Krosno 2021-05-22

Kolej w Krośnie.

Linia kolejowa do Krosna została doprowadzona w 1884 roku. Budynek dworca zbudowano już w 1883 roku. Odległość z dworca PKP na lotnisko w Krośnie wynosi zaledwie 1,5 km. Współrzędne geograficzne 49.694N 21.748E.

Galicyjska Kolej Transwersalna.

Przez Krosno prowadzi tak zwana Galicyjska Kolej Transwersalna, biegnąca równoleżnikowo wzdłuż łańcucha Karpat. W chwili swojego powstania całkowicie leżała na obszarze Austro-Węgier. Jej długość wynosiła 768 km. Wzdłuż linii kolejowej zbudowano drogę, która obecnie jest Drogą Krajową Nr 28. Droga kołowa została oddana do użytku w 1851 roku.

Nazwa Transwersalna pochodzi od łacińskiego słowa trans versalis – poprzeczna, bo przecina najważniejsze rzeki północnych Karpat. W zamyśle linia kolejowa miała połączyć istniejące już niedługie odcinki kolejowe i stworzyć nieprzerwany ciąg kolejowy. Głównym zamierzeniem było stworzenie alternatywnej drogi kolejowej wobec głównej trasy kolejowej Kraków – Lwów, zwanej Koleją Galicyjską imieniem Karola Ludwika. Jednym z celów był cel militarny, na wypadek wojny Austro-Węgier z Rosją. Linia miała także zaktywizować rozwój obszarów górskich.

Przed rozpoczęciem projektu Galicyjskiej Kolei Transwersalnej istniały już cztery trasy kolejowe. Pierwszym odcinkiem był: Zagórz – Krościenko – Chyrów. Był to fragment Pierwszej Węgiersko-Galicyjskiej Kolei Żelaznej Łupków – Przemyśl, którą uruchomiono w 1872 roku. Drugim odcinkiem była Kolej Dniestrzańska: Chyrów – Sambor – Stryj, która została uruchomiona w 1872 roku. Trzecim odcinkiem była Kolej Arcyksięcia Albrechta: Stryj – Dolina – Stanisławów, która została uruchomiona w 1873 roku. Czwartym odcinkiem był szlak: Nowy Sącz – Stróże, góry był fragment linii Tarnów – Pławiec, a został uruchomiony w 1876 roku.

W ramach Galicyjskiej Kolei Transwersalnej w 1884 roku, otwarto linie kolejowe o łącznej długości 577 km. Były to trzy odcinki. Pierwszy odcinek: Czadca – Zwardoń – Żywiec – Sucha – Chabówka – Limanowa – Nowy Sącz, z odgałęzieniami Sucha – Skawina – Podgórze (obecnie Kraków Płaszów) oraz Skawina – Oświęcim. Drugi odcinek: Stróże – Jasło – Sanok – Zagórz, z odgałęzieniem do Gorlic. Trzeci odcinek: Chryplin (koło Stanisławowa) – Buczacz – Czortków – Husiatyn.

Stacjami końcowymi były Czadca na Węgrzech (obecnie na Słowacji) i Husiatyn (obecnie na Ukrainie). Cały szlak liczył łącznie 768 km.

Po wielkiej wojnie światowej większość szlaku Galicyjskiej Kolei Transwersalnej znalazło się na terenie odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej.

Po drugiej wojnie światowej.

Po drugiej wojnie światowej Polska część szlaku kolejowego kończył się na stacji Olszanica. W 1951 roku, nastąpiła korekta granic między Polską, a Republiką Ukraińską (CCCP), wówczas szlak polski sięgnął do Ustrzyk Dolnych i Krościenka.

Obecnie linia Kolei Transwersalnej znajduje się w trzech krajach: Polska, Ukraina i Słowacja i nie jest jednolitym organizmem. Na Ukrainie większość linii przekuto na szeroki tor, 1520 mm. Odcinek do Chyrów pozostał normalno-torowy. Odcinek Stanisławów – Buczacz został fizycznie zlikwidowany przez niemców latem 1944 roku i nigdy nie został odbudowany. Na Słowacji polskie pociągi dojeżdżają do miejscowości Medzilaborce, przejeżdżając tunelem Łupkowskim.

Linia kolejowa Nr 108.

W Polsce, linia Nr 108 Stróże – Krościenko ma długość 160,500 km. Jest to linia jednotorowa, niezelektryfikowana. Tylko odcinek 47 km, Stróże – Jasło jest zelektryfikowany. Elektryfikacje zbudowano w 1988 roku. Także szlak Nr 96 Tarnów – Leluchów jest zelektryfikowany, a należał do Galicyjskiej Kolei Transwersalnej.

Szlak Nr 108 jest technicznie trudna i tylko krótkie odcinki pozwalają na prędkość 80 km/h. Wiele odcinków pozwala na prędkość biegu pociągu zaledwie 40 km/h. Od 2017 roku, rozpoczęto konieczne remonty na szlaku Nr 108. Budowane są nowe perony na przystankach. Wymieniono ponad 26 km torów. Remonty te trwają, a ich celem jest wzrost prędkości biegu pociągów osobowych.

Dla regionu Bieszczad istotne są połączenia kolejowe do Jasła i Rzeszowa, bo tam jest już trakcja elektryczna i dojeżdżają EZT (elektryczne zestawy trakcyjne) z Przemyśla, Tranowa i Krakowa. Wciąż niezrealizowany jest program elektryfikacji linii Nr 108, aż do Krościenka. O planach elektryfikacji mówiono już w 80-latach. Jest szansa aby szlak Nr 108 był zelektryfikowany do 2027 roku.

Dla mieszkańców ważna byłaby budowa łącznicy Jedlicze – Szebnie lub nawet Krosno – Przybówka, która znacznie skróciłaby drogę do Rzeszowa. Połączenie do Rzeszowa jest bardzo ważne bo do Rzeszowa już dojeżdżają pociągi Pendolino, a więc można dojechać do Krakowa, Warszawy, Iławy, Tczewa, Gdańska, Gdyni i Kołobrzegu.

Ruch osobowy.

Opis do zdjęcia: Wagon osobowy klasy 2 serii 101A, zwany "Ryflak", był używany od 60-lat do 90-lat. Był często spotykany na szlaku Nr 106 i Nr 108.

Warto w tym miejscu napisać, że nigdy w historii Galicyjskiej Kolei Transwersalnej nie było takiego pociągu osobowego, który przejeżdżał by cały szlak.

W 2006 roku, Krosno utraciło pociągi pośpieszne. Pozostał tylko nieduży ruch lokalny, z którego częściej korzystali turyści niż mieszkańcy. Szynobusy kursowały zwykle tylko do Jasła, Zagórza i Rzeszowa.

W 2010 roku, planowano całkowitą likwidację kolejowego ruchu pasażerskiego, wysuwając argument nierentowności. W 2013 roku, wstrzymano całkowite ruch osobowy na odcinku Nowy Zagórz – Krościenko. Od 2016 roku, kilka pociągów przemianowano na turystyczne, bo rozpoczęły kursy tylko w weekendy, czyli nie dla mieszkańców. Jednak zawsze jest szansa na powrót normalnego ruchu pasażerskiego.

Ruch pasażerski jest obsługiwany przez spółkę Przewozy Regionalne (PolRegio), pociągi lokalne, a pociągi pośpieszne przez spółkę TLK oraz InterCity. W 2016 roku, dworzec w Krośnie obsługiwał do 50 pasażerów w ciągu doby.

W 2018 roku, do Krosna wróciły pociągi pośpieszne. Były dwa pociągi: „Wetlina” oraz „Pogórze”. Pierwszy to TLK 30111 „Wetlina” relacji Kraków Główny — Zagórz. Czasowo był pociąg TLK 32102 „Wetlina” relacji Zagórz – Lublin. Drugi to TLK 33166 „Pogórze” relacji Krynica-Zdrój — Kraków Główny – Wrocław. W 2020 roku, nastąpiła kolejna zmiana. Pasażerów na dalekich trasach przejęła spółka InterCity: Pierwszy to IC 30111 „Wetlina” relacji Kraków Główny — Zagórz. Drugi to IC 33112 „Bieszczady” relacji Kraków Główny — Zagórz. Czas podróży na odcinku Krosno – Kraków Główny wynosi 3,5 godziny. Pociąg „Pogórze” uzyskał połączenie z Frankfurtem i Berlinem, bo we Wrocławiu wagony są doczepiane do międzynarodowego pociągu „Nightjet”. W 2021 roku, będą utrudnienia bo niektóre odcinki torów będą remontowany, aby podnieść prędkość biegu pociągu. Na sam remont szlaku Nr 108 Stróże – Krościenko przeznaczono 20 milionów złotych. Latem 2021 roku, jak co roku, powrócą pociągi wakacyjne: „Wojak Szwejk” do Komańczy, Łupkowa oraz słowackich Medzilaborec. Pociąg „Bieszczadzki Żaczek” docierający dotąd do Komańczy, zakończy bieg w Sanoku.

Lokomotywy na szlaku.

Opis do zdjęcia: Ten parowóz Ty45-386 pracował między innymi w DOKP Rzeszów. Najpierw na szlaku, a następnie w pracy manewrowej.

Do 1965 roku, na szlaku Nr 108 składy kolejowe prowadziły tylko lokomotywy parowe. Stopniowo wprowadzano lokomotywy spalinowe, głównie ST43. Były także SU45 i SU46. Ale przede wszystkim lokomotywy SM42.

W 2014 roku, PKP intercity kupiły 10 lokomotyw spalinowych typu 111Db, czyli SU160 Gama. Lokomotywy te pracują między innymi na szlaku Nr 108 na odcinku Zagórz – Jasło oraz na szlaku Nr 106 Jasło – Rzeszów. Prowadzą na przykład pociągi TLK / InterCity „Wetlina” relacji Zagórz – Kraków, na odcinku Zagórz – Rzeszów. Składy mają zwykle dwa lub trzy wagony osobowe.

Na odcinku Jasło – Sanok, ruch osobowy obsługują nowoczesne jednowagonowe (szynobus) SZT (spalinowe zestawy trakcyjne) serii SA135. Na odcinku Rzeszów – Medzilaborce kursuje „Wojak Szwejk” składem dwuwagonowym SZT (spalinowe zestawy trakcyjne) „Newag” SA140.

W Krośnie można zobaczyć dwuwagonowe SZT (spalinowe zestawy trakcyjne) MR+ „Duńczyk”, przewoźnika TLK – SKPL. Pociągi te kursują na trasie Zagórz – Rzeszów.

Pociągi towarowe najczęściej ciągną lokomotywy spalinowe SM42 i pochodne / zmodernizowane. Składy mają do 10 wagonów towarowych. Na szlaku nie ma lokomotyw ST44, bo są za ciężkie i niszczą tory na trudnych szlakach górskich.

Dworzec kolejowy Krosno.

Dworzec PKP w Krośnie to jeden z większych dworców kolejowych na Podkarpaciu. Położony jest w centrum miasta Krosna.Najbliższe węzłowe stacje znajdują się w Jaśle oraz Zagórzu. W Krośnie znajduje się jedna stacja kolejowa Krosno oraz trzy przystanki: Krosno-Miasto, Krosno-Polanka oraz Krosno-Turaszówka. Na stacji zatrzymują się wszystkie pociągi osobowe i pośpieszne, natomiast na przystankach tylko pociągi osobowe. Krosno posiada dalekobieżne bezpośrednio połączenia kolejowe z Rzeszowem, Tarnowem i Krakowem.

Na dworcu kolejowym w Krośnie jest jeden peron wyspowy, dwukrawędziowy. Dostęp na peron możliwy jest kładką lub przejazdem przez jeden tor. Obecny kształt dworca powstał z chwilą jego remontu na przyjazd do Krosna św. Jana Pawła II Wielkiego, podczas pielgrzymki do ojczyzny w 1997 roku.

Budynek dworca kolejowego w Krośnie już dawno przestał pełnić funkcje do jakich został stworzony. I chociaż był zabytkiem klasy zero, to ulegał degradacji. Około 2010 roku, budynek przejęło od PKP miasto. Urząd Miasta Krosna stworzył w nim Etnocentrum Ziemi Krośnieńskiej, czyli rodzaj skansenu kultury regionu. W budynku już dawno nie było kas biletowych, dlatego postawiono biletomaty.

Opracował Karol Placha Hetman