Sędziszów 26-04-2025r.
Linia kolejowa Hutnicza Szerokotorowa.
Linia kolejowa LHS Nr 65, oficjalnie znana jest jako Linia Hutnicza Szerokotorowa. To jest najdłuższa linia kolejowa, o szerokim rozstawie torów, 1520 mm, w Polsce. Linia jest unikalnym przypadkiem, ponieważ jest jedyną linią tego typu w Rzeczypospolitej Polskiej, która przebiega przez terytorium Polski od wschodniej granicy do centrum kraju.
Linia powstała w 70-latach XX wieku. Decyzja o jej budowie zapadła w kontekście rozwijającego się uzależniania gospodarki Polski od gospodarki CCCP. Ponieważ głównymi towarami przewożonymi na tej linii miała być ruda żelaza, głównie z Krzywego Rogu w CCCP (o zawartości 48-56 % żelaza) oraz siarka wydobywana i przerabiana w okolicach Tarnobrzegu w Polsce. Dlatego linia została nazwana; Linia Hutniczo Siarkowa. Ruda żelaza miała trafiać do hut na Górnym Śląsku, a przede wszystkim do nowo budowanej Huty Katowice, w Dąbrowie Górniczej. W tym czasie, Polska była jednym z największych producentów siarki na świecie. W 90-latach XX wieku, eksport siarki mocno zmalał.
Ponieważ linia miała przewozić towary masowe, dlatego moskale zaproponowali zbudowanie linii szerokotorowej, co wyeliminowałoby przeładunek towarów na granicy. Aby nie komplikować przebiegu nowej linii, postanowiono zbudować ją głównie, wzdłuż istniejących już szlaków kolejowych, normalnotorowych. Korzyścią byłoby także sterowanie ruchem z istniejących już nastawni kolejowych. Pewne protesty wywołało poprowadzenie fragmentu linii przez Roztoczański Park Narodowy. Ale były one nieuprawnione, ponieważ w tym rejonie, na całej długości, linia przebiega wzdłuż istniejących już szlaków kolejowych.
Budowę linii rozpoczęto w 1976 roku i ukończono w 1979 roku, czyli w niecałe trzy lata, co było dużym sukcesem. Już w dniu 7 listopada 1977 roku, otwarto odcinek LHS; granica państwa – Hrubieszów Towarowy. Oficjalne uruchomienie całej linii nastąpiło w dniu 30 listopada 1979 roku. Było to w czasie, kiedy powstała inna ważna linia kolejowa w Polsce; Centralna Magistrala Kolejowa.
Linia LHS zaczyna się na przejściu granicznym w Hrubieszowie, na rzece Bug, na terenie miejscowości Gródek. Po wschodniej stronie jest obecnie ukraińska stacja Izov. Linia kończy się na terenie terminalu Sławków, w województwie śląskim. Linia LHS ma długość 394,650 km. LHS przebiega przez województwa; lubelskie, podkarpackie, świętokrzyskie, małopolskie i śląskie. Obecnie (2025 rok) linia obsługuje przewozy takich towarów jak; węgiel kamienny, rudę żelaza, wyroby stalowe, nawozy rolnicze, zboża i kontenery.
Przez 22 lata, LHS była obsługiwana przez PKP. W 2001 roku, powołano spółkę PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa Sp. z o.o., która przejęła zarządzanie linią. W XXI wieku, rola LHS się zmieniła, szczególnie w kontekście rozwoju transportu intermodalnego i zwiększonego znaczenia Nowego Jedwabnego Szlaku. W Sławkowie znajduje się największy terminal przeładunkowy dla towarów z Ukrainy i Azji. Linia była i jest modernizowana, między innymi dla poprawy infrastruktury, wzmocnienie torowiska, instalacji nowoczesnych systemów sterowania ruchem. LHS jest kluczowym, ale nie jedynym, korytarzem transportowym pomiędzy Wschodem a Zachodem Europy.
W 2022 roku, kiedy wybuch nowy konflikt zbrojny na Ukrainie, LHS stała się ważnym szlakiem wsparcia walczącej z carem Putinem Ukrainy. W pierwszym okresie konfliktu, LHS kursowały pociągi osobowe z uchodźcami z Ukrainy. Większość pasażerów wysiadała na stacji w Olkuszu. Przesiedleńcy udawali się dalej w zachodnie tereny Polski i do germanii.
LHS ma długość 394,650 km. Szerokość toru wynosi 1520 mm. Prędkość maksymalna wynosi 80 km/h. Budowa w okresie 1976-1979. Uruchomienie w 1979 roku. Linia jest jednotorowa, niezelektryfikowana. Łączna długość torów wynosi 524,339 kilometrów. Na LHS jest 17 stacji i 27 posterunków ruchu. LHS jest powszechnie uważana za najdalej wysuniętą na Zachód Europy linię o rozstawie toru 1520 mm.
Istnieje kilka projektów zwiększenia atrakcyjności LHS. Jednym z nich było przedłużenie linii do Gliwic, do portów rzecznych na Odrze. Ale są także problemy prawne, które piętrzy unia europejska. Przedłużenie linii LHS do Gliwic i Kędzierzyna Koźla wydłuży linię do ponad 500 km. Wówczas linia musiałaby być dostępna dla wszystkich chętnych licencjonowanych przewoźników kolejowych. Następnym problemem jest to, że w 90-latach XX wieku, zmalało znaczenie transportu rzeką Odrą. Dodatkowo władze RFN nieustanie atakują Polskę, za utrzymywanie żeglowności Odry, przez stronę Polską, mimo że sami to czynią.
Innym projektem było włączenie LHS w system obsługi połączeń pasażerskich. Szczegółowe analizy wykazały, że przy maksymalnej prędkości 80 km/h, system będzie nieatrakcyjny i zapewni transport tylko niewielkiej liczbie pasażerów. Już w okresie 1990–1997, linia LHS była wykorzystywana do przewozów pasażerskich. Jeździły nią pociągi dalekobieżne do państwa moskiewskiego i na Ukrainę. Początkowo była to jedna para pociągów Moskwa – Olkusz, które kursowały trzy razy w tygodniu. W 1993 roku, pojawiły się pociągi Lwów – Zamość Północny oraz Moskwa – Zamość Północny, po jednej parze w tygodniu. Obłożenie pociągów było niewielki. W 1995 roku, uruchamiano pociągi na tych szlakach tylko na zarządzenie biur podróży. W 1997 roku, przejechał ostatni pociąg. Do obsługi pasażerów na linii kolejowej Nr 65 wybudowano perony na stacjach Sędziszów, Hrubieszów i Olkusz oraz na przystankach osobowych: Zamość Północny i Wola Baranowska. Odprawa celna i paszportowa pasażerów odbywała się na stacji granicznej w Hrubieszowie.
Były plany elektryfikacji LHS prądem zmiennym 15 kV AC lub 25 kV AC, ale na planach się skończyło. Ostatnia analiza była wykonana w 2019 roku. Z całą pewnością, elektryfikacja prądem stałym 3 kV DC, byłaby nieefektywna. W 2017 roku, po stronie Ukrainy, czyniono już przygotowania do elektryfikacji linii. W 2021 roku, rozpoczęto nawet stawianie słupów na odcinku Kowel – Izov – Hrubieszów. Prac nie ukończono.
Linia kolejowa Nr 65.
Most kolejowy na rzece Bug. Granica Polska – Ukraina. – Stacja towarowa Hrubieszów LHS z kontrolą celną. – Werbkowice LHS, mijanka. – Miączyn LHS, mijanka. – Jarosławiec LHS / PKP, posterunek osłonny. – Zamość Północ LHS, mijanka. – Zamość Bortatycze LHS, stacja, zakład taboru, dyrekcja LHS. – Zawada LHS / PKP, posterunek osłonny. – Szczebrzeszyn LHS, stacja. – Zwierzyniec Towarowy LHS, stacja, posterunek osłonny. – Biłgoraj LHS, stacja. – Huta Deręgowska LHS, mijanka. – Puszcza LHS, mijanka. – Drozdów LHS, mijanka. Wola Baranowska LHS, stacja. – Niekrasów LHS, mijanka. – Staszów LHS, stacja. – Grzybów LHS, mijanka, poprzednio stacja gdzie ładowano siarkę na eksport. – Raczyce LHS, mijanka. – Gołuchów LHS, stacja. – Łączyn LHS, mijanka. – Sędziszów LHS, stacja, stanowisko przestawcze z toru 1435 mm na 1520 mm. – Sędziszów, przystanek osobowy mieszczący się na ostatnim peronie dworca PKP. – Kępie LHS, mijanka. – Jaroszowiec Olkuski, posterunek osłonny. Zarzecze LHS, mijanka. – Olkusz, przystanek osobowy na Peronie 2 na stacji Olkusz PKP. – Bukowno LHS, mijanka. – Sławków LHS stacja. – Terminal kontenerowy międzynarodowy.
Na LHS są cztery miejsca, gdzie tor szeroki krzyżuje się z torem normalnym. W tych miejscach działają posterunki osłonne, które mają zabezpieczać ruch kolejowych, aby nie doszło do zderzenia pociągów.
Dyrekcja PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa sp. z o.o., ulica Szczebrzeska 11, 22-400 Zamość. Stacja Wola Baranowska LHS znajduje się w środku długości linii LHS i to na tej właśnie stacji jest dokonywana zamiana drużyn trakcyjnych. Linia jest systematycznie modernizowana. Na stacji Wola Baranowska LHS dobudowano dwa tory dla pomieszczenia dodatkowych wagonów. Budowa dwóch torów dodatkowych, w znacznym stopniu zwiększyła pojemność stacji, co pozwoliło na usprawnienie pracy manewrowej i zwiększenie przewozów. Na stacji Biłgoraj LHS powiększono plac ładunkowy, który wykonano jako betonowy.
Nowy wiadukt nad linią kolejową Nr 65 poprawił bezpieczeństwo. W dniu 2 października 2023 roku, minister infrastruktury pan Andrzej Adamczyk uczestniczył w otwarciu wiaduktu nad linią szerokotorową PKP LHS, w miejscowości Uniejów Rędziny w gminie Charsznica, w województwie małopolskim. Wiadukt ma długość 65 m i powstał w ramach budowy bezkolizyjnego skrzyżowania drogi powiatowej 1181K Pogwizdów – Tunel z linią kolejową LHS Nr 65 w miejscowości Uniejów Rędziny.
PKP LHS w 2022 roku, zrealizowała inwestycje na łączną kwotę 57 mln złotych. Między innymi, przebudowano układ torowy wraz z modernizacją hali wagonowej na stacji Hrubieszów LHS. Także zakończono następny etap inwestycji, polegający na zabudowie urządzeń sterowania ruchem kolejowym, co pozwala w pełni zobrazować sytuację ruchową na szlaku, mijankach i stacjach.
Według zapowiedzi spółki, przebudowane i rozbudowane mają zostać układy torowe na stacjach Zamość Bortatycze LHS i Hrubieszów. W Szczebrzeszynie, na terenie terminala przeładunkowego staną cztery silosy magazynowe, a w Zamościu Bortatyczach wybudowany ma zostać plac przeładunkowy o powierzchni 10 000 m2. Mniejszy, bo mający 6 500 m2 będzie miał plac na stacji Szczebrzeszyn LHS. Poza tym, w Zamościu Majdanie staną cztery hale namiotowe wraz z wagą samochodową. Następne dwie hale namiotowe powstaną w Szczebrzeszynie.
Tabor LHS.
W 1979 roku, tabor LHS składał się z 68 lokomotyw ST44 (M62), a do 1985 roku, dostarczono jeszcze 24 ciężkie lokomotywy manewrowe SM48. W 2001 roku, w chwili rozpoczęcia działalności spółki LHS, firma posiadała; 50 egzemplarzy lokomotyw ST44 (M62), 8 lokomotyw manewrowych SM48 i 2 lokomotywy manewrowe na tor normalny.
W 2005 roku, przeprowadzono modernizację dwóch lokomotyw ST44, która wykonała firma Bumar-Fablok. Lokomotywy otrzymały nowe silniki Caterpillar.
Od 2006 roku, spółka eksploatuje lokomotywę manewrową 401Da-254 (SM32-001), który wykonuje prace manewrowe na stacji Sędziszów LHS. Od 2002 roku, firma eksploatuje także lokomotywę SM30-765, która pracuje na stacji Zamość Bortatycze.
W okresie 2007-2011, w firmie PESA wyremontowano 32 egzemplarze lokomotyw ST44. wymieniono silniki dwusuwowe 14D40 na silniki czterosuwowy 12CzN26/26, także o mocy 2 000 KM. W tym samym czasie, firma NEWAG przebudowała 17 lokomotyw ST44 na lokomotywy typu 311Da, które oznaczono jako ST40s. Otrzymały one silniki GE Transportation typu GE7FDL 12, o mocy 2 900 KM. Także firma NEWAG przebudowała 7 egzemplarzy lokomotyw SM48 na typ 16D. Lokomotywy otrzymały nowe silniki CAT 3512C, o mocy 2 108 KM. Lokomotywy przekazano do eksploatacji w 2013 roku.
W 2012 roku, wycofano z eksploatacji 10 starych lokomotyw ST44. lokomotywy te nie spełniały już norm ochrony środowiska. Nie doszło do ich przebudowy, z powodu braku funduszy.
W okresie 2017 – 2018, firma NEWAG zmodernizował następne 10 lokomotyw ST44 do typu 311Da. Lokomotywy skierowane zostały do pracy w Zamościu.
Od 2008 roku, firma LHS posiada własny tabor dla wykonywania napraw i modernizacji torowiska. Tabor eksploatowany przez LHS jest oznaczany identyfikatorem literowym PKPLS.
Aktualnie LHS realizuje umowę z firmą PESĄ Bydgoszcz na modernizację lokomotyw serii ST44 z wymianą silnika spalinowego na nowy, w ilości 25 egzemplarzy. Zadanie to jest kontynuacją wykonanej wcześniej modernizacji 21 egzemplarzy lokomotyw serii ST44 z wymianą dwusuwowego silnika 14D40, o mocy 2000 KM na nowy nowoczesny czterosuwowy silnik GE 12CzN26/26 o tej samej mocy. Nowe silniki zużywają o około 15 % mniej oleju napędowego, nie wspominając o oleju smarnym. Nowe lokomotywy spowodowały, że można było zrezygnować z dodatkowej lokomotywy, dla popychania składu, na odcinku Sędziszów – Jeżówka. W efekcie jest oszczędność 200 litrów oleju napędowego, na jednym pociągu. Z wyliczeń wynika, że użycie silnika o mocy 2 900 KM, w lokomotywie 311Da, daje możliwość zwiększenia masy pociągu z 4 000 ton brutto do 5 000 ton brutto (3 625 ton netto). W efekcie przepustowość linii może wzrosnąć o 25 %. Trzeba pamiętać, że koleje ukraińskie do stacji Izov przyprowadzają składy o masie 5 000 ton brutto. Muszą je dzielić, aby skład miał masę 4 000 ton brutto. Pociągi wjeżdżają do Polski z 44 wagonami. Okazało się, że lokomotywy spalinowe z silnikiem spalinowym o mocy 2 900 KM (lokomotywy 311Da), pozwalają na obsługę składów o masie 5 000 ton brutto.
W 2015 roku, na LHS testowano lokomotywę spalinową typu TE33A-9999, która jest 6-osiowa. Była to lokomotywa dostarczona przez Kazachstan i miała silnik firmy Generał Electric. Testowano skład złożony z 75 wagonów, o łącznej długości 1 107 m i masie 6 062 tony brutto. Był to największy pociąg w Europie.
Obecny (2025 rok) tabor LHS składa się z lokomotyw: ST44Ko – 32 egzemplarze, silnik o mocy 2 000 KM (1 470 kW). ST44Bf – 2 egzemplarze, silnik o mocy 3 000 KM (2 240 kW). ST40s / 311D – 27 egzemplarzy, 2 900 KM (2 133 kW). SM48 – 7 egzemplarzy, 1 200 KM (882 kW). NEWAG 16D – 7 egzemplarzy, 2 108 KM (1 550 kW). SM30 – 1 egzemplarz, 350 KM (257 kW), na tor normalny. SM32 – 1 egzemplarz, 350 KM (257 kW), na tor normalny.
Dla miłośników kolei warto powiedzieć, że fotografowanie i filmowanie na LHS jest ekscytujące. Można spędzić tutaj kilka godzin i nie sfilmować żadnego pociągu. Chowasz aparat, a tu pojawia się potężny skład z 44 wagonami. A z drugiej strony, w dwie godziny możesz mieć zdjęcia, aż czterech pociągów. Taka jest specyfika LHS. To wciąga i powoduje, że ktoś jeśli przyjedzie raz na LHS, będzie tu przyjeżdżał częściej. Po drugie. Kiedy patrzysz na szeroki tor to nie odróżnisz go od normalnego. Różnica zaledwie 85 mm. Ale pociągi już rozpoznasz, po charakterystycznym sprzęgu SA-3 i braku zderzaków (buforów).
PKP LHS jest własnością PKP. Centralizacja LHS nastąpiła w 1997 roku, a na siedzibę dyrekcji wybrano Zamość. Większość pracowników pochodziła z PKP okręgu Zamościa. Utrzymaniem infrastruktury linii kolejowej zajmowały się natomiast zakłady w Zamościu i Kielcach, podległe Wschodniej DOKPW. W 2015 roku, firma zatrudniała 1 260 pracowników. Te zmiany pozwoliły na rozpoczęcie funkcjonowania LHS jako spółki, w dniu 1 maja 2000 roku. Formalności prawne ukończono w dniu 12 maja 2001 roku. LK Nr 65 w całości należy do LHS. W dniu 27 lutego 2004 roku, PKP LHS uzyskała licencję przewozową, wydaną przez Urząd Transportu Kolejowego. Spółka LHS przewozi około 4,5 % towarów w Polsce. Zagrożeniem dla spółki LHS była chęć jej sprywatyzowania przez rządzących w Polsce w 2005 roku. Dzięki związkom zawodowym, do sprzedaży spółki LHS firmie rusko-ukraińskiej, nie doszło. Od 2007 roku, spółka LHS ściśle współpracuje z PKP Cargo, w przewozach miedzynarodowych. W 1 grudnia 2008 roku, przedsiębiorstwo LHS uruchomiło nowy, własny terminal przeładunkowy Szczebrzeszyn LHS. Od 2009 roku, LHS przewozi ładunki intermodalny. Ponownie w 2014 roku, podjęto próby sprywatyzowania firmy LHS, na szczęście nieudane. Od 2010 roku, LHS prowadzi przeładunki towarów na terenie byłej cukrowni w Klemensowie. Od dnia 29 listopada 2010 roku, LHS ma udziały w Euroterminalu Sławków. W 2014 roku, próbowano rozdzielić spółkę LHS na dwa podmioty; spółka infrastruktury i spółka przewozowa. Były to następne złe decyzje unii europejskiej. W 2016 roku, parlament europejski zgodził się nie stosować nowych przepisów w stosunku do LHS. Pierwszy kwartał 2024 roku, przyniósł bardzo dobre wyniki przewozowe osiągane na Linii Hutniczej Szerokotorowej. Przewieziono ładunki o masie 2,9 miliona ton.
W ciągu pierwszych 10 lat XXI wieku, w infrastrukturę LHS zainwestowano ponad 800 milionów złotych. Były rozbudowy stacji, nowe urządzenia SRK, cyfryzacja firmy, realizowano modernizacje lokomotyw, unowocześniono spedycję i logistykę przewozu towarów.
W 2024 roku, spółka PKP LHS zrealizowała przewozy na poziomie 11,108 mln ton. To rekordowy wynik w zakresie przewozów w całej historii spółki PKP LHS.
Opracował Karol Placha Hetman