Jaworzyna Śląska 2022-07-19

Stacja kolejowa i skansen w Jaworzynie Śląskiej.

Współrzędne geograficzne: 50.915N 16.436E.

Jaworzyna Śląska to jest miasto w Polsce, położone w Województwie Dolnośląskim, w Powiecie Świdnickim, w Gminie Jaworzyna Śląska. Miasto należy do aglomeracji wałbrzyskiej. Jaworzyna Śląska leży w południowo-zachodniej części Równiny Świdnickiej na Przedgórzu Gór Wałbrzyskich, na wysokości 220 – 238 m nad poziomem morza.

W 2019 roku, Jaworzyna Śląska liczyła 5 110 mieszkańców. Miasto ma powierzchnię 4,34 km kwadratowego. Jaworzyna Śląska prawa miejskie otrzymała w 1954 roku, kiedy była już w granicach Polski.

Miasto swój rozwój zawdzięcza kolei i przemysłowi. W XIX wieku, w czasach pruskich linię kolejową z Wrocławia do Świebodzic zbudowało Towarzystwo Kolei Wrocławsko – Świdnicko – Świebodzickiej. Obecnie linia ma Nr 274. W tym miejscu linia odgałęzia się do Świdnicy. Zbudowano tutaj przystanek osobowy, który szybko przekształcono w stację i węzeł kolejowy, i wkrótce zbudowano lokomotywownię. Zbudowano także osiedle kolejarskie.

W 60-latach XIX wieku, w okolicy Jaworzyny Śląskiej odkryto złoża żwirów budowlanych i glinki kaolinowej. Otwarto Zakład Porcelany Stołowej „Karolina”. Powstały inne zakłady produkcyjne. W 1945 roku, z powodu głupoty niemców, którzy wywołali drugą wojnę światową, Jaworzyna Śląska znalazła się w granicach Polski.

W 1991 roku, z uwagi na zmianę trakcji parowej na spalinową i elektryczną, lokomotywownia została zamknięta, ale zaczęła funkcjonować jako skansen kolejowy. Od 2004 roku, skansen funkcjonuje jako prywatne Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku.

W dniu 22 czerwca 2022 roku, została otwarta Izba Historyczna Gminy Jaworzyna Śląska. Izbę otwarto w Centrum Aktywności Społeczno-Kulturalnej przy ul. Wolności 23b w Jaworzynie Śląskiej (I piętro remizy OSP). Izba Historyczna Gminy Jaworzyna Śląska jest dostępna dla zwiedzających od 1 lipca 2022 roku, od poniedziałku do piątku w godzinach od 9:00 do 16:00.

Stacja kolejowa Jaworzyna Śląska.

Pierwszy dworzec został umieszczony w międzytorzu, czyli klasycznie jak na tamten okres. Budynek dworca miał dwie charakterystyczne ośmioboczne wieże. Budynek był dwukondygnacyjny i był przykryty dwuspadowym dachem, o małym kącie spadku. We wnętrzu były poczekalnie, restauracja, kasy biletowo bagażowe. Pomieszczenia służb kolejowych i mieszkania dla zawiadowcy, jego zastępcy i restauratora. Dojazd do dworca był utrudniony. Tylko pojazdy służ kolejowych mogły dojechać do dworca przez torowiska. Natomiast podróżni dochodzi do dworca pomostem nad torami. Budynek istnieje do chwili obecnej, ale nie ma już charakterystycznych wież. Nowy dworzec zbudowano już w XX wieku, z południowo-wschodnie strony stacji. Budynek dworca stoi przy ulicy 1 Maja. Tu zbudowano trzy nowe większe perony. Po stronie północno-wschodniej peronów stoi pierwsza „Mała lokomotywownia”, a obok niej stoi wieża wodna (ulica Powstańców).

Już w 2015 roku, układ torowy węzła Jaworzyna Śląska był bardzo rozbudowany. Wiele torów ułożono w kierunku południowo-zachodnim, czyli stacji Świebodzice. Stacja jako węzeł miała szlaki poprowadzone do; Świebodzice, Wrocław, Świdnica, Strzegom, Pastuchów. Kiedy Jaworzyna Ślaska znalazła się w granicach Polski (1945 rok), linia Wrocław – Jaworzyna Śląska – Wałbrzych miała Nr 234, a w 1988 roku, miała Nr 240, a obecnie Nr 274. Linia Jaworzyna Śląska – Świdnica Kraszowiec miała Nr 230, a w 1988 roku, miał Nr 235. Linia Jaworzyna Śląska – Strzegom miała Nr 230a, a w 1988 roku miała Nr 270.

Dworzec kolejowy Jaworzyna Śląska to centralny punkt miasta. Jako najstarszy jego obiekt przeszedł remont w 2019 roku i został dostosowany do współczesnych standardów obsługi pasażera. W budynku znajduje się poczekalnia oraz toaleta. Dzięki zastosowanej od ul Powstańców pochylni ze ścieżką prowadzącą, stacja Jaworzyna Śląska stała się łatwo dostępna dla osób niepełnosprawnych oraz niewidomych. Dodatkowo na peronach znajdują się trzy windy. Infrastruktura obok dworca Jaworzyna Śląska zapewnia dostęp do dworca autobusowego, punktów gastronomicznych oraz sklepów.

Stacja PKP Jaworzyna Śląska to graniczna stacja Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej, czyli Kolei Dolnośląskiej. Co za tym idzie, jest jednym z głównych punktów obsługujących przede wszystkim przewozy regionalne. Dlatego też główne odjazdy i przyjazdy Jaworzyna Śląska obsługuje w kierunku Wrocławia, Jeleniej Góry, Legnicy i Szklarskiej Poręby.

W ciągu doby przez stację Jaworzyna Śląska przejeżdża 88 pociągów. Są to pociągi w relacji: Wrocław Główny, Bielawa Zachodnia, Szklarska Poręba Górna, Legnica, Jelenia Góra, Kamieniec Ząbkowicki, Kłodzko Miasto, Kudowa-Zdrój, Wałbrzych Miasto, Warszawa Wschodnia, Poznań Główny, Kraków Główny, Jawor, Węgliniec, Görlitz i Adrspach.

Modernizacja linii kolejowej Nr 274, to znaczy wymiana torów, sieci trakcyjnej oraz urządzeń sterowania ruchem, nie tylko poprawiła jakość połączeń, ale także pozwoliła na uruchomienie nowych. Stąd przejeżdżający przez stację Jaworzyna Śląska pociąg do Görlitz i Adrspach, którym mieszkańcy regionu mogą wybrać się za granicę. Podróżni z Jaworzyny Sląskiej mogą udać się do Warszawy, Poznania i Krakowa, bez przesiadek.

Elektryfikacja linii kolejowych.

Od 1899 roku, prowadzono w Niemczech studia nad elektryfikacją linii kolejowych. W 1908 roku Ministerstwo Robót Publicznych opracowało plan elektryfikacji linii w „trójkącie saksońskim” (Halle – Magdeburg – Leipzig) oraz odcinka Lubań Śląski – Jaworzyna Śląska wraz z odgałęzieniami. Do elektryfikacji wybrano prąd przemienny jednofazowy o napięciu 15 kV i częstotliwości 16⅔ Hz. W dniu 30 czerwca 1911 roku, sejm pruski zaakceptował projekt elektryfikacji linii i przyznał gwarancje kredytowe. W okresie 1912 – 1914, zbudowano na użytek kolei elektrownię cieplną w Ścinawce, a w 1913 roku, przeprowadzono pierwsze próby z wykorzystaniem trakcji elektrycznej na 3 kilometrowym odcinku koło Jakuszyc (obecnie fragment linii Nr 311 Jelenia Góra – Szklarska Poręba – Harrachov). W czerwcu 1914 roku, zelektryfikowano blisko 35 kilometrowy odcinek linii z Wałbrzycha do Meziměstí (obecnie częściowo rozebrana linia Nr 291). Jaworzyna Śląska była zelektryfikowana w 1917 roku. Prace trwały do 1928 roku. Wbrew początkowym obawom, eksploatacja zelektryfikowanej linii odbywała się bez większych problemów i dowiodła celowości stosowania trakcji elektrycznej.

W dniu 8 lipca 1945 roku, sowieci zdecydowali, że cała sieć kolei elektrycznych na Dolnym Śląsku; zarówno tabor, jak i wyposażenie, zostanie zdemontowana i przewieziona do CCCP. Podobno było podpisane porozumienie z Polską, w którym określono czas demontażu na trzy tygodnie. Demontaż bardziej przypominał dewastowanie niż fachową pracę.Ponieważ żołnierze sowieccy nie zdążyli w zakładanym czasie zdemontować trakcji z odcinka Jelenia Góra – Jakuszyce, został on pozostawiony. PKP wykorzystała elementy tej trakcji elektrycznej w zniszczonym przez niemców węźle warszawskim. W czasie prac PKP na linii Wrocław – Jelenia Góra dobudowano drugi tor. Remonty, modyfikacje i odbudowa mostów i wiaduktów w rejonie Wałbrzycha trwały do 1960 roku.

W 1960 roku, w Polsce ruszył program elektryfikacji całej sieci kolejowej prądem stałym 3 kV. PKP wykorzystywało rozwiązania stosowane przed druga wojną światową, jak na przykład sposób zawieszania trakcji. Równolegle z pracami elektryfikacji modernizowano systemy sterowania ruchem, czego najbardziej widocznym znakiem była wymiana starej sygnalizacji systemu niemieckiego na standard polski. Linia Wrocław – Jaworzyna Śląska – Świebodzice – Wałbrzych – Jelenia Góra była elektryfikowana etapami do 1970 roku.

Muzeum Kolejnictwa na Śląsku.

Adres: Muzeum Kolejnictwa na Śląsku, ul. Towarowa 4, 58-140 Jaworzyna Śląska. Godziny otwarcia muzeum; w okresie zimowym 10;00 – 16;00, w okresie letnim 10;00 – 18;00. Przejazdy pociągiem Retro odbywają się w Weekendy i wybrane święta o godzinie 12:00 i 14:00.

Głównym celem statutowym muzeum jest ochrona i promocja dziedzictwa kultury technicznej na terenie Śląska oraz działalność dydaktyczna i naukowa. Muzeum mieści się na terenie zespołu historycznej lokomotywowni. Budynek lokomotywowni wachlarzowej pochodzi z 1907 roku, kolejno rozbudowywany w 1914 roku, 1933 roku oraz 1960 roku.

Muzeum rozpoczęło działalność w 2004 roku. Muzeum wydzierżawiło teren wraz z eksponatami od Gminy Jaworzyna Śląska. Od 2005 roku, Muzeum prowadzi swoją działalność pod nadzorem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2016 roku, Muzeum stało się Oddziałem Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska. Zbiór eksponatów przejęty od PKP składał się z 34 lokomotyw, 41 wagonów i 8 maszyn warsztatowych. Kolekcja eksponatów znajdujących się w Muzeum tworzona była od 1992 roku.

Opracował Karol Placha Hetman