Krzyż Wielkopolski 2024-10-16

Wagony piętrowe w PolRegio.

W 2023 roku, przewoźnik PolRegio dysponował ponad 60 wagonami pasażerskimi, z czego połowa to były wagony piętrowe serii Bmnopux, które były potocznie nazywane „Piętrusy” i „Bohun”. Dokładnie PolRegio posiadało 34 wagony piętrowe serii Bmnopux typu DBme. Oznaczenie wagonów seria Bdhpumn jest nieaktualne od 2009 roku.

W ostanim czasie, 19 egzemplarzy wagonów zostało skreślonych z inwentarza z uwagi na różne czynniki; Koniec czasu eksploatacji. Poważne uszkodzenia nie kwalifikują się do wykonania napraw okresowych i dalszej eksploatacji. Wandalizm pseudo artystów, graficiarzy. Pożary, jak na przykład na stacji w Lesznie. Naprawy przekraczające koszt wagonu. W służbie pozostało 15 egzemplarzy wagonów piętrowych serii Bmnopux oraz dwa cztero-wagonowe składy Bhp, które są zabytkami wpisanymi do rejestru i stoją na stacji w Chojnicach.

Wagony piętrowe są włączane w składy razem z wagonami klasycznymi na takie relacje jak; Gdynia – Hel, Chojnice – Hel, Poznań – Szklarska Poręba Górna, Leszno – Szklarska Poręba Górna, Piła – Kostrzyn nad Odrą.

Warto uzupełnić, że PolRegio posiada 58 lokomotyw (5 egzemplarzy elektrycznych EP07P. 15 egzemplarzy SM42. 18 egzemplarzy SU42. 12 egzemplarzy SP32, które są w trakcie wycofywania z eksploatacji. 8 egzemplarzy SU45, które są także w trakcie wycofywania z eksploatacji.

Wagony osobowe piętrowe Bhp (początkowo Bipa).

Wagony te były opracowane w NRD w fabryce VEB Waggonbau Görlitz w 50-latach XX wieku. Były produkowane w okresie 1959-1977. Wagony fabrycznie były zestawione w składy 4-wagonowe. Miały układ osi 2-3-3-3-2. Średnica kół 0,94 m. Masa służbowa 132 000 kg. Długość pojedynczego wagonu 17,30 m. Prędkość konstrukcyjna 120 km/h. Ilość miejsc siedzących 80 (wagon środkowy) 90 (wagon skrajny). Całkowita liczba pasażerów 340 osób.

Te skład wagonowe był dojść charakterystyczny w krajach socjalistycznych. Pierwsze składy używane w NRD miały wagon sterowniczy, a na drugim końcu lokomotywę i były eksploatowane w układzie push-pull.

Konstrukcja wagonów jest stalowa z wykorzystaniem drewna i płyt pilśniowych. Podłogi z desek wyłożono tworzywem; linoleum. Okna są uchylane ręcznie. Wózki pomiędzy członami są zbudowane w systemie Jakobsa i są trzy-osiowe. Rozstaw osi wynosi 1,80 m. Środkowe koła zestawu mają podcięte obrzeża o 10 mm, dla lepszego pokonywania łuków. Wózki skrajne są dwuosiowe i mają rozstaw osi wynosi 3,00 m. W pierwszych wersjach na wózku skrajnym zamocowana była prądnica. Wagony te, już jako jedyne w Polsce mają prądnice z przekładnią pasową. W wagonach skrajnych są toalety, a od 1961 roku, także w wagonach środkowych pod schodami zamontowano toalety. Toalety są w systemie otwartym. Układ siedzeń 2-2 z przejściem pośrodku, choć początkowo był układ 3-2. Drzwi wejściowe dwuskrzydłowe przesuwne, o szerokości aż 1,75 m, są otwierane ręcznie. Wystarczy otwierać jedno skrzydło, a drugie się także otwiera. W trakcie eksplotacji, w wyniku awarii i uszkodzeń poszczególnych wagonów składano je w zestawy 3-wagonowe, a nawet 2-wagonowe. W pierwszych latach eksploatacji dokonano pierwszych modernizacji wagonów; dodano toalety, zmieniono układ siedzeń, dodano półki na górnym pokładzie. Od 1974 roku, w trakcie remontów, opływowe dachy na końcach zespołu zastąpiono prostymi. Początkowo w czołach skrajnych wagonów były trzy okna; toaleta, przedział służbowy i radiowęzeł. Zmieniano to na jedno okno dla przedziału służbowego. Zamontowano wymagane już światła końca pociągu. Były one wyżej niż w obecnych wagonach. W czołach wagonów umieszczono klasyczne zderzaki i sprzęgi śrubowe. Wagony mają klasyczne cięgła śrubowe o nośności 85 Mg. Pozwalają one na spinanie składu ze wszystkimi typami normalnotorowych lokomotyw i wagonów w Polsce. Zderzaki są okrągłe i mają średnicę tarcz 0,50 m. Wagony posiadają instalację elektryczną 24 V, służącą do oświetlania wagonu, oraz instalację 3 kV, służącą do ogrzewania. W wagonach było zainstalowane także niskoprężne konwekcyjne ogrzewanie parowe. System ten wymagał podłączenia do lokomotywy wyposażonej w źródło pary, na przykład parowozy lub lokomotywy SP42, SP45 i był powszechnie wykorzystywany na liniach niezelektryfikowanych do końca 80-lat XX wieku. Wagony były pomalowane na kolor oliwkowozielony, klasyczny dla PKP.

Pierwsze wagony serii Bipa, kupione dla PKP skierowano na Górny Śląsk. Z uwagi na oznaczenie literowe nazywano je „BIPAMI”. Były eksploatowane na trasach regionalnych, z dużymi potokami pasażerów i z krótkimi peronami. Zdarzało się, że w skład pociągu wchodziły dwa zestawy serii Bhp. Wagony wchodziły także w skład pociągów przyspieszonych i pospiesznych. Z czasem wagony były kierowane do innych dyrekcji. Co ważne wagony te były obsługiwane wszystkimi możliwymi trakcjami: parową, spalinową i elektryczną. Łącznie w okresie 1959–1977, do Polski sprowadzono z Görlitz 473 zespoły cztero-wagonowe oraz 57 wagonów zapasowych. Razem 1 949 pojedynczych wagonów.

Po podziale PKP na spółki, wagony Bhp przydzielono do Przewozów Regionalnych (obecnie PolRegio) i przemalowano na kolor pomarańczowo-żółty. Remontem wagonów Bhp zajmowały się przede wszystkim Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Pruszkowie, a później Pesa w Bydgoszczy. Od 2004 roku, wagony Bhp przemalowano na kolor niebiesko-żółty, analogicznie do wagonów serii Bmnopux (poprzednio Bdhpumn).

Ostatnim terenem eksploatacji wagonów serii Bhp były niezelektryfikowane szlaki na Pomorzu. W dniu 17 czerwca 2018 roku, ostatni czynny skład Bhp wykonał kurs Chojnice – Hel i Hel – Chojnice. Po 59 latach zakończono eksploatację wagonów piętrowych serii Bhp. Ważne jest jednak, że dwa pozostałe w Chojnicach cztero-wagonowe składy nie ulegną kasacji. Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków podjął decyzję o wpisaniu obu zestawów do rejestru zabytków.

Oznakowanie literowe wagonów. Początkowo, kiedy wagony pojawiły się na PKP, nosiły oznaczenie Bipa. Poszczególne litery oznaczały: B – wagon drugiej klasy, i – wagon bezprzedziałowy z korytarzem przez środek wagonu, p – wagon piętrowy, a – zespół wagonów o układzie osi 2-3-3-3-2 (jedyny pojazd, mający tę literę na PKP).

Obecnie wagony są oznaczane skrótem Bhp, gdzie: B – wagon drugiej klasy, h, p (oznaczenie nowe) – wagon bezprzedziałowy z korytarzem przez środek wagonu, p, x (oznaczenie nowe) – wagon piętrowy. W oznaczeniu wagonu współcześnie nie występuje żadna litera, określająca układ osi w zespole wagonów.

Wagony osobowe piętrowe Bmnopux (początkowo Bdhpumn).

W sezonie letnim ciężko wyobrazić sobie Półwysep Helski bez widoku piętrowego pociągu otoczonego z dwóch stron wodą. Te piętrowe wagony zwane są przez miłośników kolei „BOHUN”. Choć na przestrzeni lat liczba tych wagonów zmalała, to w wakacje nadal obsługują one najbardziej zatłoczone pociągi PolRegio na Hel.

Wagony Goerlitz Bmnopux (poprzednio Bdhpumn) to są wagony kontynuacji germańskich wagonów piętrowych znanych w Polsce jako seria Bipa/Bhp. Wagony te były produkowane w okresie 1974-1991, przez firmę VEB Waggonbau Görlitz. Czasami wagony te są nazywane Goerlitz88/89. Dla PKP były produkowane w okresie 1989-1990.

Wagony te są jednoczłonowe, z układem osi 2’2’. Masa służbową 42 400 kg. Długość 26,80 m. W Polsce wagony są dopuszczone do prędkości konstrukcyjnej 120 km/h. W Polsce wagony mają system hamulcowy Knorr oraz elektro-pneumatyczny. Liczna miejsc siedzących 132. Całkowita liczba pasażerów 340 osób. Polska kupiła dla PKP 159 egzemplarzy, które przez miłośników kolei są nazywane „BOHUN”. Wagony Bdhpumn trafiły między innymi do wagonowni; Wrocław Główny, Poznań Główny, Katowice. Obecnie 2024 rok, stacjonują wyłącznie w wagonowniach w: Krzyżu Wielkopolskim, Pile, Chojnicach, Lesznie i Olsztynie.

Pudło wagonu opiera się na dwuosiowych wózkach typu Goerlitz VI, które są przystosowane do prędkości 160 km/h. Mimo tego wagony te są dopuszczone do poruszania się z prędkościami: 140 km/h w germani, 120 km/h w Polsce oraz do 100 km/h w Czechach.

Drzwi wejściowe są umieszczone na dolnym poziomie, nie nad wózkami tocznymi, jak było to w serii Bhp. Drzwi wejściowe są umieszczone na zewnątrz i nie chowają się do konstrukcji ściany pudła. Wagony Bmnopux są wyposażone w przewód zdalnego sterowania, który w Polsce nie jest wykorzystywany. Drzwi poruszane są automatycznie.

W 2003 roku, część wagonów Bdhpumn została zmodernizowana w ramach naprawy P5 w zakładach PESA w Bydgoszczy. Podczas naprawy otrzymały nowe siedzenia, laminaty, toalety w systemie zamkniętym, wklejane okna na pokładzie dolnym i blokadę otwierania drzwi wyjściowych. W 2009 roku, około 20 wagonów przeszło w PESA Bydgoszcz naprawy P4. Po naprawie rewizyjnej wagony otrzymały nowe oznaczenie serii Bmnopux i kursowały w pociągach REGIO oraz interREGIO, a obecnie PolRegio.

Fabrycznie wagony sprowadzone do PKP były malowane na kolor ciemnoniebieski z pomarańczowym paskiem. Drzwi były w kolorze niebieskim. Podczas kolejnych napraw rewizyjnych zmieniały się odcienie niebieskiego, na jaśniejszy. Drzwi malowano nadal w kolorze niebieskim, a pasek zmieniono z pomarańczowego w żółty. Pojawiły się po jakimś czasie również wagony, w których drzwi zamiast na niebiesko, zostały pomalowane w kolorze żółtym, jak pasek. Potem stosowano bardzo jasny odcień niebieskiego i jaskrawy żółty pasek, w którym także maluje się drzwi. Obecnie niektóre wagony pomalowane są w kolorach bieli i dwóch odcieni niebieskiego (barwach InterREGIO), a przede wszystkim w kolory pomarańczowo-szaro-czerwone (barwy marki PolRegio).

Oznakowanie PKP Bdhpumn – do 2009 roku: B – wagon 2 klasy. d – wagon z przewodem zdalnego sterowania. h – wagon bezprzedziałowy z korytarzem przez środek wagonu. p – wagon piętrowy. u – wagon ze zdalnym zamykaniem drzwi i sterowaniem oświetleniem. m – wagon dłuższy niż 24,5 metra. n – wagon wyposażony w ogrzewanie nawiewne.

Oznakowanie Przewozy Regionalne Bmnopux – od 2009 roku: B – wagon 2 klasy. m – wagon dłuższy niż 24,5 metra. n – wagon wyposażony w ogrzewanie nawiewne. o – wagon z przewodem zdalnego sterowania. p – wagon osobowy z przejściem środkowym. u – wagon ze zdalnym zamykaniem drzwi i sterowaniem oświetleniem. x – wagon piętrowy.

Opracował Karol Placha Hetman