Kraków 2022-07-18

Wagon osobowy 120A, Bwixt, Bh, Bp, B11p, „Bonanza”.

Wagon 120A, Bwixt, opracowano we Wrocławiu w fabryce PaFaWag w 1972 roku. Był eksploatowany od 1973 roku. Wagon 120A to jest odmiana produkowanych już wcześniej w Polsce wagonów standardu „Y” rodziny 104A. Wagon opracowano głównie na szlaki niezelektryfikowane, lokalne, o średnim natężenie ruchu pasażerskiego. Wagony całkowite zastąpiły wagony zbudowane przed 1945 rokiem, których jeszcze w 70-latach XX wieku w PKP był duży ilostan. Razem z wycofaniem ostatnich wagonów przedwojennych, wagony typu 120A, wspólnie z starszymi 43A, 101A i 102A, stały się podstawowym taborem w pociągach osobowych na liniach lokalnych w PKP. Po 2002 roku, wspólnie z piętrowymi wagonami serii Bhp, stały się jedynymi planowo użytkowanymi wagonami wyposażonymi w sprawne urządzenia ogrzewania parowego. Reszta wagonów miała tylko ogrzewanie elektryczne.

Po 1985 roku, wagony typu 120A były oznaczone serią Bh, a po 2009 roku, także Bp lub B11p.

Warto dodać, że wagony mają niektóre elementy wyposażenia takie same jak EZT EN57, które były równolegle produkowane w PaFaWag. W wagonach są te same fotele, stoliki, podsufitowe półki na bagaż. Montowano te same drzwi wewnętrzne. Stosowano te same technologie. Produkcję wagonów 120A zakończono ostatecznie w 1985 roku.

Dane T-T wagonu typu 120A:

Długość ze zderzakami 24,50 m. Szerokość 2,88 m. Wysokość 4,05 m. Rozstaw wózków 17,20 m. Ilość przedziałów 3. Ilość miejsc siedzących 88. Masa własna 38 000 – 38 500 kg. Typ wózka 4Anc lub 4Anc/2. Prędkość biegu 140 lub 160 km/h. Najmniejszy promień łuku 150 m. Podłoga wagonu znajduje się na wysokości 1,22 m nad główką szyny. Pierwszy stopień wejściowy jest umieszczony na wysokości 0,61 m nad główką szyny.

Wagon 120A jest przechodni i został wyposażony w drzwi na czołach wagonu, z przejściem zabezpieczonym pomostami i wałkami gumowymi. Drzwi suwane jednoczęściowe z aluminium. Drzwi przedziałowe przesuwane. Wejście do wagony zapewniają dwie pary drzwi na każdej burcie. Drzwi są podwójne obrotowo-składane, typu UIC. Z powodu tych drzwi wagon gwarowo nazwano „Bonanza” bo przypominają wejście do salonu na „dzikim zachodzie”. Wagon wyposażono w ogrzewanie parowe i elektryczne. Regulacja temperatury jest za pomocą termostatów. W wagonie zastosowano wentylację naturalną poprzez otwieranie okien i wywietrzniki umieszczone w dachu. Okna mają szerokości 1,20 m i na jednym boku jest ich 11, plus do tego dwa okna skrajne toalet. Okna dzielone, a górna ich część jest opuszczana. Szyby pojedyncze. W wagonie są dwie toalety umieszczone na końcach pudła wagonu. Toalety są wyjątkowo ciasne i są w układzie otwartym. Drzwi przejściowe do kolejnego wagonu są jednoczęściowe i odsuwają się na stronę gdzie nie ma toalety. Ciepła woda pochodzi z podgrzewacza wody w zbiorniku wodnym (2 × 400 Iitrów).

Ostoja wagonu 120A jest spawana ze stali 18G2ACu i 10HA, dostosowana do montażu sprzęgu samoczynnego. Konstrukcja pudła spawana z profili i pokryta blachą stalową St3SYCu o grubości 2 mm. Dach pokryty blachą stalową grubości 1,5 mm. W ścianach wypełnienie stanowi styropian. Podłoga drewniana jest przykryta winileum. Wnętrze wagonu jest wyłożone laminatem Unifleks. W przedziałach zamontowano kanapy miękkie, które są pokryte skajem. Rozstaw kanap 1,62 m, a środkiem jest przejście o szerokości 0,64 m.

Typ wózka tocznego 4Anc lub 4Anc/2. Wózki zostały wyposażone w prądnice elektryczne typu PW 114d-03, o mocy 4,5 kW. Wagon wyposażono w akumulatory typu kwasowego, o pojemności 495 Ah. Zestaw kołowy o średnicy koła 0,92 m. Zastosowano łożyska toczne. Hamulec systemu Oerlikona, typu Est4d/REL1/ML1, 2 cylindry, średnica cylindra 14″ (356 mm).

Obecnie (2022 rok) jest eksploatowanych kilkanaście wagonów 120A. Podczas napraw poziomu P5 kilkanaście wagonów dostosowano do przewozu rowerów. Jeden z krańcowych przedziałów otrzymał stanowiska dla umieszczenie rowerów i inne rozmieszczenie foteli pasażerskich. Natomiast w 2021 roku, Pomorski Zakład PolRegio przeprowadził naprawę poziomu P5 jednego wagonu 120A. Było to związane z przeznaczeniem wagonu do obsługi połączeń na Podlasiu przez autobus szynowy SA106 + wagon 120A. Już wcześniej na Podlasiu pozytywnie spisały się zestawy SZT SA106 + wagon 120A. Program pilotażowy miał przyczynić się do likwidacji białych plam w transporcie kolejowym oraz propagować turystykę na Podlasiu. W remontowanym wagonie całkowicie zmieniono jego wnętrze. Zabudowano nowe fotele. Umożliwiono obsługę pasażerów niepełnosprawnych i wykonano stojaki dla rowerów. Zamontowano ledowe oświetlenie.

Pojazdy SA106 + wagon 120A można spotkać na trasach Białystok – Suwałki, Białystok – Waliły, Białystok – Czeremcha, Białystok – Hajnówka oraz Hajnówka – Siedlce, a od 1 lipca 2021 roku, również na trasie do Siemianówki.

Obecnie (2022 rok) około 20 egzemplarzy wagonów 120A jest eksploatowanych w Polsce. Patrząc na aktualne trendy, to możliwe, że ilość ta nie zmniejszy się, a możliwe, że po generalnych remontach kolejne wagony powrócą na kolejowe szlaki. Ale już jako wagony nowoczesne, z automatycznymi drzwiami, toaletami w układach zamkniętych, klimatyzacją i dostosowane do obsługi pasażerów niepełnosprawnych.

Opracował Karol Placha Hetman