Kraków 2025-01-24

Wagony osobowe 111AMM-20, B9nopuz.

Od 90-lat XX wieku, rozważano sprawę modernizacji wagonów osobowych standardu UIC-Y. Początkowo modernizacje były wykonywane w ramach napraw poziomu P5. Wymieniano okna, montowano ogrzewanie nawiewne zasilane energią elektryczną. Montowano układy klimatyzacji. Zastępowano drzwi wejściowe obrotowo-łamane na drzwi automatyczne odskokowo-przesówne. Jednocześnie nie dokonywano zmian oznaczenia typu wagonu, ale zmieniano oznaczenia literowe wagonów, które obecnie więcej mówią o wyposażeniu wagonu i udogodnieniach dla podróżnych. Praktyką jest oznaczanie przebudowanych wagonów typami posiadającymi aktualne świadectwa dopuszczenia do ruchu, w celu zaoszczędzenia na procesie certyfikacji. Uproszczenia w opisie literowym wagonów ułatwiają klasyfikację wagonów osobowych, pod kątem podstawowych ich cech. Kolejne lata pokazały, że ten system sprawdza się. Mało tego, pozwala podróżnym wybrać dla siebie optymalny wagon i optymalne miejsce w wybranym wagonie.

Pamietajmy, że w 2013 roku, firma PKP InterCity wystawiła na sprzedaż nieużywane wagony, w cenie wywoławczej 450 złoty za tonę. Do sprzedaży wystawiono 158 wagonów osobowych. Jeden wagon waży od 32 500 kg do 45 500 kg. Wszystkie wagony były standardu UIC-Y; klasy 1 i 2, kuszetki i wagony sypialne. Wagony stały na bocznicach na 12 stacjach kolejowych w Polsce. Jak się jednak okazało, ich modernizacja była opłacalna, bo pudła wagonów były w bardzo dobrym stanie. Zmodernizowany wagon kosztował 25 % ceny nowego wagonu kupionego w Europie Zachodniej.

W modernizacji wagonów osobowych wyspecjalizowały się firmy; PESA Bydgoszcz, HCP – FPS w Poznaniu, ZNTK Mińsk Mazowiecki, NEWAG Nowy Sącz. Przemian ustrojowych nie wytrzymały ZNTK Ostrów Wielkopolski.

Pozostawiono prędkość podróżną wagonów na poziomie 160 km/h. Wynikało to z braku lokomotyw o prędkości 200 km/h. W tym czasie, nie było zamówień na tego typu lokomotywy, bo w Polsce rządzili; folksdojcze, komuniści i masoni. Pierwsze lokomotywy o prędkości 200 km/h, pojawiły się na polskich torach za rządów Zjednoczonej Prawicy, w 2023 roku; Lokomotywa NEWAG EU-200.

Zmiany w modernizowanych wagonach.

W wagonach wymieniono siedzenia na bardziej ergonomiczne, często z regulacją oparcia, lepszą tapicerką i miejscem na gniazda USB oraz gniazda 230 V. Montaż systemów informacji wizualnej i dźwiękowej w postaci ekranów LED lub LCD. Instalacja nowych systemów monitoringu wagonu w postaci CCTV. Wymianie poddano izolację termiczną i akustyczną dla lepszego komfortu pasażerów. Wzmocniono konstrukcję wagonów, aby były zdolne do osiągania wyższych prędkości 160 km/h – 200 km/h.

Z uwagi na zastosowanie klimatyzacji, większość okien jest nieotwierana. Pozostawiono nieliczne okna z górną częścią uchylną. Nowe drzwi odskokowo-przesuwne początkowo malowano na kolor szary, ale następnie wprowadzono standard UIC i otrzymały one kolor ciemnoniebieski (granatowy). Początkowo w drzwiach nie montowano wyświetlaczy z informacją o relacji pociągu. Następnie montowano po jednym wyświetlaczu na stronie pudła, a obecnie wyświetlacze są montowane na każdych drzwiach wejściowych. W wyniku modernizacji i montażu nowych drzwi wejściowych, zmienił się układ schodów wejściowych i przedsionka. Podłoga została wyłożona nierdzewną blachą z ryflowaną, antypoślizgową powierzchnią. Wejście jest dobrze oświetlone. Zmienił się układ poręczy i uchwytów wejściowych. W niektórych wagonach zamontowano dodatkowy składany stopień, co umożliwia wejście z bardzo niskich peronów.

Zmianie ulegały pudła. Pamiętamy, że wagony osobowe produkowane w HCP miały dolną krawędź podwiniętą. Obecnie wszystkie wagony mają krawędź prostą. Wynika to z montażu wielu podzespołów pod ostoją wagonu i dodatkowo osłonięto je aerodynamicznymi osłonami, które są przedłużeniem bocznych ścian pudła. Pozostawiono dachy gładkie, o grubości blach 2 mm lub ryflowane, o grubości 1 mm. Zmieniły się wywietrzniki i ich rozmieszczenie na dachu. Światła końca pociągu są wykonane w technologii LED z możliwością wyświetlenia światła czerwonego oraz białego. Zmieniła się ilość okien w pudle wagonu, w zależności od potrzeb.

W związku z montażem toalet w systemie zamkniętym, konstrukcja tej części wagonu musiała być zmieniona. Całkowicie demontowano stare ściany i wycinano podłogę. Większość urządzenie zamontowano pod ostoją. Zbiornik na fekalia umieszczono pod ostoją w rejonie trzeciego okna, zaraz za wózkiem tocznym. Rura spustowa jest widoczna pomiędzy wózkiem, a osłoną od aparatury podwozia.

Warto zwrócić uwagę, że był to czas, kiedy zaczęto stosować zabezpieczenia powierzchni lakierowanych przeciw wandalom. Są to specjalne powłoki, które spryskane sprajami przez wandali, można stosunkowo łatwo usunąć przy pomocy myjek ciśnieniowych.

W niektórych wagonach pozostawiono wózki toczne typu 4ANc. Jednak, dokonano modernizacji wózków tocznych dla poprawy komfortu jazdy i redukcji hałasu. Dokonano modernizacji hamulców oraz systemów kontroli biegu pociągu.

Wagony osobowe typ 111AMM-20, B9nopuz.

W dniu 5 kwietnia 2017 roku, firma InterCity ogłosiła przetarg na modernizację wagonów osobowych. Początkowo 183 egzemplarze. W dniu 31 maja 2017 roku, ogłoszono kolejny przetarg, tym razem na modernizację 40 wagonów osobowych, do tak zwanego standardu COMBO. Do modernizacji skierowano wagony standardu „Y”; typu 141A oraz 111A. Początkowo zamawiający postulował wymianę wózków tocznych na nowy typ. Przedstawiona analiza i kosztorys, wykazały, że korzystna jest modernizacja klasycznych wózków 4AN. Wagony 111A-20 powstały z zamówienia na wykonanie naprawy okresowej na poziomie P5, razem z modernizacją oraz po czasie przeglądu na poziomie P3. Łącznie InterCity zamówiło 83 wagony, oparte na typie 141A oraz 111A.

Według zamawiającego, zmodernizowane wagon miały być wagonami bezprzedziałowymi, klimatyzowanymi, z toaletami w systemie zamkniętym. Przetarg wygrało konsorcjum PESA Bydgoszcz oraz ZNTK Mińsk Mazowiecki, a umowę podpisano w dniu 23 kwietnia 2018 roku. W listopadzie 2018 roku, InterCity skorzystało z prawa opcji i zamówiono 42 wagony. Łącznie do modernizacji trafiło 125 egzemplarzy wagonów typu: 111Ah, 111Ap, 111As, 111Ay, 111Au oraz 141A. Pierwszy zmodernizowany wagon trafił do służby w lokomotywowni Wrocław, w lipcu 2019 roku.

Wagony modernizowane w Mińsku Mazowieckim otrzymały oznaczenie typu 111AMM-20. Pierwszy wagon trafił do służby w lokomotywowni Warszawa Grochów w styczniu 2020 roku. Wagony zmodernizowane w Mińsku Mazowieckim i w Bydgoszczy różnią się tylko szczegółami. 

Wagon 111AMM-20 jest w układzie bezprzedziałowym. Wyposażono go w 72 miejsca siedzące w układzie 2+2. Połowa foteli jest ustawiona przodem, a druga połowa tyłem do kierunku jazdy. Fotele posiadają oznaczenie numeracji alfabetem Braille`a, które usytuowane jest na wysokości zagłówka. Wagon wyposażono w oświetlenie typu LED, o ciepłej barwie. Do tapicerowania foteli użyto tkaniny elastycznej o dużej wytrzymałości, w kolorze ciemnoniebieskim. Na zagłówkach umieszczono pomarańczowe ochraniacze zagłówka z logo przewoźnika. Fotele mają składane tapicerowane podłokietniki. W oparciu fotela jest rozkładany stolik dla pasażera z tyłu, a także schowek na gazety, chowany wieszak i podnóżek. Zewnętrzne fotele mają przy zagłówku uchwyt dla pasażera idącego korytarzem. Pod fotelami umieszczono gniazdka instalacji 230 V AC. W wagonie zamontowano cztery rozkładane duże stoliki, a każdy stolik jest do użytku przez czterech podróżnych. Podłoga w wagonie jest wykonana z antypoślizgowego tworzywa w kolorze szarym. Ściany wyłożone są popielatymi panelami, wykonanymi z tworzywa sztucznego, a tuż pod oknami umieszczono otwory wentylacyjne. Nad oknami, wzdłuż wagonu umieszczono półki na bagaż podręczny. Ciężki bagaż umieszcza się na stojakach przy drzwiach wejściowych do głównego przedziału. Sześć okien jest traktowanych jako wyjścia bezpieczeństwa i w ich pobliżu jest specjalny czerwony młotek dla rozbicia szyby. Pod sufitem zamontowano monitory dla informacji pasażerskiej. Sufit jest także wyłożony popielatymi panelami. W przedziale są umieszczone dwie rączki hamulca bezpieczeństwa, przy drzwiach wejściowych. Szklane drzwi wejściowe są otwierane automatycznie przyciskiem. Dodatkowo jest umieszczony wyłącznik napędu drzwi. W przedsionku wagonu umieszczono: toalety w systemie zamkniętym, szafę wyposażenie elektronicznego, wyświetlacze informacji kolejowych, korba hamulca ręcznego, gniazdo 230 V (dla drużyny sprzątającej), numer wagonu i jego typ, szafkę z gaśnicą, kosz na śmieci, wycieraczkę przed wejściem do przedziału, poręcze. Drzwi czołowe są w kolorze pomarańczowym na zewnątrz i niebieskim w środku, mają napęd pneumatyczno – elektrycznym. Drzwi wejściowe odskokowo – przesuwne w kolorze granatowym. Wagon posiada niebieskie drzwi wejściowe, zgodnie z obowiązującymi przepisami UIC. W drzwiach jest okno i wyświetlacz informacji kolejowej; tablice świetlne LED. 

Pozostawiono wózki toczne typu 4AN, które poddano modernizacji do standardu 4ANcS. Było to związane z modernizacją układu hamulcowego. Dopuszczalna prędkość maksymalna wagonu wynosi 160 km/h. Na marginesie warto wspomnieć, że modernizowane wagony typu 174A mają pozostawione wózki toczne typu 25AN4. Instalacja prądu elektrycznego 230V AC jest zasilana z przetwornicy statycznej z autostartem. Ta instalacja zasila także nawiew i klimatyzację. Wagon posiada pełną diagnostykę stanu podzespołów wagonu. Na panelu sterowniczo-kontrolnym podawane są informacje o stanie wagonu, stanu klimatyzacji, przetwornic, toalety, świateł końcowych wagonu, stanu wszystkich drzwi, stanu wózków tocznych, układu hamulcowego i przegrzania łożysk zestawów kołowych. Wagon ma system WiFi ze wzmacniaczem sygnału GSM/LTE.

Pudło wagonu jest pomalowane w standardzie InterCity klasy 2, w dwóch odcieniach szarości. Dodatkowo jest zielony pas nad oknami i granatowy pas nad poziomem ostoi. Jest także logo firmy InterCity. Okna w wagonie łączą się w jednolity czarny pas, który nadaje pojazdowi elegancki wygląd. Na wysokości ostoi są zanotowane wszystkie konieczne dane dotyczące wagonu. Pod ostoją zamontowano osłony wyposażenia, z wykrojami dostępu do wyposażenia oraz napisami eksploatacyjnymi. Zestawy kołowe są odsłonięte i w rejonie ostoi zamontowano żółte uchwyty do kotwienia wagonu. Wagon ma 8 tego typu uchwytów. Na wagonie umieszczono naklejki informacyjne: zakaz palenia, wagon monitorowany, pokładowe WiFi, wagon bezprzedziałowy, wagon dostępny dla matek z dziećmi i kobiet w błogosławionym stanie, wagon dostępny dla inwalidów.

Opracował Karol Placha Hetman