Kościan 2025-03-27

PKP Kościan. 2025r.

Miasto Kościan.

Kościan to jest miasto w zachodniej Polsce, w województwie wielkopolskim, o bogatej i długiej historii sięgającej średniowiecza. Miasto jest siedzibą władz wiejskiej gminy Kościan i powiatu kościańskiego. Miasto leży na Nizinie Wielkopolskiej, nad Kanałem Kościańskim, który wpływa do Kanału Południowego rzeki Obry na Wysoczyźnie Leszczyńskiej, 42 km na południe od Poznania. Po germańsku miasto nosi nazwę Kosten.

Osada Kościan powstała prawdopodobnie w XIII wieku i szybko stał się jednym z ważniejszych ośrodków w Wielkopolsce. Kościan leżał na szlaku kupieckim Wrocław – Poznań. Początkowo był Kościan własnością książąt wielkopolskich. Kościan prawa miejskie otrzymał przed 1296 rokiem i był Polskim Miastem Królewskim. W osadzie rozwinęło się rzemiosło, a dzięki jarmarkom do miasta przybywali kupcy. Przeprowadzona melioracja, w okolicach Kościana, pozwoliła rozwinąć się rolnictwu. Miasto zaczęło pełnić także funkcje administracyjne i stało się stolicą powiatu Kościelskiego. W XV i XVI wieku, miasto rozkwitało jako ośrodek sukiennictwa. W 1518 roku, Kościan otrzymał przywilej królewski, który wspierał rozwój gospodarczy i dawał mu dodatkowe prawa. Okres reformacji przyniósł chaos religijny i doprowadził do rozbicia wspólnoty mieszkańców. Ludność Polska trwała przy wierze katolickiej, a osadnicy germańscy wprowadzali nowinkami zament. Kościan stał się miejscem intensywnych sporów wyznaniowych. W XVII wieku, miasto ucierpiało w wyniku potopu szwedzkiego (1655–1660) oraz wojny północnej (1700–1721). W tym czasie, Kościan podupadł gospodarczo, a jego znaczenie spadało.

W 1793 roku, po drugim rozbiorze Polski, Kościan znalazł się pod panowaniem prusaków. Na początku XIX wieku, w okresie wojen napoleońskich, miasto przez krótki czas należało do Księstwa Warszawskiego, ale po kongresie wiedeńskim w 1815 roku, powróciło pod zabór pruski. Wówczas nasiliła się germanizacja i jawna wrogość do ludności Polskiej. W XIX wieku, mimo panowania germańskiego, Kościan był miastem prowincjonalnym, a jego rozwój był bardzo powolny. W dniu 22 czerwca 1868 roku, w mieście powstała, jako jedna z pierwszych na ziemiach polskich pod zaborami, Spółka Pożyczkowa dla Powiatu Kościańskiego (późniejszy Bank Ludowy w Kościanie, aktualnie Bank Spółdzielczy w Kościanie), założony przez 47 mieszkańców Kościana i okolic. Polacy czynnie wspierali powstania narodowe, a ostanie Powstanie Wielkopolskie, 1918-1919, zakończyło się przyłączeniem Wielkopolski do Odrodzonej Rzeczypospolitej. W okresie 1919-1939, nastąpił chwilowy rozwój miasta, brutalnie przerwany kolejną wojną światową rozpoczętą przez germańców i ich braci moskali. 

Podczas okupacji, germańcy dokonali masowych egzekucji Polskich obywateli. Część ludności Polskiej wywieziono do generalnej gubernii. W Kościanie miały miejsce tragiczne wydarzenia, w wyniku których życie straciło wielu Polaków. Jednym z najbardziej dramatycznych epizodów była eksterminacja pacjentów Wojewódzkiego Zakładu Psychiatrycznego. W dniach 15–22 stycznia 1940 roku, germański oddział specjalny, zamordował 523 osoby. Następnie, od 9 lutego 1940 roku, do zakładu przywożono pacjentów z germańskich placówek psychiatrycznych, takich jak Treptow, Lauenburg, Uckermünde i Szczecin; łącznie 2 750 osób, które również zostały zamordowane. Ponadto, w lasach koło Jarogniewic, niedaleko Kościana, podczas okupacji germańskiej zamordowano około 3 000 osób. Niestety, dokładna liczba Polskich ofiar w samym Kościanie, w czasie drugiej wojny światowej, nie jest precyzyjnie znana. Dostępne dane wskazują na masowe egzekucje, wysiedlenia oraz inne formy represji wobec ludności cywilnej, jednak pełna liczba ofiar pozostaje trudna do ustalenia. W dniu 27 stycznia 1945 roku, po trzydniowych walkach, Kościan został zajęty przez wojsko sowieckie i rozpoczęła się dyktatura komunistyczna.

Po zakończeniu wojny w 1946 roku, miejscowość liczyła 10 800 mieszkańców, a w 1961 roku, liczba wzrosła do 15 993. Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta ze zniszczeń wojennych oraz jego rozbudowa. Do 60-lat wybudowano 130 nowych domów mieszkalnych, szkołę podstawową oraz kilka budynków przeznaczonych dla administracji. Zbudowano lub odbudowano 3 mosty, w miejsce zniszczonych 4 istniejących przed wojną.

Obecnie Kościan jest spokojnym miastem z dobrze rozwiniętą infrastrukturą i bogatą historią. Zachowało się wiele zabytków, w tym gotycki kościół farny pod wezwaniem NMP Wniebowziętej i św. Mikołaja, ratusz oraz fragmenty dawnych murów obronnych.

Powierzchnia miasta wynosi 8,79 km2. Populacja miasta wynosiła 23 563 mieszkańców w 2023 roku.

Cukrownia w Kościanie. 1881-2004.

Cukrownia w Kościanie odegrała kluczową rolę w rozwoju miasta przez 123 lata. Jej historia rozpoczęła się w 1881 roku, kiedy to lokalni ziemianie założyli „Towarzystwo Akcyjne – Cukrownia w Kościanie”. Budowa zakładu trwała zaledwie rok, a jego lokalizacja w pobliżu linii kolejowej Poznań-Wrocław sprzyjała dynamicznemu rozwojowi. W pierwszej kampanii produkcyjnej przerobiono 175 tysięcy kwintali buraków cukrowych, co świadczy o znaczącej skali działalności, już na samym początku. Cukrownia była wyposażona w nowoczesne maszyny parowe i posiadała własną bocznicę kolejową oraz gazownię dla oświetlania zakładu. W okresie międzywojennym, zwłaszcza po modernizacji w okresie 1925-1926, cukrownia stała się jednym z czołowych przedsiębiorstw tego typu w Polsce. Zatrudniała około 100 pracowników stałych i 300 sezonowych, przyczyniając się do rozwoju gospodarczego regionu. Po drugiej wojnie światowej, cukrownia została upaństwowiona i włączona do „Cukrowni Wielkopolskich”. Działała nieprzerwanie aż do 2004 roku, kiedy to podjęto decyzję o zakończeniu produkcji. Od tego czasu, większość budynków została zburzona lub przekształcona, a teren dawnej cukrowni uległ znacznym zmianom. Za upadkiem cukrowni stoją lewacko-masońskie władze w Polsce, które nie wyrażały zgody na włączenie cukrowni do polskiego koncernu „Polski Cukier”. Działania te były inspirowane przez państwa Europy Zachodniej. W Polsce podobnie postąpiono z produkcją mleka, rzepaku, żywca, owoców i wielu innych produktów rolniczych. Obecnie (2025 rok) pozostałości po cukrowni, takie jak zabytkowy budynek administracyjny, są przedmiotem planów rewitalizacji, mających na celu nadanie im nowego życia i funkcji w przestrzeni miejskiej. W Cukrowni Kościan pracowały pokolenia mieszkańców tego miasteczka. Zakład zlikwidowano w wyniku skandalicznej polityki wobec Polskich cukrowni. Dziś z pociągów przejeżdżających przez Kościan można zobaczyć tylko komin, ruiny fabryczne i puste place, pozostałe po tym zakładzie.

Obecnie (2025 rok) największą fabryką w Kościanie jest MEPROZET KOŚCIAN S.A., która specjalizuje się w produkcji wozów asenizacyjnych i jest największym producentem tego typu maszyn w Polsce oraz jednym z największych w Europie. Fabryka MEPROZET KOŚCIAN S.A. pozostaje kluczowym zakładem przemysłowym w mieście, kontynuując tradycje produkcyjne Kościana.

W 2011 roku, w Kościanie planowano budowę fabryki dachówek, która miała być trzecią i największą fabryką koncernu, z roczną produkcją 30 milionów sztuk dachówek połaciowych i 2 milionów akcesoriów dachowych.

W 2018 roku, amerykańska firma Jost Chemical rozpoczęła budowę zakładu chemicznego w Kościanie o powierzchni 0,46 ha, z planowanym zakończeniem inwestycji latem 2019 roku.

Kolej w Kościanie.

Adres; ulica DWORCOWA 1, 64-000 KOŚCIAN. Współrzędne geograficzne 52,079 N 16,642 E. Elewacja 69 m.

Historia kolei w Kościanie sięga drugiej połowy XIX wieku i jest ściśle związana z rozwojem sieci kolejowej w Wielkopolsce. Kolej odegrała kluczową rolę w gospodarczym i społecznym rozwoju miasta, ułatwiając transport ludzi i towarów oraz przyczyniając się do industrializacji regionu.

Pierwsza linia kolejowa dotarła do Kościana w 1856 roku i była częścią trasy łączącej Poznań z Wrocławiem. Była to jedna z najważniejszych linii kolejowych w ówczesnym zaborze pruskim, ponieważ umożliwiała szybki transport między dwoma kluczowymi ośrodkami handlowymi i przemysłowymi. Pociąg techniczny przejechał w dniu 27 października 1856 roku. Pierwszy pociąg wjechał na stację w Kościanie w dniu 29 października 1856 roku, kiedy to została otwarta linia Poznań – Leszno.

W 1856 roku, został oddany do użytku dworzec, który został zbudowany według standartowego projektu dla średniej wielkości dworców. W swojej historii dworzec był kilkakrotnie przebudowywany, ale nadal zachował swoją bryłę i funkcjonalność. Ostatni remont dworca został przeprowadzony w okresie 2013-2014. Po dawnym budynku pozostały tylko ściany, a w efekcie końcowym zachowano bryłę budynku. Wymieniono dach, stropy, okna, drzwi oraz wszystkie instalacje. Budynek ocieplono styropianem. Zmieniono układ pomieszczeń i ciągów komunikacyjnych. Wykonano nowe układy wentylacji i zamontowano klimatyzację. Budynek w podstawie jest zbliżony do prostokąta i jest symetryczny. W podstawie budynek ma wymiary 13 m x 44 m. Powierzchnia użytkowa wynosi 1 314 m2, nie licząc pomieszczeń piwnicznych. Budynek jest 11-osiowy. Część środkowa ma trzy kondygnacje, a skrzydła boczne mają po dwie kondygnacje. Dodatkowo skrzydła skrajne są obniżone. Od placu dworcowego i równi stacyjnej budynek ma dwa parterowe ryzality. Ryzality od strony południowej pełnią funkcję głównych wejść. Budynek został pomalowany na kolor szary, z odcieniem niebieskim. Okna obramowano sztukaterią w kolorze kremowym (jasno żółtym). Stolarka okienna jest w kolorze ciemno szarym. Dworzec otrzymał dodatkowe wejścia dla służb kolejowych.

W budynku dworca są kasy, toalety, automaty biletowe, skrytki bagażowe, poczekalnia. Dworzec dostosowany jest do obsługi inwalidów. W dworcu jest także placówka Straży Miejskiej. W 70-latach XX wieku, na frontonie budynku dworcowego, od strony miasta zainstalowano neon z napisem Dworzec Kolejowy. Nie działający neon został zlikwidowany podczas ostatniego remontu, 2013 roku.

Po ostatnim remoncie, wyjście z budynku na Peron 1 było wyposażone w schody, bo perony były niskie. Dodatkowo zamontowano barierki i balustrady. Po remoncie równi stacyjnej i peronów (2018-2020), które zostały podwyższone, pozostały tylko dwa niskie stopnie. Zlikwidowano barierki. Plac przed dworcem jest niżej od torowiska i obchodząc budynek trzeba wejść po 9 stopniach, a osoby na wózkach mają do dyspozycji pochylnię, od strony południowej (kierunek Leszno).

Stacja Kościan.

Po uruchomieniu stacji, w kolejnych dekadach Kościan stał się ważnym węzłem kolejowym, zwłaszcza dla transportu rolniczego i przemysłowego. Dzięki kolei zwiększyły się możliwości handlowe lokalnych przedsiębiorców, co przyczyniło się do rozwoju młynów, cukrowni oraz innych zakładów przemysłowych w regionie. Pod koniec XIX wieku i na początku XX wieku rozbudowano infrastrukturę kolejową, w tym bocznice przemysłowe i dodatkowe tory manewrowe. Kolej umożliwiła także łatwiejszy dostęp do miast takich jak Leszno, Rawicz, Wrocław i Poznań.

Podczas drugiej wojny światowej linie kolejowe w Kościanie miały duże znaczenie strategiczne. Germańcy wykorzystywali transport kolejowy do celów wojskowych, a sama stacja była ważnym punktem przeładunkowym.

Po wojnie infrastruktura kolejowa wymagała odbudowy ze względu na zniszczenia wojenne. Po 1945 roku, kolej w Kościanie nadal odgrywała kluczową rolę w transporcie pasażerskim i towarowym. W okresie PRL-u zmodernizowano linie kolejowe i tabor, co zwiększyło ich przepustowość. W Kościanie zbudowano nowe dwa perony oraz tunel dla podróżnych. Zbudowano także wieżę wodną, która stoi w odległości około 100 m od dworca w kierunku północnym. Na stacji funkcjonowała także prostokątna lokomotywownia z trzema stanowiskami.

W 1969 roku, został zelektryfikowany odcinek linii Puszczykowo – Leszno, a co za tym stacja Kościan.

W 90-latach XX wieku, w związku ze zmianami społeczno-gospodarczymi w Polsce, znaczenie kolei stopniowo malało. Władza masońsko-liberalna systematycznie likwidowała ilości połączeń kolejowych, linie kolejowe, a nawet stacje kolejowe. Nie interesowało ich wykluczenie społeczne mieszkańców mniejszych miast. Takie miasta jak Śrem i Wielichowo, całkowite straciły połączenia kolejowe; osobowe i towarowe. Zlikwidowano linię kolejową Kościan – Gostyń. Na obecną chwilę (2025 rok) pozostały tory kolejowe na odcinku Kościan – Grodzisk Wielkopolski. Tory tej linii, w obrębie stacji Kościan zostały wyremontowane, ale dalej tory są nieprzejezdne. 

W okresie 2018-2020, kolej w Kościanie przeszła proces modernizacji. W ramach programu modernizacji linii kolejowej E59 (łączącej Wrocław, Poznań i Szczecin) przebudowano stację kolejową, unowocześniono perony oraz wprowadzono nowoczesne systemy sterowania ruchem. W 2020 roku, zakończono elektryfikację i modernizację torów, co pozwoliło na przyspieszenie ruchu pociągów. Teraz pociągi poruszają się z maksymalna prędkością 160 km/h. Obecnie Kościan posiada dobrze funkcjonującą stację kolejową obsługującą zarówno pociągi regionalne, jak i dalekobieżne, zapewniając mieszkańcom dogodny dostęp do dużych miast.

Za czasów Zjednoczonej Prawicy (2015-2023), rozwijano program CPK (Centralny Port Komunikacyjny). Mieszkańcy Kościana mieliby możliwość korzystania z tak zwanej szprychy Nr 9, czyli albo połączenie do Poznania, albo połączenie do Leszna. A dalej: Kalisz – Sieradz – Łódź – CPK. Niestety, w 2023 roku, do władzy w Polsce doszli folksdojcze-komuniści-masoni i Program CPK został zlikwidowany.

Obecnie na stacji są dwa perony i trzy krawędzie peronowe. Perony mają długość po 415 m, co pozwala na zatrzymanie się wszystkich pociągów osobowych w granicach peronu. Oba perony są zadaszone wiatami metalowo-szklanymi, typowymi dla kolei w Wielkopolsce. Perony są połączone tunelem, który został wyremontowany podczas ostatniej przebudowy stacji. Dodatkowo zamontowano windy dla pasażerów na wózkach, z dużym bagażem i rowerami.

W południowej części stacji znajduje się budynek byłej prostokątnej  lokomotywowni, zbudowanej z czerwonej cegły. Przed lokomotywownią jest pozostałość małej obrotnicy. Także w tej części stacji znajduje się początek linii kolejowej Nr 376 Kościan – Opalenica. Ale jeszcze w granicach stacji jest tarcza kolejowa D1 – Stój. Również w południowej głowicy stacji znajdowały się tory kolejowe do nieczynnej Cukrowni Kościan. Czynna jest rampa kolejowa i plac składowy. Linia kolejowa Nr 366 Miejska Górka – Kościan, wychodziła ze stacji w kierunku północnym i po minięciu kanałów skręcała w kierunku wschodnim. Od tej lini odchodziły bocznice do kilku zakładów przemysłowych. W północnej głowicy stacji znajduje się wieża wodna, budynek pompowni oraz tunel z ulicą Młyńska. W trakcie remontu stacji zlikwidowano przejazd kolejowo-drogowy w ciągu ulicy Młyńska i zbudowano nowoczesny tunel pod linią kolejową. W 2021 roku, w ramach prowadzonych remontów także ulica Gostyńska, DW Nr 308, została poprowadzona nowoczesnym tunelem pod linią kolejową.

Według klasyfikacji PKP Kościan ma kategorię dworca regionalnego. Od 2015 roku, stacja Kościan obsługuje rocznie około 900 000 – 950 000 pasażerów. Za wyjątkiem okresu 2020-2021, kiedy była pandemia chińskiego wirusa. W marcu 2024 roku, ze stacji Kościan odjeżdżało 96 pociągów do stacji: Bielsko-Biała Główna, Gdynia Główna, Gniezno, Jelenia Góra, Katowice, Koło, Kołobrzeg, Konin, Kraków Główny, Leszno, Lichkov, Olsztyn Główny, Poznań Główny, Przemyśl Główny, Rawicz, Szamotuły, Szklarska Poręba Górna, Świnoujście, Ustka, Wągrowiec, Wrocław Główny, Zakopane, Żory. W bliskim sąsiedztwie stacji znajduje się też dworzec autobusowy, obsługiwany głównie przez firmę PKS Leszno.

Historyczna wiata peronowa.

Historyczna wiata peronowa, która stała na Peronie 2 została przeniesiona. W dniu 25 października 2017 roku, wiata została wpisana na listę zabytków pod numerem rejestracyjnym 1034/Wlkp/A. Wiata została zbudowana w 1906 roku, jako konstrukcja stalowo-nitowana. Podczas remontu stacji (2018-2020) okazało się, że wiata nie będzie spełniać prawidłowo swojej funkcji na nowym Peronie 2. Ponieważ pomiędzy dworcem i wieżą wodną zaplanowano budowę parkingu dla 100 samochodów osobowych, postanowiono wiatę wykorzystać, jako zadaszenie dla parkingu dla rowerów.

Linie kolejowe w Kościanie.

Linia kolejowa Nr 271 Wrocław Główny – Poznań Główny jest linią dwutorową, zelektryfikowaną prądem 3 kV DC, o długości 164,212 km, o prędkości maksymalnej 160 km/h. Linia przebiega południkowo. Linia została na całej długości uruchomiona w 1856 roku. Budowa trwała w okresie 1853-1856. W 1920 roku, linia została włączona w sieć PKP. Elektryfikacja została przeprowadzona w okresie 1969-1970. Obecnie jest to jedna z najmocniej eksploatowanych linii kolejowych w Polsce. 

Linia kolejowa Nr 366 Miejska Górka – Kościan. Pierwotnie linia łączyła Pakosław – Kościan i miała długość 84,689 km. Od Kościana biegła w kierunku wschodnim. Na linii były stacje Pakosław – Chojno Wielkopolskie – Miejska Górka – Roszkówko – Gostkowo – Niepart – Ciołkowo – Krobia – Krobia Miasto – Wymysłowo – Domachowo – Ziółkowo – Bodzewo – Grabonóg – Gostyń – Dusina – Kunowo (muzeum kolejnictwa) – Bielewo – Bieżyń – Lubiń Kościański – Jerka – Rogaczewo – Choryń – Racot – Kurzagóra – Kościan. Ruch uruchamiano odcinkami. W dniu 17 maja 1898 roku, uruchomiono ruch towarowy na odcinku Miejska Górka – Gostkowo. W dniu 12 września 1904 roku, uruchomiono ruch towarowy na odcinku Gostkowo – Gostyń. W dniu 6 października 1900 roku, uruchomiono ruch na odcinku Gostyń – Kościan. Każdy odcinek należał do innej spółki. Ruch osobowy uruchomiono w dniu. 1 października 1904 roku, na odcinku Gostkowo – Gostyń. Ruch kolejowy zawieszano etapami. W dniu 27 maja 1979 roku, zawieszono ruch na odcinku Miejska Górka – Krobia. W dniu 30 czerwca 1987 zawieszono ruch na odcinku Krobia – Gostyń. W dniu 9 września 1991 roku, zawieszono ruch na odcinku Gostyń – Kościan. Na odcinku Pakosław-Miejska Górka, ostatni pociąg przejechał w 1978 roku. Ten odcinek został fizycznie zlikwidowany w 1990 roku. Został jedynie były budynek dworca w miejscowości Pakosław pełniący między innymi rolę sklepu z farbami. W miejscowości Bieżyń funkcjonowała baza Krzywińskiej Kolei Drezynowej. Ostatni etap likwidacji linii nastąpił w 2024 roku. Obecnie (2025 rok) linia fizycznie została zlikwidowana na całej długości. Linia była normalnej szerokości 1435 mm. 

Linia kolejowa Nr 376 Kościan – Opalenica, jest jednotorowa, o długości 39,942 km, zbudowana jako normalnotorowa 1435 mm, obecnie nie eksploatowana. Stacje na linii; Kościan – Bonikowo – Sepno – Plastowo – Cykowo – Ujazd Wielkopolski – Grodzisk Wielkopolski – Grąblewo – Słocinice – Kurowo – Urbanowe – Sielinko – Opalenica Wiatraki – Opalenica. Linia częściowo fizycznie istnieje. W dniu 1 września 1901 roku, uruchomiono odcinek Kościan – Grodzisk Wielkopolski. W dniu 10 grudnia 1881 roku, uruchomiono odcinek Opalenica – Grodzisk Wielkopolski. Zawieszenie ruchu nastąpiło etapami. W dniu 27 maja 1989 roku, zawieszono ruch na odcinku Kościan – Grodzisk Wielkopolski. W dniu 9 września 1991 roku, zawieszono ruch na odcinku Grodzisk Wielkopolski – Opalenica. Mimo oficjalnego zamknięcia, jeszcze przez kilka sezonów wożono buraki cukrowe tą linią do Cukrowni Kościan. W sierpniu 2010 roku, rozebrano odcinek Grodzisk Wielkopolski – Opalenica. Na początku 2016 roku, zakończono prace nad ścieżką rowerową w miejscu dawnej linii. Na trasie Grodzisk Wielkopolski – Kościan od 2005 roku, działa stowarzyszenie Grodziska Kolej Drezynowa.

Opracował Karol Placha Hetman