montowano już ogrzewanie parowe zasilane instalacją z lokomotywy parowej. Czasami w miejscu pieca montowano drugą toaletę.

Nowy typ wagonów pozbawiono świetlików, bo wagony miały własną instalację oświetleniową. Lampy były naftowe lub gazowe, ale najczęściej były już instalacje elektryczne. Żarówki były małej mocy, ale wystarczające dla podróżnych i drużyny konduktorskiej. Dzięki brakowi świetlików dachy były pokryte tylko dużymi arkuszami blachy.

Wagony z odkrytymi pomostami produkowano od 1925 roku, w wielu fabrykach w Europie. Między innymi w fabryce Gottfried Lindner AG, Ammendorf b. Halle (Niemcy). Wśród wagonów tego typu popularna jest seria wagonów Bi, BCi oraz Ci. Każdy kraj ma swoje oznaczenia wagonów osobowych, ale i one czasami ulegają zmianie. Na przykład wagon osobowy serii BCi-29, zbudowany w 1929 roku, znany wśród miłośników kolei, miał oznaczenie S w okresie 1945 – 1950, BCi w okresie 1950 – 1956, ABi w okresie 1956 -1977, Bi od 1977 roku. W oznaczeniu mała litera „i” oznacza wagon przechodni, czyli nie „boczniak”.

Wagon osobowy serii Ci.

Wagon osobowy serii Ci to przykład wagonu z odkrytymi pomostami. Wagon osobowy serii Ci został zaprojektowany w 1927 roku, na podstawie wcześniejszych konstrukcji. Pudło wagonu wykonano w technologii metalowej, spawana kratownica z przynitowanym pokryciem. Resztę wykonywano z drewna. Są to wagony dwuosiowe wyposażone z obu końców w otwarte pomosty do wsiadania. Pomosty te podróżni wykorzystywali do podziwiania widoków. Umożliwiają one przede wszystkim przechodzenie z wagonu do wagonu. Korytarz we wnętrzu wagonu przebiega środkiem. W połowie wagon jest przedzielony ścianką z drzwiami i oddziela klasę 2 od klasy 3, lub na przedziały dla palących i niepalących wyroby tytoniowe. W połowie wagonu jest także jednoosobowa toaleta z odprowadzeniem nieczystości na torowisko. Klasa 3 ma ławki drewniane. Pod sufitem umieszczono półki na bagaż. Klasa 2 ma ławki tapicerowane. Okna mają szerokość 0,60 m, a wysokość 1,00 m. Typowy wagon miał 56 miejsc siedzących.

Produkowano także wagony serii Ci, które były połączeniem wagonu serii Ci z seria Bi. W przedziale wyższej klasy były okna o wymiarach 1,0 m x 1,0 m, mniej ławek, a przez to więcej miejsca dla jednego pasażera.

Wagon był ogrzewany w zależności od życzeń zamawiającego. Była możliwość ogrzewania parowego poprzez podłączenie przewodu parowego z lokomotywą. Była możliwość ogrzewania zamontowanym we wnętrzu piecem na węgiel lub drewno, który był obsługiwany przez drużynę konduktorską. Piec umieszczono na wprost toalety.

Wagon miał oświetlenie lampami naftowymi lub lampami elektrycznymi ze słabymi żarówkami. Energia elektryczna podczas biegu pociągu była z prądnicy, a podczas postoju z akumulatora. Prądnica była napędzana poprzez pas transmisyjny z osi kół wagonu.

Przewietrzanie wagonu odbywało się poprzez nawiewy zamontowane w dachu lub poprzez otwieranie okien. Okna są podnoszone przy pomocy taśm parcianych. W taśmach są otwory, a w ścianie pod oknem bolec do zablokowania okna w żądanym położeniu.

Do 1929 roku, w Niemczech zbudowano około 200 wagonów typu Ci. Wagony były produkowane między innymi we wrocławskiej wytwórni taboru kolejowego Linke Hofmann Werke (późniejsza Państwowa Fabryka Wagonów). w tej fabryce budowano między innymi wagony w ukompletowaniu klasy 4. Po 1945 roku, wagony zostały przejęte przez Polskie Koleje Państwowe. Już w 60-latach wagony te jeździły tylko na liniach drugorzędnych o małym potoku pasażerów. Wagony zaczęto wycofywać z stanu PKP w 70-latach. Wagony były przystosowane do roli wagonów gospodarczych.

Dane T-T wagonu typu Ci:

Długość całkowita 13,92 m. Rozstaw osi 8,50 m. Liczba miejsc 48. Prędkość konstrukcyjna 60 km/h. Ogrzewanie parowe.

Wagon osobowy serii Bi.

Wagon osobowy serii Bi to przykład wagonu z krytymi pomostami. Wagon osobowy serii Bi był rozwinięciem wagonu osobowego serii Ci. Konstrukcja powstała w 1928 roku. Nadal jest to wagon dwu-osiowy. Celem konstrukcji było podniesienie komfortu podróży. Podstawową sprawą była zabudowa pomostów. Przejście między wagonami stało się bezpieczniejsze. Powiększono okna, które teraz miały wymiary 1,0 m x 1,0 m. Ponieważ długość wagonu pozostała bez zmian to liczba tych okien z 6 sztuk zmalała do 5 sztuk po jednej stronie wagonu. Plus do tego wąskie okno toalety, jak było poprzednio. W wagonie zmalała liczba miejsc siedzących, do 44 miejsc, ale znacznie zwiększyła się przestrzeń dla jednego pasażera.

Wagony serii Bi były budowane przez wiele wytwórni w Europie. Wagony te mają stalową, nitowaną konstrukcję (ramową) z blaszanym poszyciem pudła. W wagonie oprócz zamkniętych przedsionków, wydzielono otwarte przedziały pasażerskie z centralnym przejściem wzdłuż wagonu. Układ ławek w wagonach był różny. Oświetlenie w wagonie było elektryczne, słabymi żarówkami.

Po drugiej wojnie światowej PKP odziedziczyły 80 wagonów serii Bi, będących poprzednio własnością niemiecką. Generalnie były to wagony klasy 2, choć czasami były użytkowane jako klasa 1, po likwidacji klasy 3 w 1956 roku. Na liniach podrzędnych, wagony te jeździły jeszcze w 80-latach XX wieku.

Dane T-T wagonu typu Bi:

Długość całkowita 14,04 m. Rozstaw osi 8,50 m. Liczba miejsc 44. Prędkość konstrukcyjna 60 km/h. Ogrzewanie parowe.

Po drugiej wojnie światowej w Polsce wagonów serii: Bi, Ci nie produkowano. Ocenia się, że w 1945 roku, w PKP było 100 – 120 tego typu wagonów. Już w 60-latach jeździły na liniach podrzędnych. Ponieważ omawiane wagony mają konstrukcję metalową były bardzo długo używane w PKP. W efekcie przechodziły kilka remontów i modyfikacji. Poprawiano układ biegowy wagonów. Modernizowano system ogrzewania i oświetlenia. Wymieniano siedzenia na bardziej komfortowe. Po likwidacji klasy 3, wszystkie wagony ujednolicano dla poziomu klasy 2.

Opracował Karol Placha Hetman