Nowy Sącz 14-09-2024r.

Stacja kolejowa Nowy Sącz. 2024r.

Współrzędne geograficzne: 49.605N 20.704E. Elewacja 308 m. Adres; Ulica Kolejowa 15, 33-300 Nowy Sącz. Polska, Województwo Małopolskie. Według klasyfikacji PKP stacja ma kategorię dworca regionalnego.

We wrześniu 2024 roku, w ciągu dnia ze stacji Nowy Sącz odjeżdżało 34 pociągi osobowe. Można było pojechać do: Bobowa, Gdynia Główna, Kraków Główny, Krynica Zdrój, Muszyna, Piwniczna, Tarnów. W 2015 roku, stacja obsługiwała do 900 pasażerów w ciągu doby. W 2023 roku, stacja obsługiwała do 1 500 pasażerów w ciągu doby.

Elektryfikacja linii kolejowej Tarnów – Leluchów nastąpiła w 1986 roku. W tym czasie, na stację w Nowym Sączu wjechał pierwszy elektryczny pociąg. Fakt ten przypomina tablica pamiątkowa.

Historia stacji kolejowej Nowy Sącz.

Pierwsza linia kolejowa Tarnów – Leluchów przebiegła przez Nowy Sącz w 1876 roku. W 1883 roku, zbudowano połączenie z Chabówką i stacja stała się węzłem kolejowym. Tak jest do obecnych czasów.

Stacja Nowy Sącz była i jest oknem na świat dla Beskidu Sądeckiego. Na przełomie XIX/XX wieku, kolej była tym środkiem transportu, który umożliwił emigrację ludności za Wielką Wodę. Emigranci pociągami dojeżdżali do Krakowa, gdzie przesiadali się na pociągi do Mysłowic. W Mysłowicach wsiadano do germańskich pociągów i kontynuowano podróż do portów morskich. Zwykle do Hamburga. Tutaj była wstępna selekcja ludności prowadzona przez agendy administracji USA. Następnie była kilkunastodniowa podróż morska. Dla najbiedniejszych osób pod pokładem w ładowniach.

W dniu 1 września 1939 roku, dworzec został uszkodzony w wyniku germańskiego bombardowania. W czasie okupacji germańskiej, stacja i zakład naprawczy taboru kolejowego pracował na potrzeby wojenne. Ze stacji Nowy Sącz odjeżdżały pociągi z jeńcami Polskimi do germańskich obozów koncentracyjnych. Losy sądeckich patriotów Polaków upamiętnia tablica znajdująca się w hali dworca. W dniu 15 styczna 1945 roku, sowieci dokonali ataku szturmowego 14 samolotami typu Ił-2 z 525. Pułku Lotnictwa Szturmowego. Straty germańskie były niewielkie, ale doprowadziły do odwrotu germańców. W dniu 16 stycznia 1945 roku, do miasta weszły oddziały sowieckie.

Na początku alei Stefana Batorego, w grudniu 2009 roku, postawiono naturalnej wysokości pomnik „Sądecki kolejarz”, którego autorem jest lokalny artysta pan Adama Janczy. Pomnik przedstawia kolejarza idącego do pracy, który trzyma w ręku kuferek.

Na palcu dworcowym stoi pomnik techniki; Lokomotywa parowa TKt48-177.

Dworzec kolejowy w Nowym Sączu.

Pierwszy budynek dworca został oddany do użytku w 1876 roku. Było to czas kiedy Rzeczypospolita Polska znajdowała się pod zaborami. Ziemia Krakowska znajdowała się w zabiorze austro-węgierskim i była nazywana Galicją. Wówczas Nowy Sącz był nazywany Neu Sandez (1876-1918). Ta germańska nazwa Neu Sandez pojawiła się też w okresie drugiej wojny światowej (1939-1945). Właściwa nazwa to Nowy Sącz, bo tutaj zawsze żyli i pracowali Polacy.

Pierwszy budynek dworca został zbudowany według standardowych planów, które były opracowane w Wiedniu. Projekty dworców kolejowych akceptowała wiedeńska Dyrekcja Kolei, a ich forma uzależniona była od rangi miasta, węzła kolejowego i zamożności lokalnej społeczności. Podobne dworce zbudowano w innych miastach. Budynek zbudowano na planie wydłużonego prostokąta. Budynek był dwukondygnacyjny z dwoma parterowymi skrzydła, w których poddasze było zagospodarowane. Środkowa część miała sześć osi, a skrzydła boczne miały po cztery osie. Całość była przykryta dwuspadkowym dachem, o średnim spadku. Całość została zbudowana z cegły i została otynkowana. Od strony równi stacyjnej zbudowano zadaszenie na długości całego budynku.

W okresie 1908-1909, dworzec został przebudowany. Dla przebudowy dworca, Rada Miejska w 1904 roku, kupiła kolejny teren. Dużej pomocy udzielił minister skarbu w Wiedniu pan Leon Biliński. Nowy dworzec został zaprojektowany w stylu secesyjnym, na planie jeszcze bardziej wydłużonego prostokąta. Powierzchnia dworca wynosiła 3 700 m kwadratowych. Budynek jest symetryczny i składa się z pięciu części. Centralna część to główna hala dworca, wysoka i przykryta mansardowym dachem, pokrytym blachą. Hala otrzymała wielkie reprezentacyjne okna. Obecnie, we wnętrzu głównej hali są górskie pejzaże artysty i kolejarza Edmunda Ciećkiewicza, ucznia Jacka Malczewskiego. Elewacja frontowa dworca zdobiona jest sztukaterią. Środkowe części są parterowe i mają liczne wejścia prowadzące do wnętrza. Części te są przykryte dwuspadowym dachem, o małym spadku. Zewnętrzne części są dwukondygnacyjne z trzema osiami i przykryte są czterospadowym dachem, z niewielkim spadkiem. Od strony peronów pozostawiono wiatę wspartą na ozdobnych, żeliwnych słupach.

W okresie 1977–1983, dworzec został zmodernizowany, aby dostosować go do ówczesnych potrzeb. Wyburzono ściany, dokonując nowego podziału wewnętrznej przestrzeni. Zbudowano antresolę, gdzie znalazła się poczekalnia. Zwiększono liczbę kas biletowych. Wnętrze wyłożono granitami ze Strzegomia, marmurami z Morawicy i sjenitami z Kośmina. Wnętrze oświetlono nowoczesnymi świetlówkami. Remont został wymuszony wichurą, która w 1977 roku, uszkodziła dach hali głównej. W dniu 19 grudnia 1991 roku, dworzec został wpisany do rejestru zabytków pod Nr A-653.

We wrześniu 2013 roku, rozpoczął się następny remont budynku dworca. Podczas remontu dworca, zostały wymienione pokrycia dachowe, stolarka i wykonano nową elewację. Na zewnętrznych ścianach przywrócono bogatą sztukaterię. Od strony peronów powróciła data 1909 rok.  Wykonano remont posadzki. Obiekt został przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. W budynku są kasy biletowe, poczekalnia, Poczta Polska. Dworzec jest dostępny dla inwalidów. Dla osób ociemniałych jest dotykowy plan całej stacji. W dniu 18 grudnia 2014 roku, dworzec został oficjalnie otwarty.

Z budynkiem dworca związany jest ceglany, trzykondygnacyjny budynek, w którym znajdowała się poczta i biura kolejowe. Początkowo miał to być budynek mieszkalny. Obecnie 2024 rok, budynek przechodził generalny remont. Całkowicie wymieniono dach, instalacje, stolarkę i inne. Na dachu zamontowano panele fotowoltaiczne. W 1896 roku, obok dworca urządzono park z ławkami i drzewami dla odpoczynku mieszkańców i podróżnych.

Infrastruktura stacji Nowy Sącz.

Na stacji Nowy Sącz są czynne dwa perony. Peron 1 jednokrawędziowy znajduje się przy budynku dworcowym. Peron ten ma długość 270 m i obsługuje głównie pociągi w kierunku Chabówki. Peron 2 jest peronem wyspowym i ma dwie krawędzie peronowe. Peron ten ma długość 370 m i cztery wiaty przystankowe. Na peronie są ławki, kosze na śmieci, informacja kolejowa dla podróżnych audio i gabloty oraz oświetlenie. Nawierzchnia peronu jest brukowana i ma żółtą linię ostrzegawczą. Dojście na ten peron jest przez kładkę nad torami oraz w poziomie torów, przy wschodnim skrzydle dworca. Kładka dla pieszych znajduje się po zachodniej stronie budynku dworca. Umożliwia pasażerom dojście do Peronu 2 oraz pracownikom do zakładu NEWAG.

Stacja kolejowa Nowy Sącz leży przy dwóch liniach kolejowych; LK Nr 96 Tarnów – Leluchów. LK Nr 104 Chabówka – Nowy Sącz. Stacja posiada 2 tory zasadnicze oraz 10 torów dodatkowych. Oprócz tego są połączenia z torami przynależnymi do firmy NEWAG i lokomotywowni.

Lokomotywownia została zbudowana około 1905 roku. Znajduje się ona we wschodniej części stacji i ma konstrukcję wachlarzową z 18 stanowiskami. W lokomotywowni obsługiwano różne lokomotywy parowe, a także spalinowe. Najwięcej było lokomotyw typu SM42, SP42. Oprócz lokomotywowni wachlarzowej jest także lokomotywownia prostokątna z dwoma stanowiskami. Po wschodniej stronie lokomotywowni wachlarzowej postawiono wieżę wodną.

Większość obiektów po południowo-wschodnie stronie stacji należało do warsztatów kolejowych, a obecnie do firmy NEWAG. Na wschód od budynku dworca znajdują się magazyny, które obecnie są wykorzystywane przez małe firmy handlowo-usługowe. Tory przy magazynach są, ale nie są wykorzystywane. We wschodniej głowicy stacji jest wiadukt nad ulicą Nawojowska. Dalej w kierunku wschodnim jest Zakład Południowy PKP Energetyka SA. Zakład ma własną halę pojazdów kolejowych. W zachodniej głowicy stacji jest wiadukt nad ulicą Kolejowa, a także przejazd kolejowo-drogowy w ciągu ulicy Kolejowa i LK Nr 104. W kierunku północno-zachodnim znajduje się stare osiedle mieszkalne zbudowano z myślą o pracownikach warsztatów kolejowych, nazwane Stara Kolonia.

NEWAG.

NEWAG to jest firma kolejowa działająca w Nowym Sączu od 1876 roku. Początkowo były to warsztaty remontowe. Obecnie jest to spółka akcyjna, notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Kapitał zakładowy wynosi 11 250 000 złotych. Adres firmy ulica Stanisława Wyspiańskiego 3, 33-300 Nowy Sącz.

Obecnie firma NEWAG specjalizuje się w produkcji oraz modernizacji taboru szynowego, zarówno spalinowego, jak i elektrycznego, oraz wagonów pasażerskich. Hitem firmy NEWAG są pociągi hybrydowe. Firma także działa na rynku komunikacji tramwajowej i budowy pociągów metra. Firma oprócz zakładu w Nowym Sączu firma ma zakład w Gliwicach, jako Zamiejscowy Wydział Produkcji Lokomotyw Elektrycznych. Pojazdy wyprodukowane przez NEWAG eksploatowane są w Polsce i we Włoszech. Więcej na ten temat jest w osobnym rozdziale; ZNTK Nowy Sącz następnie NEWAG Nowy Sącz. 2024r.

Opracował Karol Placha Hetman