Szamotuły 2024-10-24

Stacja kolejowa Szamotuły.

Współrzędne geograficzne: 52.603N 16.585E. Elewacja 68.00 m (223,10 ft). Adres ulica Dworcowa 40, 64-500 Szamotuły.

Szamotuły to jest miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie Szamotulskim, w gminie Szamotuły, w odległości 33 km od Poznania, w kierunku północno-zachodnim. Powierzchnia miasta wynosi 11,08 km2. Populacja miasta wynosi 18 398 mieszkańców (2023 rok). Miasto jest położone nad rzeką Sama, która jest lewym dopływem rzeki Warta, na Pojezierzu Poznańskim.

Historia miasta Szamotuły.

Osada została założona w XI wieku. Pierwsza lokacja miasta odbyła się w XIII wieku, a była nadana przez Przemysława I księcia wielkopolskiego, przed 1257 rokiem. Lokacja nadała osadzie prawo targów. Lokacja została powtórzona w 1383 roku i osada stała się miastem szlacheckim. Pierwsza nazwa miasta brzmiała de Samotul i pochodzi od nazwiska rodowego właściciela; Szamotulski. Drugi człon nazwy pochodzi od staropolskiego tuł, czyli sajdak, lub tulić, czyli chować. Ród szlachecki to Szamotulscy herbu Nałęcz. Z początkiem XIII wieku, założono pierwszą parafię i zbudowano świątynię pod wezwaniem św. Marcina. Następnie sprowadzono zakonników OO Franciszkanów, którzy zbudowali klasztor i świątynię. Położenie miasta na trasie handlowej Szczecin – Poznań wpływało na rozwój miasta, które stało się ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym. W 1445 roku, kasztelan poznański Dobrogost Świdwa założył w Szamotułach szkołę parafialną. W pierwszej połowie XVI wieku, do Szamotuł zaczęli napływać luteranie, kalwini oraz bracia czescy, z uwagi na panującą w Polsce tolerancję. Na Zachodzie Europy groziła im kara śmierci. Na przełomie XVI i XVII wieku, Szamotuły osiągnęły wysoki rozwój gospodarczy. Wzrosła liczba targów i jarmarków do 12 w ciągu roku. W mieście funkcjonowało 14 cechów rzemieślniczych i handlowych. Największy był cech sukienników. Sukno eksportowano za granicę. Było dużo warsztatów; powroźników, olejarzy i garncarzy. Rozbiory Polski zahamowały rozwój miasta. Okupanci nakładali na mieszkańców dodatkowe podatki i ograniczenia. Trudna sytuacja Wielkopolan doprowadziła do wybuchu aż trzech powstań wielkopolskich; 1794 rok, 1806 rok, 1848 rok.

W 1848 roku, uruchomiono linię kolejową Stargard – Krzyż Wielkopolski – Szamotuły – Poznań. Linia umożliwiała przejazd do Szczecina i Berlina, od 1851 roku, do Bydgoszczy i Tczewa, a od 1856 roku, do Leszna i Wrocławia.

Bez wątpienia, linia kolejowa przyczyniła się do uprzemysłowienia miasta Szamotuły. W 1892 roku, zawiązano spółkę „Cukrownia Szamotulska – Zuckerfabrik Samter G.m.b.H.”, którą kierował hrabia Twardowski. Fundowano fabrykę, która ruszyła w 1895 roku. W 1897 roku, bracia Koerpel założyli przy ulicy Dworcowej meblarnię, która do wybuchu drugiej wojny światowej pozostawała pod nazwą „Meblarnia braci Koerpel”. W 1905 roku, pan Gorzelańczyk zbudował młyn żytni przy ulicy Młyńskiej. W 1910 roku, przy ulicy Dworcowej powstała olejarnia. Ale sytuacja ludności Polskiej była coraz trudniejsza. Zarobki były niskie, a w fabrykach, sklepach i na ulicach obowiązała język germański. Wybuchały strajki, nawet szkolnych dzieci. Już w dniu 28 grudnia 1918 roku, mieszkańcy (powstańcy wielkopolscy) sami odbili miasto z rąk germańskich. Powstańcy z Szamotuł ruszyli na pomoc ludności Polskiej do innych miast w Wielkopolsce. Dwudziestolecie międzywojenne to okres kulturalnego rozkwitu Szamotuł. Systematycznie rosła również liczba ludności. W 1921 roku, wynosiła ona 6 772 mieszkańców, a w 1938 roku już 9 197 mieszkańców. Warto wspomnieć, że w czasach okupacji germańskiej populacja miasta nie przekraczała 3 000 osób.

W dniu 7 września 1939 roku, wojska germańskie zajęły miasto Szamotuły. Rozpoczął się kolejny germański terror. Germańcy Wielkopolskę nazwali Kraj Warty. Ludność Polska była na masową skalę deportowana  do generalnej gubernii, a do Wielkopolski sprowadzano germańskich kolonistów. Okupacja germańska trwała do dnia 27 stycznia 1945 roku i zaczęła się okupacja sowiecka. Germańcy uciekli, a do Szamotuł powrócili ci którzy przeżyli okupację oraz Polacy z Kresów. W 1946 roku, liczba ludności wynosiła 8 800, a w 1961 roku, 12 046 mieszkańców. Na nowo ruszyły zakłady przemysłowe.

W dniu 11 sierpnia 1945 roku, doszło na stacji Szamotuły do potyczki między żołnierzami sowieckimi, a funkcjonariuszami MO i UB (Polacy). Do takich potyczek dochodziło w Polsce wielokrotnie. Na przykład, bardzo znana jest potyczka w Lesznie, która zakończyła się zbrodnią sądową na Polskim oficerze Wojska Polskiego. Do zdarzenia w Szamotułach doszło w wyniku bandyckiego zachowania się 60-osobowej grupy moskali, którzy, całkowicie pijani, okradali podróżnych grożąc bronią i wywołali bijatykę z Polakami w pociągu relacji Poznań – Krzyż Wielkopolski. Moskale przemocą zabierali podróżnym zegarki i podręczny bagaż. Doszło do wymiany ognia między moskalami, a funkcjonariuszami MO i UB. Zginął jeden Polski milicjant i kilku moskali. Kilku cywili zostało rannych. Aresztowano 36 moskali, którzy, po wytrzeźwieniu i tak zostali zwolnieni. Bo nie można karać „wyzwolicieli”. Nie wiadomo, czy konsekwencje ponieśli Polscy funkcjonariusze.

Przemiany społeczno-gospodarcze 1989 roku, doprowadziły do upadku wielu zakładów przemysłowych w całej Polsce. Nie było lustracji i dekomunizacji. A obecnie (2024 rok) w Polsce rządzą folksdojcze, masoni i komuniści. Atakowana jest wiara katolicka, Polska rodzina i Polska historia. W okresie 2001-2006, upadły szamotulskie zakłady przemysłowe; meblarnia, cukrownia oraz młyny. W 90-latach, cukrownia została sprzedana firmie Nordzucker AG, aby została zlikwidowana w 2003 roku. Teren po cukrowni sprzedano w 2004 roku. „Meblarnia braci Koerpel” została założona w 1897 roku. Po drugiej wojnie światowej zakład został upaństwowiony, działał najpierw jako Szamotulska Fabryka Mebli, a następnie jako spółka-córka Wielkopolskich Fabryk Mebli z siedzibą w Obornikach. Ponad 80% produkcji stanowił eksport, głównie do Szwecji i Norwegi. Spółka WFM od 1998 roku, notowała straty i została zlikwidowana. Po zamknięciu fabryki część terenów sprzedano, a w miejscu fabrycznych budynków powstał zagraniczny supermarket Tesco. Meblarnia, cukrownia i młyn, na początku XXI wieku, zostały zlikwidowane. Jedynym zakładem, który ocalał jest olejarnia. Jedynym zakładem, który ocalał jest olejarnia. Zbudowano ją w 1910 roku, przy ulicy Dworcowej. Na początku XXI wieku, olejarnia przy ulicy Dworcowej została zamknięta, a zakład funkcjonuje przy ulicy Bolesława Chrobrego jako ADM Wielkopolskie Zakłady Tłuszczowe. Na miejscu dawnej olejarni powstał germański market Lidl, osiedle mieszkaniowe, a dawny biurowiec prywatny inwestor wyremontował i przeznaczył na wynajem. Obecny zakład należy do amerykańskiej grupy ADM, która zatrudnia w Polskich zakładach w Szamotułach i Czerminie około 480 pracowników.

Obok Wielkopolskich Zakładów Tłuszczowych jeszcze do niedawna funkcjonowała margarynownia Royal Brinkers Polska, wybudowana w 2004 roku. W hali o powierzchni 3 000 m2 pracowało kilkadziesiąt osób, a linia technologiczna pozwalała na produkcję do 3 000 kg margaryny na godzinę. Obecnie (2024 rok) budynek margarynowni wystawiony jest na sprzedaż. Drugim głównym zakładem przemysłowym obok zakładów tłuszczowych jest wytwórnia pasz treściwych. Wybudowana również przy ulicy Bolesława Chrobrego w 1962 roku. Pod koniec 80-lat należała do Rejonowego Przedsiębiorstwa Przetwórczego Przemysłu Paszowego Bacutil w Poznaniu i zatrudniała około 120 osób. Następnie przejęta przez holenderskie Cehave, a od 2010 roku, Agrifirm. W Szamotułach i okolicznych miejscowościach funkcjonuje jeszcze kilka mniejszych zakładów produkcyjnych. W Krajowym Rejestrze Sądowym zarejestrowanych jest 190 podmiotów z siedzibą w Szamotułach. Natomiast w rejestrze Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej zarejestrowanych jest 1 647 osób prowadzących działalność z siedzibą w Szamotułach.

W 2014 roku, przy ulicy Zamkowej oddano do użytku śmigłowcowe lądowisko Szamotuły – Szpital.

Kolej w Szamotułach.

W 1848 roku, uruchomiono linię kolejową Stargard – Krzyż Wielkopolski – Szamotuły – Poznań. Linia umożliwiała przejazd do Szczecina i Berlina, od 1851 roku, do Bydgoszczy i Tczewa, a od 1856 roku, do Leszna i Wrocławia. W okresie 1907-1908, uruchomiono LK Szamotuły – Międzychód. Linia ta przewoziła pasażerów do 1995 roku. Stacja kolejowa Szamotuły nosiła germańską nazwę Samter. Było to w okresie 1848-1919 oraz 1939-1945.

W historii stacji istniała lokomotywownia, która obsługiwała lokomotywy na szlaku Szamotuły – Międzychód. Lokomotywownia miała obrotnicę z uwagi na ustawienie budynku, w którym było tylko jedno stanowisko. Obrotnica została zlikwidowana na przełomie 80/90-lat XX wieku.

Dworzec o zadziwiająco prostej bryle, przykryty jest dwuspadowym dachem. Obecnie w budynku są kasy i poczekalnia. Dawniej był tu także bufet. Obecnie nie cały budynek jest wykorzystany. Budynek zbudowany jest z cegły i jest otynkowany. Jest dwukondygnacyjny z zagospodarowanym poddaszem. Inne budynki stacyjne zostały rozebrane w trakcie ostatniego remontu. Nie używana wieża wodna stoi przy ulicy Dworcowa w bezpośrednim sąsiedztwie budynku dworca. Wieża jest ośmiokątna. Podstawa zbiornika jest ceglana, a góra jest wykończona deskami. Pomiędzy dworcem, a wieżą wodną jest budynek toalety. Na stacji jest nowa rampa.

Na stacji były dwa niskie perony. Peron 1 jednokrawędziowy od strony dworca. Peron 2 wyspowy, dwukrawędziowy. Na peronach były tylko ławki, kosze na śmieci, oświetlenie i system audio. Nie było wiat. Nawierzchnia była wykonana z asfaltu. Dojście na Peron 2 był w poziomie torów.

W okresie 2019-2020, przeprowadzono remont stacji Szamotuły. Zbudowano dwa nowe wysokie perony, wyspowe, każdy z dwiema krawędziami. Perony przesunięto w kierunku Poznania. Perony mają długość 300 m. Perony zostały zadaszone. Krawędzie peronowe zostały wykonane z płyt prefabrykowanych szarych z żółtą linia ostrzegawczą i guzikami. Reszta została wyłożona płytkami chodnikowymi. Zamontowano odpływ liniowy wody. Na peronach zamontowano ławki, spoczynki, gabloty informacyjne, kosze na śmieci, system audio. W 2021 roku, zbudowano tunel dla podróżnych, który wyposażono w windy dla osób na wózkach i rodzin z dziećmi w wózkach.

Stacja wyposażona jest w komputerowe urządzenia sterowania ruchem ESA 44-PL, zdalnie sterowana z LCS Poznań III na stacji Poznań Główny. Na stacji Szamotuły urządzenia SRK umieszczone są w kontenerowym budynku, który został oznaczony „Sa” i znajduje się w pobliżu budynku dworca. Stara przekaźnikowa nastawnia była od strony Rokietnicy i była czynna do 2020 roku. Semafory są świetlne. Bocznice na stacji Szamotuły; Bocznica Viterra Silos Elewator Zbożowy Szamotuły. Bocznica dawnej olejarni. Bocznica DOLATA. Bocznica OST SPED INTERMODAL. Bocznica paszarni AGRIPLUS. Bocznica Wielkopolskich Zakładów Tłuszczowych „ADM SZAMOTUŁY”.

W ciągu ostatnich 10 lat, ruch osobowy był intensywny. Ze stacji dziennie korzystało 1 700 – 1900 osób. Załamanie do 900 pasażerów w ciągu dnia, nastąpiło podczas pandemii chińskiego wirusa.

Linie kolejowe w Szamotułach.

Linia kolejowa Nr 351 Poznań Główny – Szczecin Główny, jest to linia w większości dwutorowa, o znaczeniu państwowym, zelektryfikowana prądem 3 kV DC. Linia przebiega z południowego-wschodu w kierunku północno-zachodnim. Długość linii 213,500 km. Prędkość maksymalna 160 km/h.

Linia kolejowa Nr 368 Szamotuły – Międzychód, to była linia jednotorowa, niezelektryfikowana, znaczenia lokalnego. Linia przebiegała równoleżnikowo. Linia miała długość 57,312 km. Prędkość maksymalna wynosiła 60 km/h. LK Nr 368 była oddawana do eksploatacji etapowo. W 1907 roku, uruchomiono odcinek Szamotuły – Binino oraz Chrzypsko Wielkie – Międzychód. W 1908 roku, uruchomiono odcinek Binino – Nojewo oraz Nojewo – Chrzypsko Wielkie. Szczyt przewozów osobowych zanotowano w 70-latach, kiedy miesięcznie przewożono 4 800 osób. W okresie 1977–1978 przeprowadzono gruntowny remont linii, dokonując poprawy nasypów, wymiany drewnianych podkładów na betonowe oraz wymiany szyn. Jeszcze w 1990 roku, z pociągów osobowych korzystało do 3 000 osób w ciągu miesiąca. Likwidacja linii polegała na ograniczaniu ilości połączeń oraz na układaniu rozkładów ruchu pociągów niekorzystny dla podróżnych. Linia była jedną z pierwszych w Wielkopolsce którą dotknęły cięcia w przewozach. Ruch był zawieszany etapowo. W 1995 roku, ruch pasażerski. W 1996 roku, ruch towarowy na odcinku Szamotuły – Sieraków Wielkopolski. W 2012 roku, ruch towarowy na odcinku Sieraków Wielkopolski – Międzychód. Lina z wykazu kolejowego została usunięta już w 2000 roku. Po 2000 roku, na linii okazjonalnie organizowane były przejazdy turystyczne taborem zabytkowym oraz drezynami. W 2004 roku, była propozycja firmy PKP PLK oddania LK Nr 368 w ręce samorządu, do czego jednak nie doszło. W 2012 roku, była propozycja przebudowy torowiska na ścieżkę rowerową, co jednak spotkało się z protestami mieszkańców. W 2015 roku, rząd Platformy Obywatelskiej odrzucił propozycję remontu LK nr 368 razem z remontem LK Nr 351, jako nieekonomiczne. Mieszkańców zlekceważono teza, że jak linia będzie konieczna to się ją odbuduje. Już były decyzje rozebrania linii. 

W dniu 13 lipca 2021 roku, kierowca ciężarówki przejeżdżającej pod wiaduktem przy ulicy Poznańskiej w Sierakowie, zignorował istniejące ograniczenie wysokości do 3,5 m i doprowadził do uderzenia pojazdu w konstrukcję wiaduktu, jej przesunięcia względem osi torów i w efekcie upadku na pojazd i jezdnię. 

W dniu 1 marca 2023 roku, ogłoszono przetarg na opracowanie dokumentacji projektowej na rewitalizację LK Nr 368 w ramach programu Kolej Plus, z dostosowaniem jej do prędkości 120 km/h. Niestety, w 2024 roku, w Polsce zaczęła rządzić koalicja 13 grudnia (folksdojcze, masoni i komuniści) i plany trafiły do kosza.

Opracował Karol Placha Hetman