Kraków 2024-12-28

Wagony osobowe standardu UIC-Y. Modernizacja.

Od 90-lat XX wieku, rozważano sprawę modernizacji wagonów osobowych standardu UIC-Y. Początkowo modernizacje były wykonywane w ramach napraw poziomu P5. Wymieniano okna, montowano ogrzewanie nawiewne zasilane energią elektryczną. Montowano układy klimatyzacji. Zastępowano drzwi wejściowe obrotowo-łamane na drzwi automatyczne odskokowo-przesówne. Jednocześnie nie dokonywano zmian oznaczenia typu wagonu, ale zmieniano oznaczenia literowe wagonów, które obecnie więcej mówią o wyposażeniu wagonu i udogodnieniach dla podróżnych. Praktyką jest oznaczanie przebudowanych wagonów typami posiadającymi aktualne świadectwa dopuszczenia do ruchu, w celu zaoszczędzenia na procesie certyfikacji. Uproszczenia w opisie literowym wagonów ułatwiają klasyfikację wagonów osobowych, pod kątem podstawowych ich cech. Kolejne lata pokazały, że ten system sprawdza się. Mało tego, pozwala podróżnym wybrać dla siebie optymalny wagon i optymalne miejsce w wybranym wagonie.

Pamietajmy, że w 2013 roku, firma PKP InterCity wystawiła na sprzedaż nieużywane wagony, w cenie wywoławczej 450 złoty za tonę. Do sprzedaży wystawiono 158 wagonów osobowych. Jeden wagon waży od 32 500 kg do 45 500 kg. Wszystkie wagony były standardu UIC-Y; klasy 1 i 2, kuszetki i wagony sypialne. Wagony stały na bocznicach na 12 stacjach kolejowych w Polsce. Jak się jednak okazało, ich modernizacja była opłacalna, bo pudła wagonów były w bardzo dobrym stanie. Zmodernizowany wagon kosztował 25 % ceny nowego wagonu kupionego w Europie Zachodniej.

W modernizacji wagonów osobowych wyspecjalizowały się firmy; PESA Bydgoszcz, HCP – FPS w Poznaniu, ZNTK Mińsk Mazowiecki, NEWAG Nowy Sącz. Przemian ustrojowych nie wytrzymały ZNTK Ostrów Wielkopolski.

Pozostawiono prędkość podróżną wagonów na poziomie 160 km/h. Wynikało to z braku lokomotyw o prędkości 200 km/h. W tym czasie, nie było zamówień na tego typu lokomotywy, bo w Polsce rządzili; folksdojcze, komuniści i masoni. Pierwsze lokomotywy o prędkości 200 km/h, pojawiły się na polskich torach za rządów Zjednoczonej Prawicy, w 2023 roku; Lokomotywa NEWAG EU-200.

Zmiany w modernizowanych wagonach.

W wagonach wymieniono siedzenia na bardziej ergonomiczne, często z regulacją oparcia, lepszą tapicerką i miejscem na gniazda USB oraz gniazda 230 V. Montaż systemów informacji wizualnej i dźwiękowej w postaci ekranów LED lub LCD. Instalacja nowych systemów monitoringu wagonu w postaci CCTV. Wymianie poddano izolację termiczną i akustyczną dla lepszego komfortu pasażerów. Wzmocniono konstrukcję wagonów, aby były zdolne do osiągania wyższych prędkości 160 km/h – 200 km/h.

Początkowo wklejano prostokątne okna z narożnikami o kącie 90 stopni. Później pojawiły się okna z zaokrąglonymi narożnikami. Dla wagonów o prędkości 200 km/h okna są wklejane od strony wewnętrznej. Z uwagi na zastosowanie klimatyzacji, większość okien jest nieotwierana. Pozostawiono nieliczne okna z górną częścią uchylną.

Nowe drzwi odskokowo-przesuwne początkowo malowano na kolor szary, ale następnie wprowadzono standard UIC i otrzymały one kolor ciemnoniebieski (granatowy). Początkowo w drzwiach nie montowano wyświetlaczy z informacją o relacji pociągu. Następnie montowano po jednym wyświetlaczu na stronie, a obecnie wyświetlacze są montowane na każdych drzwiach wejściowych. W wyniku modernizacji i montażu nowych drzwi wejściowych, zmienił się układ schodów wejściowych i przedsionka. Podłoga została wyłożona nierdzewną blachą z ryflowaną, antypoślizgową powierzchnią. Wejście jest dobrze oświetlone. Zmienił się układ poręczy i uchwytów wejściowych. W niektórych wagonach zamontowano dodatkowy składany stopień, co umożliwia wejście z bardzo niskich peronów.

Zmianie ulegały pudła. Pamiętamy, że wagony osobowe produkowane w HCP miały dolną krawędź podwiniętą. Obecnie wszystkie wagony mają krawędź prostą. Wynika to z montażu wielu podzespołów pod ostoją wagonu i dodatkowo osłonięto je aerodynamicznymi osłonami, które są przedłużeniem bocznych ścian pudła. Pozostawiono dachy gładkie, o grubości blach 2 mm lub ryflowane, o grubości 1 mm. Zmieniły się wywietrzniki i ich rozmieszczenie na dachu. Światła końca pociągu są wykonane w technologii LED z możliwością wyświetlenia światła czerwonego oraz białego. Zmieniła się ilość okien w pudle wagonu, w zależności od potrzeb.

W związku z montażem toalet w systemie zamkniętym, konstrukcja tej części wagonu musiała być zmieniona. Całkowicie demontowano stare ściany i wycinano podłogę. Większość urządzenie zamontowano pod ostoją. Zbiornik na fekalia umieszczono pod ostoją w rejonie trzeciego okna, zaraz za wózkiem tocznym. Rura spustowa jest widoczna pomiędzy wózkiem, a osłoną od aparatury podwozia.

Warto zwrócić uwagę, że był to czas, kiedy zaczęto stosować zabezpieczenia powierzchni lakierowanych przeciw wandalom. Są to specjalne powłoki, które spryskane sprajami przez wandali, można stosunkowo łatwo usunąć przy pomocy myjek ciśnieniowych.

W niektórych wagonach pozostawiono wózki toczne typu 4ANc. Jednak, dokonano modernizacji wózków tocznych dla poprawy komfortu jazdy i redukcji hałasu. Dokonano modernizacji hamulców oraz systemów kontroli biegu pociągu.

Nowe wagony.

Początkowo modernizacji poddawano pojedyncze egzemplarze wagonów, bardziej w celach testowych niż normalnej eksploatacji. Pierwszym programem modernizacji wagonów osobowych był program SPOT. Modernizacji poddano wagony typu 111Aw, które po modernizacji oznaczono typ 111A-2.

Wagon osobowy 111A-20, B9nopuz, to jest wagon bezprzedziałowy. Połowa foteli jest ustawiona przodem do kierunku jazdy, w połowie długości przedziału są stoliki, a druga połowa foteli jest ustawiona tyłem do kierunku jazdy. W przedziale są stojaki na walizki i półki nad oknami dla bagażu podręcznego. Drzwi do przedziału są szklane i automatycznie otwierane przyciskiem.

W 2012 roku, przedsiębiorstwo InterCity ogłosiło przetarg na modernizację 68 wagonów, dla obsługi relacji Przemyśl-Kraków-Wrocław-Szczecin. Modernizacji poddano wagony typu 140A, 141A. Na początku, w ramach umowy zmodernizowano 20 wagonów typu 141A. Wagony oznaczono typ 141A-20. Wagony przypisano do MD Wrocław. W wagonie jest 10 przedziałów sześcioosobowych. Przedział wyposażono w wygodne, nowoczesne siedzenia, klimatyzację oraz ogrzewanie nawiewne. Sterowanie odbywa się poprzez panel dotykowy wewnętrz przedziału. Oświetlenie wagonów jest w systemie LED. W przedziałach zamontowano małe lampki typu LED. W przedziale zamontowano również gniazdka elektryczne 230 V. Zamontowano toalety w systemie zamkniętym. Zamontowano nowe drzwi wejściowe automatyczne w systemie odskokowi-przesuwnym, które są jednoskrzydłowe, szczelne i izolowane termicznie. Drzwi czołowe dwuskrzydłowe z napędem pneumatycznym były zamontowane od samego początku.

Dane T-T wagonów typu 141A-20. Długość całkowita 24,50 m. Masa służbowa 38 000 kg. Prędkość maksymalna 160 km/h. Liczba miejsc siedzących 60. Wózki toczne typu 4ANc.

W 2013 roku, przewoźnik IntrCity podpisał umowę na modernizację 30 wagonów, z firmą PESA. Do modernizacji wytypowano wagony typu 140A, które były wyprodukowane w okresie 1990-1991. Wagony te zmodernizowano do typu 141A-30. Tym razem na każdych drzwiach wejściowych zamontowano elektroniczne wyświetlacze. Pierwsze wagony przypisano do MD Kraków, a kolejne do MD Szczecin. Początkowo wagony te skierowano na połączenia na trasie Przemyśl-Szczecin. Następnie wprowadzono do składów; IC Mieszko, IC Heweliusz, TLK Sukiennice, TLK Cegielski.

Powstały nowe wagony typu 111Arow. Oznaczenie „row” jest skrótem od nazwy rower. Pierwsze wagony przekazano użytkownikowi w 2005 roku. W wagonie umieszczono 6 stojaków dla rowerów, których konstrukcja jest znormalizowana. Rowery są stawiane w pozycji pionowej, gdzie przednie koło jest w górze. Pierwsza partia wagonów typu 111Arow ma podwiniętą dolną krawędź pudła i nie ma osłon aerodynamicznych. W wagonie okna są prostokątne, z ostrymi narożnikami, które są wklejane. Firma PKP InterCity posiadała znaczny nadmiar kuszetek typu 110Ac, które ostatecznie postanowiła przebudować na wagony bezprzedziałowe typu 111Arow. W tych wagonach zrezygnowano z jednej toalety oraz około 2 m części pasażerskiej, aby pomieścić więcej rowerów. W jednoprzestrzennym przedziale jest 66 miejsc (foteli) siedzących dla podróżnych. W innych modernizacjach jest 72 fotele, przy mniejszej liczbie zabieranych rowerów. Wagony typu 111Arow okazały się trafionym pomysłem i w kolejnych latach zlecono modernizację kolejnych 30 wagonów. Tym razem do przebudowy wytypowano wagony typu 111A, klasy 2, przedziałowe. Następnie przebudowano 16 wagonów typu 111A, na typ 111Arow.

Występują odmiany; B7nopuvz, B8nopuvz, B9nopuvz. Wagony różnią się ilością foteli, układem foteli, ilością wieszaków dla rowerów. Nowsze wagony otrzymały regulowane fotele. Pierwsze wagony typu 111Arow miały drzwi skrzydłowo-łamane, czyli starego typu.

Powstały nowe wagony typu 111Ainw. Onaczenie „inw” oznacza inwalida, czyli jest to wagon przeznaczony dla osób na wózkach inwalidzkich. W wagonach są 2-4 miejsca dla pasażerów na wózkach. Miejsca są wyposażone w pasy bezpieczeństwa oraz przycisk wezwania obsługi (drużyny konduktorskiej), w razie potrzebie. Wagony zostały bardzo dobrze odebrane przez pasażerów, zwłaszcza niepełnosprawnych, dla których wygospodarowano odpowiednią przestrzeń oraz wygodną, obszerną toaletę.

Wagon osobowy 111Ainw, B7bnopuz; jest to wagon bezprzedziałowy przystosowany do przewozu osób na wózkach inwalidzkich. Są dwa miejsca dla wózków. Układ foteli 2+2. Fotel przy jednej ścianie są ustawione przodem, a przy drugiej ścianie tyłem. W wagonie jest stojak na walizki i półka nad oknami dla bagażu podręcznego. Drzwi do przedziału są szklane i automatyczne, uruchamiane przyciskiem. Jest pochylnia, którą trzeba rozłożyć ręcznie. Wykonuje to drużyna konduktorska. Toaleta jest bardzo obszerna, a w toalecie jest dodatkowo przewijak dla niemowląt.

Była modernizacja wagonów z rodziny typu 111A na typ po modernizacji 111Alux. W ramach programu zmodernizowano 24 wagony.

Wagon osobowy typu 111A-30 COMBO, B6bnouvz – wagony klasy 2, przebudowany w firmie PESA. W sierpniu 2020 roku, InterCity zamówiło modernizacje 60 wagonów do poziomu typu 111A-30 COMBO. Wagony te to nowa jakość w podróży. W wagonie są przedziały zamknięte dla inwalidów oraz rodzin z dziećmi. Są trzy tego typu przedziały; dwa przedziały 6 miejscowe dla rodzin z małymi dziećmi oraz jeden przedział czteromiejscowy dla inwalidów i opiekunów. Jest rampa dla wjazdu wózków inwalidzkich, która ręcznie rozkłada obsługa pociągu. W wagonie jest także przestrzeń bezprzedziałowa dla pozostałych podróżnych. Do sierpnia 2021 roku, przekazano 40 zmodernizowanych wagonów. Pozostałe 20 egzemplarzy dostarczono do wiosny 2022 roku. Przebudowano głównie wagony typu 111A Lux i 112A Lux.

Wagony osobowe typu 111A-20 i typu 111AMM-20 to są wagony wykonane w ramach tego samego kontraktu i są takie same. Różnica jest taka, że wagony typu 111A-20 zbudowano w Bydgoszczy, a wagony typu 111AMM-20 zbudowano w Mińsku Mazowieckim. Wagony są bezprzedziałowe. Wszystkie wagony mają oznaczenie literowe B9nopuz i pudła stoją na zmodyfikowanych wózkach tocznych typu 4ANcS. Są to wagony, które otrzymały już standardowo czarny pas okien i niebieskie drzwi wejściowe.

Wagon osobowy typu 141A-20, oznaczenie AB9nouz to jest wagon klasy 1 i 2. Wagon 141A-20 składa się z części przedziałowej (klasa 1, trzy przedziały po 6 foteli) oraz bezprzedziałowej (klasa 2). W części bezprzedziałowej zamontowano 48 foteli. Wagony mają wózki toczne typu 4ANcS. Wagony te modernizowano w Bydgoszczy i w Mińsku Mazowieckim.

Kontrakt na 90 wagonów dla PKP InterCity.

W grudniu 2019 roku, fabryka FPS w Poznaniu przekazała ostatnie zmodernizowane wagony osobowe z 90 zamówionych wagonów. Kontrakt był warty 410 miliardów złotych i został zrealizowany 5 miesięcy przed terminem. Pierwsza umowa obejmowała 60 wagonów, z prawem opcji na kolejne 30 wagonów, którą wykorzystano. Zadanie modernizacji 90 wagonów zostało zrealizowane z udziałem finansowania w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Pierwsze wagony dostarczono w listopadzie 2017 roku. Modernizacja została wykonana w ramach napraw poziomu P5, aby nie uruchamiać procesu nowej certyfikacji.

Wagony były wykonane w kilku typach. Są wsród nich wagony klasy 2, przedziałowe. Zamontowano nowe, wygodne fotele, klimatyzację, gniazdka 230 V, wzmacniacze sygnału internetowego oraz urządzenia do bezprzewodowego internetu, elektroniczny system informacji pasażerskiej, toalety w systemie zamkniętym. Komfort jazdy oraz ciszę wewnątrz wagonu zapewnia zabudowa nowoczesnych wózków tocznych. Fabryka Pojazdów Szynowych, zaprojektowała i wyprodukowała 180 wózków tocznych nowego typu 25AN4 zwiększających prędkość pojazdów do 160 km/h. Modernizacja wagonów była bardzo złożonym zadaniem. Każdy zmodernizowany wagon składa się z 3 600 różnych elementów, w łącznej liczbie niemal 62 000 części, w tym ponad 20 000 elementów łącznych.

Wagony pasażerskie typu 161A, 162A, 163A.

W firmie PolRegio, był taki okres w którym przewoźnik brał udział w organizowaniu przewozów dalekobieżnych. W 2010 roku, w firmie PESA na zlecenie spółki Przewozy Regionalne przebudowano gruntownie 6 wagonów typu 111A na potrzeby połączeń RegioEkspres. W wyniku tej modernizacji, powstały po 2 wagony oznaczone seriami 161A, 162A i 163A, różniące się przeznaczeniem: Typ 161A to wagony z miejscami klasy 2, z wyodrębnionymi miejscami i toaletą przystosowanymi do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz miejscem na większy bagaż podręczny, w tym na rowery i sprzęt narciarski wagonie jest 50 foteli. Typ 162A, klasy 2. W wagonie jest 78 foteli. Typ 163A, klasy 1. w wagonie jest 67 miejsc siedzących. Wszystkie wagony są bezprzedziałowe. Wszystkie wagony otrzymały wózki typu 4ANcS. Wymieniono okna. Zabudowano też drzwi wejściowe odskokowo-przesuwne, natomiast drzwi międzywagonowe wyposażono w napęd elektryczno-pneumatyczny, umożliwiający otwieranie za pomocą przycisku. Drzwi wejściowe zostały pomalowane na kolor granatowy, zgodnie z wymogami UIC. Zamontowano toalety w systemie zamkniętym. Wagony wyposażono w elektroniczny system informacji pasażerskiej, w postaci monitorów. W każdym wagonie są 4 monitory. Wszystkie zmodernizowane wagony otrzymały jednolitą kolorystykę według nowego wzoru, przeznaczonego do uruchomionej w dniu 1 czerwca 2010 roku, nowej kategorii pociągów RegioEkspres. Do składów RegioEkspres wykorzystywano lokomotywy elektryczne typu EP07P, które zostały pomalowane na kolor brązowy.

W późniejszym okresie, spółka Przewozy Regionalne zleciła zakładom PESA modernizację jeszcze 10 wagonów 111A; 3 wagony do standardu 161A, 4 wagony do standardu 162A oraz 3 wagony do standardu 163A. Łącznie w spółce znalazło się 16 zmodernizowanych wagonów: 5 egzemplarzy 161A, 6 egzemplarzy 162A, 5 egzemplarzy 161A. Kariera pociągów RegioEkspres zakończyła się w grudniu 2013 roku.

Opracował Karol Placha Hetman