Opole 2024-09-30

Stacja kolejowa Opole Główne.

Współrzędne geograficzne: 50.662N 17.924E. Elewacja 158 m (518,37 ft). Adres: 46-020 Opole ulica Krakowska 48.

Miasto Opole.

Opole to jest miasto położone w południowo-zachodniej Polsce, będące stolicą województwa opolskiego. Jest jednym z najstarszych miast w kraju, mającym długą i bogatą historię, która sięga czasów średniowiecza. Nazwa miasta Opole wzięła się od „opola”, czyli podstawowej jednostki terytorialnej wśród plemion słowiańskich. Funkcjonowanie opoli było oparte na wspólnocie sąsiedzkiej. Na mieszkańcach takiej wspólnoty ciążyło szereg powinności; różne daniny oraz służba wojskowa.

Opole zostało założone w IX wieku i było ważnym ośrodkiem grodowym słowiańskiego plemienia Opolan. W XIII wieku, miasto uzyskało prawa miejskie, a dzięki swojemu położeniu nad Odrą, stało się istotnym ośrodkiem handlowym i administracyjnym na Śląsku. Przez wieki Opole przechodziło przez różne władze; piastowskie, austriackie, pruskie, a po II wojnie światowej zostało przyłączone ponownie do Polski.

Miasto jest położone nad rzeką Odrą, która przepływa przez jego centrum. Zarówno główne koryto rzeki Odry, jak i Kanał Ulgi oraz Kanał Młynówka, przepływają przez miasto. Opole leży na Górnym Śląsku na Nizinie Śląskiej, w Pradolinie Wrocławskiej i Równinie Opolskiej. Powierzchnia Opola wynosi 149 km2, co daje miastu 15. miejsce w Polsce. Populacja miasta wynosi 126 755 mieszkańców (2021 rok). Z Opola odległość do: Częstochowa 95 km. Wrocław 97 km. Katowice 115 km. Poznań 255 km. Warszawa 315 km.

Historia Opola.

Osada została założona już w IX wieku. Lokacja miasta nastąpiła w 1217 roku, na prawie Zachodnim. Prawa nadał Kazimierz I Opolski, wnuk Bolesława III Krzywoustego. Opole jest historyczną stolicą Górnego Śląska. Pierwsza linia kolejowa łącząca Opole z Brzegiem i Wrocławiem została otwarta w 1843 roku, co spowodowało rozwój przemysłu. W efekcie nastąpił napływ nowych osadników i ilość mieszkańców wzrosła trzykrotnie.

Już w 985 roku, Śląsk razem z Opolem, został przyłączony do Polski przez Mieszka I. Na mocy testamentu Bolesława III Krzywoustego w 1138 roku, Śląsk został przyznany, jako dziedziczna dzielnica, najstarszemu synowi księcia, Władysławowi II Wygnańcowi, który dał początek linii Piastów Śląskich. W 1179 roku, Śląsk został podzielony na trzy dzielnice, w tym Księstwo Opolskie.

W 1228 roku, Kazimierz I Opolski, w miejscu grodu rozpoczął budowę murowanego zamku. W XIV wieku, wzniesiono zachowaną do dzisiaj Wieżę Piastowską. W 1350 roku, ludność miasta wynosiła około 2 300 mieszkańców. Od 1526 roku, księstwo opolsko-raciborskie wraz z Opolem, Raciborzem, Prudnikiem, Gliwicami, Żorami i Koźlem, znajdowało się pod panowanie Monarchii Habsburgów. Następnie księstwo przeszło pod bezpośrednie rządy habsburskie. W 1645 roku, Opole wraz z całym księstwem opolsko-raciborskim przeszło, tytułem zastawu, we władanie Polskiej dynastii Wazów. Po spłaceniu sum zastawnych w 1666 roku, Habsburgowie odzyskali Opole i księstwo opolsko-raciborskie.

Początek XVIII wieku, to okres trzech wojen pomiędzy germńcami: państwem Habsburgów oraz Królestwem Prus. Druga połowa XVIII wieku, to kolejne wojny braci. Do Opola dwukrotnie weszli Austriacy i jeden raz moskale. W okresie 1807-1808, Opole było zajęte przez wojska francuskie i bawarskie, po czym ponownie Opole weszło pod panowanie pruskie.

W 1862 roku, została zbudowana gazownia miejska, dzięki której Opole zostało oświetlone przez 140 gazowych latarni ulicznych. W 1921 roku, w wyniku plebiscytu na Górnym Śląsku, zdecydowana większość mieszkańców opowiedziała się za przynależnością do germani. Wynik głosowania; 1 098 / 20 816. W 1922 roku, do miasta wróciła administracja germańska i garnizon wojskowy.

W 1939 roku, większość Polaków została aresztowana i wywieziona do germańskich obozów koncentracyjnych Buchenwald i Ravensbrück. W okresie 1939–1945, w Opolu funkcjonowały obozy pracy przymusowej i oddziały robocze jeńców wojennych. Lącznie było 26 obozów przymusowej pracy, w których było kilkadziesiąt tysięcy jeńców. W dniu 16 stycznia 1945 roku, lotnictwo Amerykańskie zbombardowało Opole. Głównymi celami były dworce i przeprawy rzeczne. W dniu 17 stycznia 1945 roku, anulowano rozkaz, który sankcjonował istnienie Twierdzy Opole i nakazano wszystkim ewakuację w stronę Kłodzka. W ciągu czterech dni miasto opuściło 58 000 osób.

W dniu 24 stycznia 1945 roku, do Opola wkroczyli sowieci. Były to jednostki: 6. Korpusu Pancernego Gwardii 3. Armii Pancernej Gwardii, 15. Dywizji Piechoty Gwardii i 118. Dywizji Piechoty 34. Korpusu Piechoty Gwardii 5. Armii Gwardii oraz 120. Dywizji Piechoty 21. Armii, ze składu 1. Frontu Ukraińskiego. Rozpoczął się sowiecki terror na braciach germanach. Rozpoczęła się deportacja miejscowej ludności do obozów pracy w CCCP. Lewobrzeżna część Opola była broniona do marca 1945 roku.

W dniu 6 kwietnia 1945 roku, Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. Obozy MBP nr 146, 147 i 148, powstałe w Opolu miał status obozów przejściowych. Następnie zostały przekształcone w obozy pracy. Przetrzymywano w nich Ślązaków i germańców, a wśród nich członków SS. Do obozu trafiali także powracający do Polski żołnierze armii Andersa, którzy wstąpili do niej po dezercji z Wehrmachtu, do którego wcielono ich wcześniej w ramach volkslisty. W maju 1945 roku, do Opola przybyły pierwsze transporty Polskich osadników, którzy byli deportowani z Kresów. W drodze powrotnej do wagonów ładowano maszyny i urządzenia zabrane z fabryk w Opolu.

W 1950 roku, Opole zostało siedzibą nowo powstałego województwa opolskiego. W dniu 22 lipca 1951 roku, uruchomiono cementownię „Odra”. Od tego czasu datuje się rozkwit przemysłu ciężkiego w Opolu. W Opolu funkcjonują zakłady przemysłu materiałów budowlanych, spożywczego, maszyn i urządzeń, branży IT i inne. Opole odnotowuje wysoki przyrost inwestycji bezpośrednich. W 2017 roku, w Opolu funkcjonowało 21 966 podmiotów gospodarczych. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców Opola około 3 080 osób pracuje za zachodnia granicę.

Na historię gospodarczą Opola największy wpływ miała produkcja materiałów budowlanych, a w szczególności produkcja cementu. Od 1851 roku, rozwijał się w Opolu przemysł cementowy. Na przestrzeni lat funkcjonowało 9 cementowni Odra. Natomiast w branży IT działa siedem podmiotów. W transporcie i logistyce działa pięć podmiotów. W Opolu działają takie firmy jak Zott, który posiada 20 % rynku jogurtów. Nutricia to jest producent żywności dla niemowląt i młodszych dzieci. Animex przetwórca mięsa drobiowego. Pasta Food Company fabryka dań gotowych. „Prawdziwe Lody” ogólnopolski producent lodów tradycyjnych. Global Steering Systems producent podzespołów motoryzacyjnych. Polaris to jest producent pojazdów terenowych typu ATV. Tower Automotive Polska producent podzespołów motoryzacyjnych. Remak to jest Przedsiębiorstwo Modernizacji Urządzeń Energetycznych. Kelvion producent wymienników ciepła. APC Presmet to jest producent reaktorów wysokociśnieniowych dla przemysłu chemicznego. Famet to firma produkująca podzespoły między innymi dla elektrowni wiatrowych. Heerema Fabrication Group to jest producent elementów platform wiertniczych. Kamex to jest producent siłowników hydraulicznych. Monier-Brass to jest producent pokryć dachowych. Schiedel to jest producent systemów kominowych. Realizowana jest rozbudowa Elektrowni Opole, gdzie powstają dwa nowe bloki energetyczne.

W Opolu znajdują się ważne jednostki Wojsk Lądowych, które odgrywają kluczową rolę w obronie terytorialnej oraz wsparciu działań wojskowych i cywilnych w regionie.

Transport kolejowy.

Węzeł kolejowy w Opolu to ważny punkt na mapie kolejowej południowo-zachodniej Polski, który łączy kluczowe linie krajowe i międzynarodowe. Opole, ze względu na swoje położenie i znaczenie komunikacyjne, pełni funkcję regionalnego centrum kolejowego na terenie województwa opolskiego. Sieć kolejowa w Opolu i jego okolicach jest bardzo rozbudowana.

Początki kolei żelaznej w Opolu sięgają pierwszej połowy XIX wieku. W dniu 28 maja 1843 roku, uruchomiono dwutorową linię na odcinku Opole – Brzeg. Linia ma długość 37,4 km. Z początkiem 60-lat XX wieku, rozpoczął się okres elektryfikacji linii kolejowych w regionie. W dniu 26 maja 1961 roku, do Opola przybył pierwszy pociąg elektryczny.

Opole odgrywa istotną rolę również w transporcie towarowym, szczególnie ze względu na swoje położenie w pobliżu ważnych ośrodków przemysłowych i bliskość obszarów Śląska. Przez miasto przebiegają trasy wykorzystywane do transportu towarów, zwłaszcza ładunków przemysłowych i surowców, takich jak węgiel kamienny, stal i materiały budowlane. Ważną stacją dla ruchu towarowego jest Opole Groszowice, która pełni funkcję rozrządową i obsługuje transport przemysłowy. Ale nie tylko ta stacja, bo w granicach Opola jest aż 9 stacji i przystanków.

W ostatnich latach przeprowadzono wiele inwestycji mających na celu modernizację infrastruktury kolejowej w Opolu i jego okolicach; Nastąpiła modernizacja stacji Opole Wschodnie, która została unowocześniona, stając się istotnym punktem przesiadkowym z wygodnym dojściem do przyległych dzielnic. Przebudowano również układ torowy i zbudowano nowe przejścia podziemne, co poprawiło bezpieczeństwo i komfort podróżnych. Zarówno miasto Opole, jak i PKP PLK, planują dalsze inwestycje mające na celu rozbudowę i poprawę jakości infrastruktury kolejowej w Opolu. Szczególny nacisk kładziony jest na poprawę prędkości maksymalnej na liniach oraz dalsze modernizacje stacji, co ma na celu zwiększenie przepustowości i poprawę jakości połączeń zarówno pasażerskich, jak i towarowych.

Stacja kolejowa Opole Główne.

Opole Główne to największa i najważniejsza stacja kolejowa w mieście. Jest to jedna z najważniejszych stacji na trasie łączącej Wrocław z Katowicami, będącej częścią międzynarodowego szlaku kolejowego E-30, który biegnie z Drezna, przez Wrocław, Opole, Kraków, do Przemyśla. Stacja Opole Główne obsługuje pociągi osobowe przewoźników InterCity, PolRegio (w tym oddział Opole) oraz Koleje Dolnośląskie. W dniu 14 grudnia 2014 roku, na stacji Opole Główne zaczęły się zatrzymywać pociągi kategorii Express InterCity Premium obsługiwane składami EZT ED250 Pendolino.

Stacja Opole Główne składa się z dwóch części, południowej i północnej. Część południowa jest najstarszą częścią i na niej znajdują się tory linii kolejowej Wrocław – Katowice. Na części północnej odjeżdżają pociągi w kierunku miast Lubliniec i Kluczbork. Na wschód od stacji osobowej znajduje się duża stacja towarowa.

Opole posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z takimi miastami, jak: Białystok, Bielsko Biała, Częstochowa, Ełk, Gdynia, Gliwice, Jelcz-Laskowice, Jelenia Góra, Katowice, Kielce, Koluszki, Kołobrzeg, Koszalin, Kraków, Legnica, Leszno, Lublin, Lubliniec, Olsztyn, Poznań, Racibórz, Radom, Rybnik, Słupsk, Suwałki, Szczecin, Świnoujście, Tarnów, Ustka, Wałbrzych, Warszawa, Wrocław, Zabrze, Zakopane, Zamość, Zielona Góra. W 2019 roku, stacja obsłużyła 4 270 000 pasażerów. Potem przyszła pandemia chińskiego wirusa i ograniczenia spowodowały znaczny spadek ilości podróżnych. Ale już w 2022 roku, stacja obsłużyła około 4 500 000 podróżnych.

Dworzec Opole Główne.

Na stacji są dwa budynki dworcowe. W Polsce nie jest to nic dziwnego. Tego typu dworce były w Krakowie (Kraków Główny, Dworzec Wschodni), w Poznaniu (Poznań Główny, Dworzec Zachodni). Ale tylko w Opolu budynek od strony miasta jest nazywany Dworzec Wejściowy, a powinien nosić nazwę Dworzec Północny. Oba budynki są kilkukondygnacyjne i zbudowane w stylu germańskiego neorenesansu. Podobny styl znajdziemy w Gdańsku, czy w pierwszym dworcu kolejowym w Katowicach. Budowa dworców w Opolu trwała w okresie 1898-1900. Dworce zbudowano z ciemnej czerwonej cegły. Cegły tego typu zawierają tlenki żelaza i tlenki manganu, co daje im ciemny czerwony kolor. Fundamenty wykonano głównie z kamienia wapiennego. W elewacji budynku wykorzystano kamień wapienny i piaskowiec. Początkowo dworce były pokryte czarną dachówką, ale na przestrzeni lat wymieniono ją na dachówkę czerwoną. Nieodłącznym elementem fasady dworca wejściowego jest duży zegar i herby.

Dworzec został niedawno (2014 rok) zmodernizowany, a jego infrastruktura została przystosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz zmodernizowano perony i hale dworcowe, co uczyniło go bardziej funkcjonalnym i estetycznym. Remont trwał od grudnia 2012 roku, do grudnia 2014 roku. Oficjalne otwarcie odnowionego dworca nastąpiło w dniu 4 grudnia 2014 roku.

Tunele pasażerskie łączą plac dworcowy, oba dworce i perony. Łącznie są cztery tunele. Posadzki i ściany zostały wyłożone płytkami ceramicznymi.  W głównym tunelu zamontowano toalety. Po ostatnim remoncie zlikwidowano bariery architektoniczne montując windy. Wiele elementów wykonano z żeliwa oraz ze stali, które łączono metodą nitowania; balustrady, kraty i zadaszenia peronów. Dojście do stacji zapewnia także przejście z wiaduktu w ciągu ulicy Władysława Reymonta (droga wojewódzka Nr 423). Są tutaj schody i pochylnia dla wózków dziecięcych i inwalidzkich, które prowadzą na Peron 3.

Dworzec Wejściowy znajduje się przy placu dworcowym, który nosi nazwę ulica Krakowska. W budynku są kasy biletowe, poczekalnia, sklep prasowy RELAY, kwiaciarnia, sklep ŻABKA, kiosk, toalety (w podziemiach). Na piętrze znajduje się hostel o nazwie „Opole Główne”. Z zachodniej strony Dworca Wejściowego, na skwerze ustawiony jest pomnik techniki kolejowej; lokomotywa parowa TKt48-127.

Dworzec Główny jest dworcem typu wyspowego, czyli mieści się w międzytorzu. Dojście do dworca zapewnia tunel pasażerski od strony Dworca Wejściowego. W ostatnich latach dworzec został ponownie wyremontowany. W dworcu jest duża hala główna, osiem kas biletowych, dwa punkty informacyjne, skrytki bagażowe, kioski, sklepy, księgarnia Book-store, automaty sprzedażowe, informacja kolejowa, poczekalnia, bar Izmir Doner Kebab. Podczas ostatniego remontu pojawiły się oznaczenia dla niewidomych i obniżono okienka kasowe. W pobliżu dworca głównego jest budynek firmy PolRegio Opolski Zakład w Opolu. Jest także osobny budynek toalety publicznej.

Plac dworcowy to jest ulica Krakowska. Ostatnio plac został wyremontowany. Znajduje się na nim parking dla 60 samochodów osobowych i stanowiska do ładowania samochodów elektrycznych. Po drugiej stronie ulicy Armii Krajowej znajduje się nowy kryty dworzec autobusowy, co czyni to miejsce centrum komunikacyjnym. Obok placu stoi także gmach Poczty Polskiej. W pobliżu jest także pomnik poległych pocztowców w czasie wielkiej wojny światowej. Jest także tablica pamiątkowa poświęcona postaci Wojciecha Korfantego.

Perony.

Wszystkie perony przebiegają łukiem, a nie po linii prostej. Jest to wynikiem chęci włodarzy miasta do lokowania stacji jak najbliżej centrum miasta.

Peron 1 znajduje się po południowej stronie głównego budynku dworca. Peron ma długość 385 m. Przy peronie znajdują się dwie krawędzie peronowe. Krawędź od strony południowej obsługuje pociągi, które kursują na trasie Gliwice – Wrocław. Natomiast tor od strony północnej jest torem nieprzelotowym i obsługuje pociągi w kierunku wschodnim. Peron 1 jest zadaszony na znacznej długości. Zadaszenie ma długość aż 305 m. Zadaszenie jest historyczne, wykonane ze odlewanego żeliwa i pokryty blachą w kolorze brązowym. Uzupełnieniem jest Peron 1A, który jest jednokrawędziowy i nieprzelotowy. Peron 1A ma długość 150 m.

Peron 2 jest peronem wyspowym, dwukrawędziowy. Peron ma długość 385 m.Podobnie jak Peron 1, peron ten obsługuje pociągi na trasie Gliwice – Wrocław. Peron ma zadaszenie o długości 135 m. Na Peronie 2 znajduje się kapliczka Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej, patronki kolejarzy.

Peron 3 jest peronem jednokrawędziowym i ma długość 225 m. Tor przy peronie jest nieprzelotowy. Peron obsługuje pociągi w kierunku wschodnim. Na peronie nie ma zadaszenia.

Peron 4 jest peronem dwukrawędziowym i ma długość 305 m. Tor od strony południowej jest nieprzelotowy i obsługuje pociągi w kierunku wschodnim. Na peronie są dwie wiaty przystankowe.

Peron 5 jest peronem wyspowym, ale ma tylko jedną krawędź peronową, od strony północnej. Peron ma długość 215 m. Na peronie nie ma zadaszenia, a peron jest wąski.

Układ torowy.

Po południowej stronie stacji osobowej znajduje się pięć torów odstawczych dla taboru osobowego. Z północnej stronie stacji osobowej znajdują się trzy tory przelotowe dla pociągów towarowych w kierunku Wrocławia. 

Zachodnia głowica stacji sprowadza się do trzech torów, które ostatecznie łączą się w dwa tory. Głowica jest obsługiwana przez nastawnię „Op”. Tory przekraczają Kanał Młynówka, rzekę Odra i Kanał Ulgi. W ostatnich latach (2019-2024) układ torowy został przebudowany i zbudowano nowe mosty. W czasie remontu ciągle był czynny jeden tor.

Nad wschodnią częścią stacji osobowej przebiega wiadukt kolejowy w ciągu ulicy Władysława Reymonta. Wiadukt otrzymał własną nazwę; imieniem Żołnierzy Wyklętych. LK w kierunku Gliwic i Kędzierzyna Koźla odchodzi w kierunku południowo-wschodnim. Natomiast tory po północnej stronie stacji biegną w kierunku stacji towarowej. Tutaj jest zakład utrzymania taboru osobowego i nie eksploatowana wieża wodna. Są też nastawnie: Op1 OT1, OT2, OT3, OT6, OT7. Sterowanie ruchem kolejowym na stacji odbywa się za pomocą semaforów świetlnych, które zamontowano w czasie elektryfikacji torów. W dalszej części stacji towarowej jest nowa lokomotywownia; Zakład Utrzymania Taboru PKP Cargo. W 2024 roku, na stacji towarowej użytkowano 20 torów przejezdnych. Są także 4 bocznice nie eksploatowane. Ze stacji towarowej wychodzą tory w kierunku wschodnim (także do stacji Opole Wschodnie) oraz w kierunku południowo-wschodnim (stacja Opole Groszowice).

Przez Opole Główne przebiegają następujące linie kolejowe; LK Nr 132 Bytom – Wrocław Główny, długość 164,434 km, dwutorowa, prawie całkowicie zelektryfikowana. Prędkość maksymalna 160 km/h. Stacja Opole Główne leży na 99,322 km linii. LK Nr 144 Tarnowskie Góry – Fosowskie – Opole Główne, o długości 75,924 km. Linia jest jedno i dwutorowa. Linia jest zelektryfikowana. LK Nr 280 Opole Groszowice – Opole Główne, linia o długości 4,154 km. Linia jest dwutorowa, zelektryfikowana. LK Nr 301 Opole Główne – Namysłów. Linia ma długość 59,939 km, jest jednotorowa, niezelektryfikowana. Jest to niezelektryfikowana linia kolejowa do: Nysy i Kluczborka przez Jełowę (6,1 km fragment LK Nr 301 Jełowa – Mańczok jest nieczynny). LK Nr 136 Kędzierzyn Koźle – Opole Groszowice, dwutorowa, zelektryfikowana. Jeszcze 20 lat temu linia była ważniejsza niż alternatywa trasa przez Strzelce Opolskie. LK Nr 277 Opole Groszowice – Jelcz Laskowice – Wrocław Brochów, zelektryfikowana, jedno- i dwutorowa. LK Nr 287 Opole Zachodnie – Nysa jest to niezelektryfikowana, jednotorowa, drugorzędna linia kolejowa znaczenia państwowego, o długości 48,741 km. Znajduje się w całości na terenie województwa opolskiego. Jest to linia jednotorowa z możliwością mijania się pociągów na stacjach. LK Nr 300 Opole Główne – Opole Wschodnie. Linia jest jednotorowa, zbudowana w 1909 roku, zelektryfikowana w 1987 roku. Długość linii 4,628 km.

W Opolu znajduje się obecnie 9 działających pasażerskich stacji lub przystanków kolejowych: Opole Główne, Opole Zachodnie, Opole Wschodnie, Opole Gosławice, Opole Groszowice, Opole Grotowice, Opole Czarnowąsy, Opole Borki, Opole Chmielowice.

Opracował Karol Placha Hetman