Zator 2023-10-26

Stacja kolejowa Zator koło Oświęcimia.

Współrzędne geograficzne: 50.002N 19.429E. Elewacja 226 m.

Opis zdjęcia: Widok w kierunku Spytkowic, Skawiny, Krakowa. Po prawej stronie wieża wodna i budynek przychodni lekarskiej.

Opis zdjęcia: Widok w kierunku Oświęcimia.

Miasto Zator.

Księstwo Oświęcimsko-Zatorskie było historycznym terytorium w Polsce, w Ziemi Krakowskiej. Obejmowało ono obszar, na którym znajdowały się miasta Oświęcim i Zator, leżące na terenie dzisiejszego Województwa Małopolskiego. Księstwo Oświęcimsko-Zatorskie było częścią Królestwa Polskiego i istniało jako niezależne księstwo od XIV do XVIII wieku, choć bywało wielokrotnie włączane do różnych struktur państwowych. W okresie średniowiecza należało do Piastów, a w późniejszych wiekach podlegało wpływom różnych dynastii i państw. Najważniejszym okresem w historii Księstwa Oświęcimsko-Zatorskiego było jego włączenie w skład Korony Królestwa Polskiego w 1564 roku, kiedy to książęta oświęcimscy i zatorscy uzyskali tytuł królewskich starostów generalnych. Jednakże Księstwo zachowało pewną autonomię i odrębność aż do rozbiorów Polski, w końcu XVIII wieku.

Po rozbiorach Polski, obszar Księstwa Oświęcimsko-Zatorskiego został podzielony między Austrię i Prusy, a później włączony do Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Po kongresie wiedeńskim, w 1815 roku, większość terytorium Księstwa została włączona do Królestwa Polskiego, czyli państwa całkowicie zależnego od moskali.

Obecnie obszar, który kiedyś stanowił Księstwo Oświęcimsko-Zatorskie, jest częścią Polski i nie istnieje już jako odrębne terytorium. Miasta Oświęcim i Zator są częścią Województwa Małopolskiego.

Osada Zator została założona w XII wieku. Pierwsza wzmianka o osadzie pojawiła się w 1228 roku. Prawa miejskie zostały nadane w 1292 roku, ale miasto pozbawiono tych praw w 1896 roku, w czasie zaborów. Miasto ponownie odzyskała prawa miejskie w Drugiej Rzeczypospolitej, w 1934 roku.

Obecnie (2023 rok) Zator to miasto w Polsce, położone w Województwie Małopolskim, w Powiecie Oświęcimskim. Jest położone nad rzeką Skawa, około 40 kilometrów na zachód od Krakowa. Z miasta Zator do Krakowa jest 42 km, do Oświęcimia jest 19 km, do Warszawy jest 310 km. W mieście znajduje się ładny budynek ratusza. Miasto znane jest z hodowli ryb, zwłaszcza karpia królewskiego. W rejonie jest wiele naturalnych i sztucznych zbiorników wodnych.

Rzeka Skawa to niewielka rzeka w Polsce, która płynie w Województwie Małopolskim. Rzeka płynie na obszarze Beskidów Zachodnich i Pogórza Zachodniobeskidzkiego przez Beskid Żywiecki, dalej przez Beskid Makowski i Beskid Mały, a rzeka przepływa przez kilka miejscowości, w tym Maków Podhalański, Jordanów, Zator i w końcu uchodzi do rzeki Wisły. Rzeka Skawa ma stosunkowo krótki bieg, ale jest ważnym ciekiem wodnym w regionie. Jej otoczenie jest malownicze, a dolina Skawy stanowi obszar przyrodniczo cenny. Rzeka jest również popularnym miejscem wędkarzy, którzy przyjeżdżają tu, aby łowić ryby. W okolicach Skawy znajdują się również liczne szlaki turystyczne i szlaki rowerowe, co przyciąga miłośników rekreacji na świeżym powietrzu.

Miasto Zator ma powierzchnię 11,52 km kwadratowego. Populacja miasta liczy 3 664 mieszkańców (2019 rok). Historyczne budowle w mieście Zator to: Kościół parafialny pod wezwaniem św. Wojciecha i św. Jerzego, z 1393 roku. Zamek w Zatorze, pierwotnie o cechach obronnych. Kamienice przy rynku i ratusz. Dworzec kolejowy. Park z XIX wieku. Zator ma około 50 historycznych budowli.

Stacja kolejowa Zator.

W 1884 roku, została otwarta linia kolejowa Oświęcim – Zator – Podgórze (Kraków Prokocim). Była to druga linia kolejowa ze Śląska w kierunku Lwowa, z pominięciem Krakowa. Pierwsza była linia: Mysłowice – Trzebinia – Kraków, którą budowano z inicjatywy prusaków. Ta druga linia była kolejnym dowodem, jak austro-węgry nieustannie poniżały Królewskie Wolne Miasto Kraków, które ostatecznie pozbawiono autonomii i włączono w skład Galicji.Stacja Zator to jest 42,080 km szlaku Kraków – Oświęcim.

Stacja Zator – Spytkowice przez pewien czas była stacją węzłową. Oprócz linii Kraków – Stawina – Zator – Oświęcim Nr 94, była linia Trzebinia – Zator – Wadowice, linia Nr 103.

Z powodu popularności parku rozrywki Energylandia w miejscowości Zator zbudowano dodatkowy przystanek kolejowy.

Na stacji Zator jest jeden peron wyspowy, dwukrawędziowy. Jest także historyczny budynek dworca i historyczna wieża wodna. Taka sama wieża wodna była na stacji Skawina. Obok wieży wodnej jest budynek gdzie była przychodnia lekarska.

Dworzec jest typowym XIX wiecznym budynkiem stacyjnym, które powstawały w Galicji. Budynek jest mały dwukondygnacyjny, przykryty naczółkowym dachem. Od placu dworcowego środkowa część jest ryzalitem zwieńczonym jaskółką. Do budynku prowadza jedne drzwi wejściowe. na parterze była kasa biletowo-bagażowa, sklepik-bufet, poczekalnia, pomieszczenia służbowe i wąskie schody prowadzące na górę. Na pietrze były mieszkania i tak jest do chwili obecnej (2023 rok). Początkowo budynek nie miał instalacji wodociągowej i elektrycznej. Budynek było ogrzewany piecami kaflowymi, opalanymi węglem i drewnem. Toalety były w osobnych przybudówkach. Strych dworca był nieużytkowy, a dach pokryty dachówką. Dworzec był wyposażony w instalacje odgromową. W ścianie frontowej jest siedem okien i małe okienka klatki schodowej oraz poddasza. Od strony równi stacyjnej budynek wyposażono w wiatę o konstrukcji drewnianej, przykrytą blachą. Dolna kondygnacja ma dwoje drzwi, osobne dla pasażerów i kolejarzy oraz dwa okna. Na drugiej kondygnacji są cztery okna. Budynek jest ozdobny prostymi ornamentami.

Na stacji Zator jest jeden peron wyspowy, dwukrawędziowy. Peron jest typu niskiego, z nawierzchnią wyłożoną asfaltem. Na peronie są cztery nowe wiaty przystankowe. Dojście na peron jest w poziomie torów. Jest także historyczna wieża wodna. Taka sama wieża wodna była na stacji Skawina. Obok wieży wodnej jest budynek gdzie była przychodnia lekarska.

W dniu 1 października 2022 roku, uruchomiono pociągi KMŁ relacji Kraków Główny – Skawina – Zator – Przeciszów. Aktualnie pociągi osobowe w Zatorze są obsługiwane przez Koleje Małopolskie (KMŁ). W październiku 2023 roku, stacje Zator obsługiwało 10 par pociągów relacji Kraków – Skawina – Zator – Przeciszów. W 2022 roku, w sezonie wakacyjnym stacja obsługiwała do 300 pasażerów w ciągu doby.

Linia kolejowa Nr 94 Kraków Płaszów – Oświęcim.

Linia kolejowa Nr 94 Kraków Płaszów – Oświęcim, rozpoczyna się na stacji Kraków Płaszów. Następnie przebiega przez: Kraków Podgórze Peron 2 (1,430 km), Kraków Bonarka (3,120 km), Kraków Łagiewniki (4,380 km), Kraków Sanktuarium (5,340 km), Kraków Swoszowice (7,090 km), Kraków Opatkowice (9,660 km), Kraków Sidzina (11,590 km), Skawina Jagielnia (14,200 km), Skawina (15,470 km), Skawina Zachodnia (17,680 km), Podbory Skawińskie (19,420 km), Zelczyna (21,500 km), Wielkie Drogi (23,940 km), Jaśkowice (26,630 km), Brzeźnica (29,940 km), Półwieś (33,940 km), Ryczów (36,860 km), Spytkowice (42,080 km), Zator (45,600 km), Zator Park Rozrywki (47,300 km), Przeciszów (50,110 km), Włosienica (53,300 km), Dwory (57,370 km), Oświęcim (64,502 km).

Linia kolejowa Nr 94 Kraków Płaszów – Oświęcim jest linią biegnącą ze wschodu na zachód. Linia ma długość 64,502 km, jest linią dwutorową i jest zelektryfikowana prądem 3 kV DC. Linia została uruchomiona w 1884 roku. Elektryfikacje wykonano w dwóch etapach; w dniu 30 października 1970 rok, na odcinku Kraków Płaszów – Spytkowice oraz w dniu 9 września 1971 roku, na odcinku Spytkowice – Oświęcim. Szlak ma znaczenie państwowe, głównie dla ruchu towarowego pomiędzy Śląskiem i Krakowem. Od 2000 roku, ruch osobowy na linii malał, zwłaszcza na odcinku Skawina – Oświęcim. Odcinek Kraków Płaszów – Skawina był ważny, bo dalej prowadził linią Nr 97 w kierunku Zakopanego. Ostatnim pociągiem pasażerskim pokonującym całą linię Nr 94 w 2014 roku, był międzynarodowy pociąg InterRegio z Krakowa do Ostrawy w Czechach: Kraków – Skawina – Oświęcim – Czechowice Dziedzice – Zebrzydowice – Ostrawa. W 2015 roku, przywrócono kursowania pociągów relacji Kraków – Skawina – Oświęcim. Jednak po roku, z uwagi na zły stan torowiska i długi czas przejazdu, ponownie zawieszono. Z końcem 2022 roku, po wykonanych remontach, ruch osobowy przywrócono.

W 2017 roku, kursował pociąg dalekobieżny InterCity relacji: Warszawa – Kraków – Skawina – Oświęcim – Dziedzice – Wiedeń. Był także pociąg relacji Przemyśl – Kraków – Trzebinia – Oświęcim – Praga. Połączenia zostały zawieszone w związku z remontem linii Nr 93 z Trzebini do Czechowic Dziedzic i remontem węzła Dziedzice. Remonty mają się zakończyć pod koniec 2023 roku.

W 2022 roku, rozstrzygnięto przetarg na prace remontowe na odcinku Podbory Skawińskie – Oświęcim. Przetarg na wykonanie dokumentacji projektowej i wykonanie robót budowlanych na odcinku Podbory Skawińskie – Oświęcim w ramach modernizacji linii kolejowej Nr 94 Kraków – Oświęcim został ogłoszony w kwietniu 2022 roku. Do przetargu stanęło 10 firm, a ostatecznie wygrało Przedsiębiorstwo Napraw i Utrzymania Infrastruktury Kolejowej w Krakowie. Cena była jednym z kryteriów wyboru ofert, a PNiUIK zaoferowało za wykonanie zadania 113 697 900 złotych brutto. To poniżej kosztorysu, który opiewał na 117 443 576,63 złotych brutto. W ramach inwestycji w systemie „projekt i budowa” zrealizowane zostaną prace na szlakach Podbory – Brzeźnica oraz Dwory – Oświęcim. Oprócz tego zakładana jest rozbiórka starego mostu oraz budowa w jego miejsce nowego mostu kolejowego nad potokiem Spytkowickim (Brzezinka) i ulicą Zamkową, w ciągu linii kolejowej Nr 94 Kraków Płaszów – Oświęcim w Spytkowicach. Czas realizacji wynosił 16 miesięcy. Wiosną 2024 roku, powrócą pociągi osobowe na całym szlaku.

Linia kolejowa Nr 103 Trzebinia – Skawce.

Linia kolejowa Trzebinia – Skawce została uruchomiona w dniu 15 sierpnia 1899 roku. Był to linia znaczenia lokalnego, po której obecnie nie kursują pociągi towarowe i osobowe. Za wyjątkiem krótkiego odcinaka Okleśna – Spytkowice, dla ruchu towarowego. Linia była jednotorowa, zelektryfikowana, przebiegająca z północy na południe. Linia nosiła nazwę „Lokalbahn Skawce – Siersza Wodna”, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości miała nazwę „ Kolej lokalna Skawce – Siersza Wodna”. Linia od razu była zbudowana jako normalnotorowa 1435 mm.

Elektryfikacja lini Nr 103: W dniu 30 maja 1982 roku, Trzebinia – Bolęcin. W dniu 25 października 1991 roku, Bolęcin – Spytkowice. W dniu 22 grudnia 1989 roku, Spytkowice – Wadowice. Odcinek Wadowice – Skawce, nie został elektryfikowany po budowano zaporę Świnna Poręba i część szlaku została zalana.

Linia kolejowa Nr 103 Trzebinia – Skawce rozpoczynała się na stacji Trzebinia. Następnie były stacje i przystanki; Piła Kościelecka (3,110 km), Bolęcin (4,750 km), Oblaszki (8,570 km), Regulice Górne (9,560 km), Regulice (12,070 km), Alwernia (14,260 km), Okleśna (18,020 km), Miejsce (19,400 km), Spytkowice (23,520 km), Trzebieńczyce (26,230 km), Grodzisko (28,410 km), Woźniki (31,390 km), Radocza (33,710 km), Wadowice (37,400 km), Czartak (42,730 km), Mucharz (46,450 km), Zagórze (49,980 km), Skawce (54,360 km).

Po drugiej wojnie światowej, po linii Nr 103 jeździły głównie pociągi osobowe lokalne relacji Sucha – Wadowice – Szczakowa / Siersza Wodna. Pociągami jeździli głównie pracownicy kopalni, elektrownii i innych zakładów przemysłowych.

Ruch była zwieszany etapami: W dniu 10 sierpnia 1988 roku, Wadowice – Mucharz. W dniu 15 kwietnia 1992 roku, Mucharz – Skawce. W dniu 7 października 2002 roku, ruch towarowy i osobowy Trzebinia – Wadowice. W dniu 1 marca 2009 roku, Spytkowice – Wadowice.

Opracował Karol Placha Hetman