Zabrze 2024-09-27

Stacja kolejowa Zabrze.

Współrzędne geograficzne: 50.305N 18.787E. Elewacja 252 m. Adres: ulica Plac Dworcowy 7, 41-800 Zabrze.

Opis zdjęcia. Peron 1 i wiadukt w ciągu ulicy 3 Maja.

Opis zdjęcia: Wiadukt nad ulicą Wolności.

Miasto Zabrze.

Zabrze to jest miasto w Polsce w Województwie Śląskim, w aglomeracji Górnego Śląska. Prasłowiańska osada powstała w XIII wieku. Prawa miejskie zostały nadane w dniu 1 października 1922 roku. Powierzchnia miasta wynosi 80.4 km kwadratowych. Populacja wynosi 155 430 mieszkańców (2021 rok). Miasto leży nad rzekami Kłodnicą i Bytomką, które są dopływami Odry.

Przez długie wieki funkcjonowała słowiańska nazwa Zabrze. Niespodziewanie, na wniosek rady gminy z 1914 roku, pruskim dekretem królewskim, z dnia 21 lutego 1915 roku, zmieniono nazwę miejscowości z Zabrze na Hindenburg, aby upamiętnić marszałka Paula von Hindenburga, który z sukcesami walczył z wojskami moskali, na początku wielkiej wojny światowej. Urzędową nazwę Zabrze przywrócono z dniem 1 grudnia 1945 roku, co potwierdzono na szczeblu rządowym zarządzeniem z dnia 7 maja 1946 roku.

Historycznie Zabrze leżało w ziemiach Księstwa Opolskiego. W XVI wieku, znaleziono tutaj złoża rudy srebra i ołowiu. W XVII wieku, postawiono tu browar, młyny wodne, tartaki. W XVIII wieku, rozpoczęto tutaj wydobycie węgla kamiennego. W 1796 roku, uruchomiono pierwszą państwową kopalnię; Królowa Luiza. W tym czasie, zbudowano tutaj kanały rzeczne dla transportu towarów. W XIX wieku, otwarto kolejne kopalnie węgla kamiennego. W 1851 roku, otwarto hutę Donnersmarcka. W 1857 roku, fundowano hutę Redena, a następnie uruchomiono; fabrykę lin stalowych, hutę szkła, walcownie, kuźnię, stalownię. Następnie otwarto; piece martenowskie, koksownie, elektrownię.

W 1922 roku, teren miasta został przedzielony granicą. Kończyce, Pawłów i Makoszowy (oprócz terenu kopalni) znalazły się w granicach Polski. Pozostałe gminy przypadły germańcom. Z początkiem drugiej wojny światowej, Zabrze wcielono w granice germańskie. Utworzono tutaj jedną z kilkunastu filii obozu koncentracyjnego Auschwitz, czyli germańskiej fabryki śmieci. W dniu 24 stycznia 1945 roku, do Zabrza wkroczyła armia sowiecka. W lutym 1945 roku, moskale rozpoczęli wywózki mieszkańców Zabrza do łagrów na terenie CCCP. Wywieziono 8 700 osób. Pseudo wyzwoliciele wywieźli tysiące maszyn i urządzeń. Dopiero w marcu 1945 roku, moskale przekazali miasto administracji Polskiej. W okresie 1945-1947, na Górny Śląsk napłynęli Polacy wysiedleni z Polskich Kresów, zajętych przez CCCP.

W dniu 1 kwietnia 1951 roku, w granice miasta włączono miejscowości Grzybowice, Mikulczyce, Rokitnica, Kończyce, Makoszowy i Pawłów. W 1985 roku, w Zabrzu wykonana została pierwsza w Polsce udana operacja przeszczepu serca, dokonana pod kierunkiem profesora Zbigniewa Religi.

Zabrze było ważnym ośrodkiem górniczym. Kopalnie węgla stanowiły kluczowy element gospodarki miasta. W wyniku przekształceń gospodarczych i strukturalnych, wiele kopalni zamknięto, ale dziedzictwo górnicze nadal jest obecne w kulturze i architekturze Zabrza.

Transport kolejowy w Zabrzu.

W dniu 1 października 1845 roku, otwarto odcinek linii kolejowej; Opole – Gliwice – Zabrze – Świętochłowice. Ostatni odcinek Świętochłowice – Mysłowice uruchomiono w 1846 roku. Także w 1846 roku, w Zabrzu zbudowano dworzec, który obecnie nie istnieje. W 1851 roku, na trasie Kolei Górnośląskiej uruchomiono przewóz poczty, zbudowano urząd pocztowy i ustanowiono urząd listonosza.

Obecnie na terenie Zabrza znajdują się następujące stacje kolejowe; Zabrze na linii kolejowej E30, Zabrze Biskupice, Zabrze Makoszowy, Zabrze Mikulczyce, Zabrze Północ.

Stacja kolejowa Zabrze.

Stacja kolejowa Zabrze została uruchomiona w dniu 1 października 1845 roku, uzyskując połączenie z Wrocławiam, a w 1947 roku, z Krakowem. Regularna eksploatacja dworca w Zabrzu rozpoczęła się w dniu 15 listopada 1845 roku. Budynek dworca był zbudowany w szczerym polu i był typowym budynkiem kolei pruskich. W budynku umieszczono kasy biletowo-bagażowe, restaurację, poczekalnię, pomieszczenia służb kolejowych. Przed dworcem był plac na którym zatrzymywały się dorożki. Na równi stacyjnej były cztery tory; dwa przeznaczone dla obsługi pasażerów i dwa towarowo-pocztowe. Przy placu składowym zbudowano rampę.

Teren przy obecnej ulicy Wolności stały się bardzo atrakcyjny i zbudowano tutaj hotele, restauracje, magazyny, sklepy i punkty usługowe. Właścicielem linii kolejowej i dworca była spółka „Oberschlesische Eisenbahn” (Kolej Górnośląską), która w ciągu następnych lat miała znaczący udział w rozbudowie linii kolejowych na całym obszarze Śląska. Zwłaszcza budową bocznic kolejowych do kopalń, hut i innych fabryk.

W kolejnych latach, ruch na szlakach kolejowych bardzo się zwiększył. Oznaczało to utrudnienia dla ruchu osobowego i towarowego w mieście. Dlatego, w ciągu obecnej ulicy 3 Maja, zbudowano wiadukt nad torami. Było to wówczas nad zachodnią głowicą stacji. W efekcie, po południowej stronie stacji, zbudowano kolejną równię stacyjną z siedmioma bocznicami i górką rozrządową dla pociągów towarowych. Obecnie w tym miejscu jest duży parking samochodowy. Do wybuchu wielkiej wojny światowej zbudowano około 15 bocznic do zakładów produkcyjnych. Około 1910 roku, zbudowano osobowe przejście pod torami we wschodniej części stacji. Przejście to umożliwiało dojście na perony, a także połączyło obie strony miasta.

W 1922 roku, nastąpiła zmiana granic pomiędzy Polską i germańcami. Miejscowość Zabrze została podzielona. Do Polski została włączona Ruda Śląska. W ten sposób dworzec w Zabrzu stał się dworcem granicznym. Istniejący budynek dworca został rozbudowany w kierunku wschodnim. Został w nim zainstalowany posterunek celny i tu odbywała się odprawa podróżnych wyjeżdżających do Polski. Okres 20 i 30-lat XX wieku, to czas rozbudowy centrum miasta. Jednym z bardziej znaczących projektów była przebudowa istniejącego dworca. Ówczesny Plac Dworcowy został uznany za mały dla rozwijającego się miasta. Powstał plan rozbudowy stacji. Miała ona być trzy poziomowa. Planów nie zrealizowano.

Drugą wojnę światową dworzec przetrwał bez żadnych zniszczeń. W dniu 24 stycznia 1945 roku, do Zabrza wkroczyły wojska sowieckie. Zaczęło się niszczenia mienia, rozboje i gwałty. W lutym 1945 roku, moskale rozpoczęli wywózki mieszkańców Zabrza do łagrów na terenie CCCP. Wywieziono 8 700 osób. Na szczęście, po dwóch miesiącach władze przejęła administracja Polska, co zapobiegło dalszej dewastacji mienia.

PKP miała inne priorytety niż koleje pruskie. Stacja Zabrze straciła na znaczeniu. Do 1955 roku, zlikwidowano lokomotywownię i wieżę wodną. W 60-latach rozebrane zostały bocznice po południowej stronie linii kolejowej i dworzec towarowy. Stacja Zabrze stała się stacją przelotową, zarówno dla ruchu osobowego, jak i towarowego.

W dniu 13 kwietnia 1959 roku, kilka minut po piętnastej, zawalił się wiadukt nad torami w pobliżu dworca, w ciągu ulicy 3 Maja. Do katastrofy doszło w wyniku wjazdu na wiadukt ciężkiej ciężarówki. Odbudowę ukończono w 1962 roku. Na wiadukcie nie było już torów tramwajowych, bo linię tramwajową poprowadzono inną trasa.

W 1964 roku, stary dworzec został rozebrany. W jego miejscu zbudowano nowoczesny budynek dworcowy w stylu modernistycznym. Budynek funkcjonuje do obecnych czasów (2024 rok). Budynek postawiono na dawnych fundamentach. Jest przestronny i dobrze doświetlony. We wnętrzu są kasy biletowe, poczekalnia, toalety, mała gastronomia, przechowalnia bagażu (w części podziemnej). Oba poziomy są połączone klatką schodową. Dworzec otwarto w dniu 1 października 1967 roku. W tym czasie, przebudowano także jedyny peron. Dojście na peron jest z wiaduktu drogowego, a także ze starego tunelu pod torami. W 1984 roku, zbudowano nowe schody z wiaduktu na peron. Obecnie Peron 1 ma długość 340 m i ma bardzo długie zadaszenie; 185 m. Na peronie są ławki, gabloty z informacją kolejową, system audio informacji oraz oświetlenie. Nawierzchnia przy krawędziach peronowych jest wykonana z czerwonych płyt o wymiarach 1 m x 2 m, z żółtą linią ostrzegawczą i guzikami. Faktura płyt jest antypoślizgowa. Reszta nawierzchni wykonana jest z betonowej szarej kostki. Konstrukcja wiaty jest stalowa, nitowana. Obecnie wiata pokryta jest blachą ryflowaną.

W 90-latach, rozpoczęło się niszczenie Polskich Kolei. Ta tendencja odbiła się także na dworcu w Zabrzu. Zamknięto dolną część dworca. Zlikwidowano przechowalnie bagażu i dolną część poczekalni. W hali dworcowej pojawiły się różne budki handlowe.

Od 2001 roku, trwa dyskusja na temat przebudowy dworca i zbudowania tutaj centrum handlowego. Do chwili obecnej (2024 rok), pomysł nie został zrealizowany. Przeprowadzono tylko doraźny remont. Jednak parząc na inne dworce, na przykład Katowice, Poznań Główny, Kraków Główny; to wkrótce i w Zabrzu powstanie galeria handlowa i centrum przesiadkowe. Miłośników kolei zachęcamy do odwiedzin stacji Zabrze, jeszcze przed przebudową, która na pewno nastąpi.

W 2021 roku, stacja obsłużyła 986 000 pasażerów, a w 2022 roku, 1 423 500 i po raz pierwszy w historii przekroczyła milion podróżnych. Na stacji zatrzymują się wszystkie pociągi InterCity i Kolei Śląskich. W styczniu 2024 roku, z Zabrza w ciągu doby odjeżdżało 136 pociągów. Można było pojechać do: Bohumin, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Dąbrowa Górnicza Ząbkowice, Frankfurt/Oder, Gdynia Główna, Gliwice, Hrubieszów Miasto, Jelenia Góra, Katowice, Kołobrzeg, Kraków Główny, Lublin Główny, Olsztyn Główny, Poznań Główny, Przemyśl Główny, Racibórz, Słupsk, Szczecin Główny, Szklarska Poręba Górna, Świnoujście, Ustka, Warszawa Wschodnia, Wrocław Główny, Zakopane, Zawiercie, Zielona Góra Główna.

Opracował Karol Placha Hetman