Katowice. 2024-04-17

Współrzędne geograficzne: 50.257N 19.057E. Elewacja 262 m.

Katowice Zawodzie to jest dzielnica miasta Katowice, które leży w Województwie Śląskim. Dzielnica Zawodzie leży w kierunku wschodnim od centrum miasta. Dzielnica funkcjonuje od dnia 1 stycznia 1992 roku, ma powierzchnię 4 km2, a elewacja wynosi 260-290 m. Populacja dzielnicy wynosi 12 297 mieszkańców. Zawodzie leży nad rzeką Rawa. Geograficzne Zawodzie leży na Wyżynie Katowickiej, która stanowi część Wyżyny Śląskiej. Tereny te są bogate w złoża węgla kamiennego.

Osada Zawodzie powstała z końcem XVII wieku. Na rzece Rawa zbudowano młyny wodne. W granice Katowic osada została włączona w dniu 15 października 1925 roku. Zawodzie rozwinęło się jako osada przemysłowa. Rozwinął się tutaj przemysł hutniczy i działały takie huty jak „Kunegunda” oraz „Ferrum”. Działały tutaj takie zakłady, jak Fabryka Żarówek „Helios” czy fabryka Porcelana Śląska. W dzielnicy mocno rozwinęło się szkolnictwo wyższe i powstał Uniwersytetu Ekonomicznego. W 1783 roku, zbudowano pierwszą szkołę powszechną.

Nazwa wzięła się od określenia za wodą, za rzeką Rawa – „Zawodzie”. Początkowo osada była typową ulicówką. Zabudowa rozwinęła się wzdłuż obecnej ulicy 1 Maja. Była to ważna droga, która łączyła Katowice i Mysłowice. Dla robotników zbudowano kamienice czynszowe. W 30-latach XX wieku, zbudowano katolicki kościół Opatrzności Bożej. Szybko rozwinęła się sieć gruntowy ulic, które systematycznie brukowano. Obecnie, przez Zawodzie przebiega kilka dróg krajowych: DK 79, DK 86, S 86.

Stacja kolejowa Katowice Zawodzie.

Stacja kolejowa Katowice Zawodzie znajduje się na linii kolejowej Nr 1 i Nr 138. Stacja kolejowa Katowice Zawodzie obecną nazwę ma od 1996 roku. Najpierw była nazwa Bogucice (1922-1925), Katowice Bogucice (1926-1996).

W dniu 3 października 1846 roku, do Zawodzia doprowadzono kolej, którą zbudowało Towarzystwo Kolei Górnośląskich. Stacja Katowice Zawodzie powstała w 1861 roku, kiedy zbudowano bocznicę do huty cynku „Kunegunda”. Huta „Kunegunda” była fundowana w 1840 roku. W 1871 roku, uruchomiono fabrykę kotłów parowych i wyrobów żelaznych, późniejszy „Elewator”. W 1874 roku, uruchomiono odlewnię żelaza, późniejsza huta „Ferrum”. Do wszystkich tych zakładów doprowadzono bocznice kolejowe. W 1899 roku, otwarto pierwszy na Zawodziu hotel. Także w 1899 roku, połączono linia tramwajową Katowice i Zawodzie.

W latach międzywojennych powstało również szereg przedsiębiorstw różnych branż. W 1921 roku, powstała Fabryka Porcelany „Giesche” (później „Bogucice”), w 1927 roku, powstała Katowicka Fabryka Maszyn Górniczych „Katomasz” (od 1938 roku „Montana”), zaś w 1931 roku, powołano Śląską Fabrykę Lamp Żarowych „Helios”. W czasie wielkiego kryzysu, w 1932 roku, w rejonie Zawodzia działało 86 biedaszybów, w których nielegalne wydobywano węgiel kamienny. Dochodziło do walk bezrobotnych z policją, w których zginęło kilku górników.

W czasie drugiej wojny światowej, teren ten został włączony do rajchu. Po zajęciu przez germańców w 1939 roku, Katowic, nowe władze okupacyjne przywróciły urzędowe nazewnictwo miejscowości według stanu z 1922 roku. Rozpoczęły się prześladowania ludności polskiej, a zwłaszcza katolickiej. Były liczne aresztowania i publiczne egzekucje. Na terenach fabryk, germańcy otwarli obozy pracy. W dniach 26-27 stycznia 1945 roku, w Zawodziu toczyły się walki pomiędzy armią germańską i moskalami.

Po drugiej wojnie światowej, w Zawodziu ponownie rozwinięto przemysł ciężki, budowano osiedla mieszkaniowe, placówki kulturalne i sklepy. Wytyczono nowe ulice i dokonano przebudowy starych dróg. Obecnie (2024 rok) Zawodzie jest to jedna z tych dzielnic, której liczba mieszkańców rośnie. Chociaż największa populacja była tutaj w 1988 roku – 15 661 osób.

Stacja kolejowa Katowice Zawodzie składa się z dwóch części; wschodniej i zachodniej. Część wschodnia znajduje się przy ulicy Hutnicza i ma część pasażerską i towarową. Część pasażerska to są dwa perony wyspowe. Dojście na perony jest w poziomie torów. Ale w pobliżu jest także przejście podziemne. Nie ma kasy biletowej. Na stacji są tory główne i tory postojowe. Tory są zelektryfikowane. Ruch kolejowy jest sterowany sygnalizatorami świetlnymi.

Drugi tor na linii Katowice – Mysłowice dobudowano w 1856 roku. W dniu 24 sierpnia 1859 roku, Towarzystwo Kolei Górnośląskiej wybudowało odcinek linii (łącznik) w kierunku Sosnowca, łączący miasto przez Zawodzie z Katowicami. Drugi tor na tym łączniku zbudowano w 1915 roku. Elektryfikacja linii Nr 1 nastąpiła w dniu 1 czerwca 1957 roku, a linii Nr 138 do Mysłowic w dniu 14 maja 1959 roku.

W dniu 1 listopada 1861 roku, uruchomiono bocznicę kolejową łączącą Zawodzie z Dąbrówką Małą; Katowice Zawodzie – Katowice Dąbrówka Mała, czyli w kierunku północno wschodnim, zanim powstała Kolej Prawego Brzegu Odry. Szlak do Dąbrówki posiadał osobny peron. Linia ta przebiegała równolegle do współczesnych ulic: P. Chromika, Braci Stawowych i pomiędzy Oczyszczalną Ścieków Gigablok, a terenami przemysłowo-usługowymi na północ od zakładu. Ruch pasażerski na linii prowadzono do dnia 1 kwietnia 1968 roku, zaś w 1976 roku zamknięto ruch towarowy. Później rozebrano tor kolejowy, który przecinał ulicę 1 Maja w rejonie skrzyżowania z ulicą K. Marcinkowskiego.

Z Zawodzia biegła także bocznica w stronę Janowa i Murcek; Katowice Zawodzie – Katowice Murcki. Jej otwarcie nastąpiło w dniu 17 czerwca 1900 roku. Na linii odbywał się tylko ruch towarowy. W 2012 roku, odcinek w Zawodziu został rozebrany.

W Zawodziu były także linie kolei wąskotorowych, a głównie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. Koleje te były wykorzystywane do transportu surowców i półproduktów pomiędzy fabrykami. Była linia wąskotorowa pomiędzy hutą „Ferrum” i hutą „Kunegunda”.

W 2024 roku, na stacji Katowice Zawodzie zatrzymują się pociągi osobowe Kolei Śląskich, Kolei Małopolskich i PolRegio. Przez stację prowadzony jest ruch pasażerski i towarowy. Stacja Katowice Zawodzie obsługuje 3 bocznice; Montokwas, Huta Ferrum, KWK Wieczorek. Ruch prowadzony jest tutaj przez dwie nastawnie: KZ, która posiada urządzenia mechaniczne scentralizowane (rozjazdy z napędami elektrycznymi) oraz KZ1 (urządzenia elektryczne suwakowe). Ze względu na duży udział przebiegów pociągów bez zatrzymania działa tutaj system samoczynności przebiegów na semaforach w torach głównych zasadniczych. W 2017 roku, stacja obsługiwała do 300 pasażerów w ciagu doby, a w 2022 roku, do 600 osób na dobę.

Druga częścią stacji Katowice Zawodzie to była stacja towarowa i lokomotywownia, która znajduje się na zachodniej równi stacyjnej. Obecnie, wydzielony teren jest zakładem; PKP Intercity S. A. Zakład Południowy. Sekcja Realizacji Przewozów i Napraw. Oddział Katowice – Zawodzie. Adres:Aleja Murckowska 1-6, 40-265 Katowice. Zakład zajmuje 3,5 hektara oraz obiektów zadaszonych o powierzchni 35 007 m2. Zakład ma 4 tory warsztatowe i 20 torów postojowych i obrządu taboru. W czasie nocnym stoją tutaj EZT Pendolino oraz EZT ED160, które wyruszają na szlaki we wczesnych godzinach porannych. Na zachód od zakładu znajduje się kładka nad torami dla ogólnego użytku.

Opracował Karol Placha Hetman