Kraków 2022-09-20

Stacja kolejowa w Chojnicach.

Współrzędne geograficzne: 53.689N 17.578E.

Miasto Chojnice.

Chojnice to jest miasto w Polsce leżące w Województwie Pomorskim i jest siedzibą Powiatu Chojnickiego. W 2021 roku, Chojnice liczyły 39 500 mieszkańców. Chojnice geograficzne leżą na Pojezierzu Krajeńskim, otoczone Borami Tucholskimi. W pobliżu są liczne małe jeziora. Na północ od Chojnic jest Narodowy Park Bory Tucholskie. Powierzchnia miasta wynosi 21,050 km2. Najbliższe miasta to: Człuchów, Tuchola, Debrzno, Kamień Krajeński. Z Chojnic do Gdańska jest 115 km, do Warszawy 315 km, do Piły 90 km, do Poznania 170 km, do Bydgoszczy 80 km.

Nazwa Chojnice pochodzi od pospolitego w tym rejonie drzewa iglastego popularnie zwanego choina. W herbie Chojnic jest głowa tura ozdobionego kwiatem pomiędzy rogami, co także nawiązuje do puszczy okalającej miasto.

Osada istniała tutaj już w XI wieku i była otoczona wałem ziemno-drewnianym. W 1275 roku, był tutaj już zakon Augustianów. Osada była umiejscowiona na przecięciu szlaków kupieckich i przesmyku między jeziorami. Miejscowość była pod panowaniem Polski. W 1300 roku, w wyniku bitwy między Pomorzanami a Polską, która wydarzyła się koło Chojnic, miejscowość weszła we władanie plemion Pomorzan. Miasto było lokowane w 1326 roku, a w 1360 roku nastąpiło odnowienie lokacji. Od około 1360 roku, Chojnice weszły pod panowania Krzyżaków. Krzyżacy zamienili miasto w twierdzę z ceglanym murem, 24 basztami, 3 bramami wjazdowymi oraz z fosą. Wojny między Polską, a Krzyżakami doprowadzały, do tego, że miasto przechodziło z rąk do rąk. W 1440 roku, Chojnice przystąpiły do Związku Pruskiego. W 1466 roku, Chojnice ostatecznie weszły do Korony Polskiej, w składzie Prus Królewskich.

W XVI wieku, miasto się dobrze rozwijało, dzięki sukiennictwu oraz handlu zborzem i drewnem. W 1623 roku, do Chojnic sprowadzono zakon Jezuitów, którzy założyli w Chojnicach pierwszą szkołę. Okres rozkwitu został zahamowany przez najazd szwedzki (1655–1660), co doprowadziło do zniszczenia miasta. Jak inne miasta, tak i Chojnice nie ustrzegły się epidemii i pożarów.

W 1772 roku, na skutek pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej Polski Chojnice znalazły się w granicach Królestwa Prus, pod niemiecką nazwą Konitz. Od tego czasu datuje się regres społeczno-gospodarczy. Wyjście z regresu zapoczątkowały takie inwestycje jak budowa dróg kołowych i kolejowych. Pierwsze drogi kołowe poprowadzono do Nakła, Tucholi i Kościerzyny, powstały w 1856 roku. W 1870 roku, uruchomiono miejską gazownię. W 1871 roku, do Chojnic doprowadzono kolej z Piły, a w kolejnych latach szlaki kolejowe na innych kierunkach. W 1900 roku, uruchomiono wodociąg i elektrownię, a w 1909 roku, kanalizację miejską.

Po wielkiej wojnie światowej, na mocy Traktatu Wersalskiego, Powiat Chojnicki znalazł się w granicach Niepodległej Drugiej Rzeczypospolitej Polski. W okresie 20-lecia międzywojennego Chojnice pełniły rolę centrum administracji, życia społecznego, szkolnictwa, kultury, turystyki, ośrodka handlu i usług dla regionu południowych Kaszub i Borów Tucholskich.

W 1939 roku, po trudnych walkach, Chojnice zostały zajęte przez wojska niemieckie. Podczas okupacji niemcy wykazali się ogromnym bestialstwem wobec ludności polskiej i żydowskiej. Niemcy dokonywali mordów w tak zwanej „Dolinie Śmierci” leżącej na Polach Igielskich. Zamordowano tutaj około 2 000 mieszkańców Chojnic i okolic. W Chojnicach działał ruch oporu, o nazwie Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Pomorski”. W dniu 14.02.1945 roku, Chojnice zostały zajęte przez wojska sowieckie. W wyniku walk zniszczeniu uległo 45 % zabudowy miejskiej. Odbudowa miasta rozpoczęła się natychmiast po oddaniu miasta przez sowietów stronie polskiej.

Komunikacja drogowa.

Przez miasto przebiega droga krajowa Nr 22 Gorzów Wielkopolski – Elbląg. W 2008 roku, oddano do eksploatacji południową obwodnicę miasta, dzięki czemu skrócił się tranzyt drogą Nr 22. Przez Chojnice wiodą drogi wojewódzkie: Nr 212 Bytów – Chojnice – Zamarte, Nr 240 Świecie – Tuchola – Chojnice. Nr 235 Korne – Chojnice.

Historia kolei w Chojnicach.

Linia kolejowa dotarła do Chojnic w 1871 roku, w ramach Królewskich Kolei Wschodnich – „Ostbahn”. Poprowadzono ją z Piły przez Złotów i przez kilka lat Chojnice były stacją końcową. W dniu 15 listopada 1871 roku, o godzinie 10:07, na stację Chojnice wjechał uroczyście pierwszy pociąg towarowo-osobowy z Piły. Dalszy odcinek z Chojnic do Tczewa uruchomiono w 1873 roku. Chojnice stały się węzłem kolejowym w dniu 15 listopada 1877 roku, po wybudowaniu linii do Człuchowa, którą w 1878 roku, przedłużono do Szczecinka. W 1883 roku, zbudowano linię Chojnice – Tuchola i dalej Wierzchucin i Laskowice Pomorskie. W 1894 roku, zbudowano linię Nakło nad Notecią – Chojnice. W 1902 roku, zbudowano linię z Chojnic przez Brusy – Lipusz – Kościerzyna. Linia ta była traktowana jako dalsza część linii z Nakła nad Notecią. W tym okresie funkcjonowały połączenia z Człuchowem, Lipuszem, Bytowem, Kościerzyną i Laskowicami Pomorskimi.

Stacja w Chojnicach została zlokalizowano w południowo-wschodniej części miasta. Budynek dworca oddano do eksplotacji w 1871 roku. W wyniku dobudowy kolejnych linii kolejowych dworzec znalazł się pomiędzy torami. Była to dojść powszechna praktyka. Różnica polega na tym, że w miejsce przejazdów kolejowo-drogowych w południowo-zachodniej głowicy stacji Chojnice nie usypano nasypów z wiaduktami nad torami (na przykład Poznań Główny), ale wykopano wąwóz i ulice pod torami.

Od 1920 roku, kiedy odrodziła się Druga Rzeczypospolita Polska stacja Chojnice stała się stacją graniczną. Granica Polsko – niemiecka przebiegała w odległości około 10 km na zachód od Chojnic. Niemcy uzyskali przywileje dla pociągów tranzytowych z Niemiec do Prus Wschodnich. Drugą stacją graniczną był Tczew. Niemieckie pociągi były prowadzone przez polskie lokomotywy i polskich kolejarzy. Niemcy na swoim terenie zbudowali łącznicę kolejową pomiędzy miejscowością Brzeźno (linia Chojnice – Człuchów), a miejscowością Wierzchowo (linia Chojnice – Złotów).

Wojna obronna 1939 roku.

Chojnice jako stacja węzłowa miała znaczenie nie tylko dla Polski, ale także dla niemieckich najeźdźców.

O godzinie 4:15, dyżurny ruchu kolejowego w Chojnicach otrzymał wiadomość o przyjeździe na stację planowego pociągu tranzytowego relacji Berlin-Tylża (obecnie Sowieck). Pociąg ten miał wjechać na stację dokładnie o godzinie 4:23. Pociąg po 8 minutach postoju w Chojnicach, o godzinie 4:31, powinien wyruszyć w dalszą drogę do Tylży.

Jak się okazało, zamiast pociągu planowego, wjechała najpierw drezyna pancerna, a zaraz za nią pociąg pancerny, z którego wysiadł oddział Wehrmachtu. Doszło do walk. Polscy żołnierze wysadzili w powietrze wiadukt nad szosą angowicką. Zniszczono drezynę. W wyniku przeważającej siły nieprzyjaciela, około godziny 14:00 oddziały Polskie otrzymały rozkaz odwrotu za rzekę Brdę. Rozpoczęła się okupacja hitlerowska. Za próbę obrony stacji w Chojnicach, niemcy aresztowali kilku kolejarzy i osadzili ich w obozie koncentracyjnym w Stutthofie, gdzie zginęli.

Walki w 1945 roku.

W styczniu 1945 roku, wojsko niemieckie przygotowywało się do obrony Chojnic i węzła kolejowego. Atak 2. Frontu Białoruskiego był chaotyczny. Bitwa o Tucholę trwała od 11 do 14 lutego 1945 roku. Moskale nacierali od strony południowej. Obrona niemiecka miała charakter punktowy, a między tymi punktami stopniowo przebijały się sowieckie czołgi, także ostatecznie w nocy z 14 na 15 lutego 1945 roku, miasto Tuchola zostało zajęte. Jednak straty sowieckie były duże. W walce stracili oni około 100 czołgów.

W sumie jednak niemcy byli w odwrocie i opuszczali kolejne punkty oporu, aby nie dostać się do kotła. Tak stało się z obrońcami Grudziądza w dniu 16 lutego 1945 roku. Po zburzeniu mostu przez Wisłę sowieci zamknęli niemców w kotle bez możliwości uzyskania wsparcia lub wycofania się. Obrona Grudziądza padła w dniu 5 marca 1945 roku.

Od dnia 16 lutego 1939 roku, sytuacja niemców była coraz trudniejsza. Kończyły się im zapasy paliwa i amunicji. Ze względu na zanikającą wolę walki odzyskanie raz utraconych obszarów było niemożliwe.

Chojnice były bronione przez cztery oddział 4. Dywizji Pancernej. Oddziały te zostały wsparte oddziałami 7. Dywizji Pancernej, która brała wcześniej udział w obronie Elbląga. Walki o Chojnice, Rytel, Czersk trwały w okresie od 20 do 24 lutego 1945 roku. Niemcy otrzymali nowe czołgi typu „Panther”, które były w stanie rozbijać sowieckie ciężkie czołgi „Stalin”. Front cały czas się wahał. Niemcy usilnie bronili się na kierunku Starogard Gdański. Największe siły skupili między Czerskiem i Starogardem Gdańskim. Szczególnie zaciekle walczono o Lubichowo i Skórcz. W ten sposób, zniszczone w 45 % Chojnice, zostały zajęte przez sowietów w dniu 25 lutego 1945 roku.

Z końcem lutego 1945 roku, sowieci wiele szlaków w rejonie Chojnic przekuli na szerokotorowe. Wiele linii dwutorowych rozebrali zostawiając tylko jeden tor. Rozebrali także wiele bocznic kolejowych prowadzących do fabryk. Z koleją sowieci postępowali metodycznie. Szlaki kolejowe wschód – zachód przekuwano na szeroki tor. Szlaki północ – południe rozbierano i wywożono do CCCP. Szacuje się, że z „Ziem Odzyskanych” wywieziono około 5 000 – 5 500 kilometrów torów kolejowych. Dla porównania, łączna długość linii kolejowych w Polsce w 2019 roku wynosiła 19 503 km.

Chojnice po wojnie.

Największy rozkwit węzła kolejowego w Chojnicach nastąpił w 50-latach XX weku. Było to spowodowane otwieraniem wielu nowych zakładów pracy w rejonie. Kolej była najlepszym środkiem transportu. Poprawiono wiele torowisk, które sowieci przekuli na szeroki rozstaw. Odbudowano zniszczone mosty i wiadukty, efekt drugiej wojny światowej. W tym czasie w Chojnicach powstał ostateczny układ torowisk. W południowo-wschodniej części stacji zbudowano dużą grupę torów dla pociągów towarowych. Była tam górka rozrządowa, która obecnie nie istnieje. Torów tych jest aż 14 i mają numery od 23 do 49. Tory te umożliwiają formowanie składów towarowych w obu kierunkach, nawet o długości do 700 m. Natomiast po stronie północnej zlokalizowano tory ładunkowe wraz z rampą i placem ładunkowym. Obecnie w tym miejscu jest nowy dworzec autobusowy. Od strony Czerska znajduje się kilka torów odstawczych. Do dziś zachowały się również dawne zasieki węglowe.

Ponieważ w Chojnicach nigdy nie było obrotnicy lokomotyw i żadna z lokomotywowni nie była typu wachlarzowego, dlatego dla zmiany kierunku jazdy parowozów wykorzystywano torowy trójkąt. Znajdował się on przy wyjeździe ze stacji w kierunku Tuchola. Tutaj także była bocznica do fabryki „Mostostal Chojnice”.

Pomimo tak bardzo rozbudowanej sieci kolejowej, w Chojnicach udało się uniknąć paraliżu ruchu kołowego. Większość skrzyżowań jest bezkolizyjnych. Obecnie (2022 rok) są tylko trzy przejazdy kolejowo-drogowe; ulica Przemysłowa, ulica Długa i ulica Sępoleńska (DW Nr 212).

Mimo planów, węzeł Chojnic nie został zelektryfikowany i jest największym węzłem kolejowym „bez drutów” w Polsce.

W dniu 1 kwietnia 1991 roku, zakończono eksploatację pociągów pasażerskich trakcją parową. Lokomotywownia parowozów w Kościerzynie została zamknięta. Do Chojnic skierowano większą ilość lokomotyw spalinowych. Przez wiele lat królowały tutaj lokomotywy parowe różnych typów. Od 1991 roku, spotyka się tutaj lokomotywy spalinowe SP45, SU46, SU42, SM42, ST43, ST44. Przez kilka lat remontowano tutaj lokomotywy ST44. Od paru lat na szlakach bez drutów są używane lokomotywy SM42-10, oraz SM42-20, które są nowoczesnymi lokomotywami spalinowymi z dwoma agregatami prądotwórczymi firmy Caterpillar. Z taboru osobowego możemy wymienić wagony piętrowe Bdhpumn / Bmnopux zwane popularnie „Bohun”. Używane są także wagony „Bonanza”, czyli wagon 120A. Do 2010 roku, były używane wagony piętrowe Bhp (złożony z czterech członów), ale wagony te zostały już wyeksploatowane i zostały skreślone ze stanu. W 1992 roku, w Chojnicach pojawiły się autobusy szynowe serii SA101. Skierowano je na relację Chojnice – Kościerzyna. W 2001 roku, zamknięto Zakład Taboru Kolejowego w Chojnicach.

Z początkiem XXI wieku, w wyniku trudnej sytuacji, w PKP dokonano dużych cięć połączeń pasażerskich w Polsce. W Chojnicach, dzięki samorządowi Województwa Pomorskiego udało się zachować połączenie Chojnice – Kościerzyna. W 2007 roku, na torach w Chojnicach pojawiły się pociągi spółki Arriva PCC Rail.

Obecnie praktykowane jest zestawianie autobusu szynowego lub SZT z jednym wagonem doczepnym. W wagonie doczepnym są dodatkowe miejsca dla podróżnych oraz miejsce dla przewozu rowerów, który są częstym dodatkiem wakacyjnym. Jest to rozwiązanie prowizoryczne, bo dynamika takie pociągu jest ograniczona. Trudno jest zestawić skład z szynobusów jednej serii. Dla porównania: lokomotywa spalinowa SU42-10 (z dwoma agregatami) z kilkoma wagonami potrafi bardzo szybko ruszyć z peronu i utrzymać prędkość szlakową 90 km/h. Natomiast SZT SA139 z jednym wagonem doczepnym ma wyraźne problemy, a maszynista musi dobrze wykorzystywać zjazdy ze wzniesie, aby wspiąć się na kolejny podjazd z prędkością rozkładową.

Być może, w takim rejonie jak Chojnice dobrze by się sprawdziły pociągi hybrydowe NEWAG. Problem w tym, że dla tego typu taboru potrzeba część tras bez drutów i część trasy z drutami, a Chojnice to szlaki bez trakcji elektrycznej.

Stacja Chojnice obecnie. 2022 rok.

Budynek dworcowy obecnie (2022 rok) jest remontowany. Z powodu remontu budynku dworca została zamknięta kasa biletowa i toalety. Zamontowano automat biletowy. Dworzec jest ceglany, wielobryłowy. W 2015 roku, budynek został przekazany samorządowi miejskiemu, a rozmowy prowadzono już do 2011 roku.

Przed budynkiem dworcowym jest plac na którym jest postój TAXI, przystanki dla autobusów dalekobieżnych oraz dla MZK Chojnice. Obecnie plac dworcowy także został zamknięty i poddany remontowi. Planowana jest budowa dużego parkingu dla rowerów, bo dużo pasażerów rowerami przyjeżdża na stację. W styczniu 2022 roku, oddano do użytku nowy dworzec autobusowy i parking od strony Peronu 1. Umieszczono tutaj bezpłatną kontenerową toaletę i stojaki dla rowerów. Jest tutaj postój TAXI. Obiekt znajduje się pomiędzy ulicami: Nad dworcem i Towarowa. Oba dworce łączy tunel dla pasażerów.

Na stacji jest pięć peronów. Wszystkie perony są typu niskiego, około 0,30 m nad główka szyny. Nawierzchnie peronów jest brukowana lub z małych płytek chodnikowych. Wszystkie perony i budynek dworca są połączone tunelem dla pasażerów. Peron 1 jest wyspowy i leży w północno-zachodniej części stacji. Peron 1 ma długość 200 m i ma zadaszenie o długości 45 m. Peron 2 jest jednokrawędziowy i znajduje się przy dworcu. Peron 2 ma długość 250 m. Peron 3 jest także jednokrawędziowy i znajduje się przy dworcu po stronie południowo-wschodniej. Peron 3 ma długość 250 m. Peron 4 jest wyspowy, dwukrawędziowy i może przyjmować pociągi o długości do 300 m. Na peronie jest zadaszenie o długości 65 m. Peron 5 jest podobny do Peronu 4, z taką uwagą, że jest to peron węższy.

Na stacji Chojnice sterowanie ruchem kolejowym jest realizowane przez dwie nastawnie „Ch”, „Ch1”. W 60-latach XX wieku wszystkie semafory kształtowe zastąpiono semaforami świetlnymi.

Lokomotywownia obecnie (2022 roku) jest wykorzystywana do obsługi taboru przewoźnika PolRegio. Od 1945 roku do 2001 roku, funkcjonował Zakład Taboru Chojnice, któremu podlegały oddziały w Tczewie i w Szczecinku. Przez wiele lat Zakład Taboru Chojnice były połączone z Kościerzyną. Większość byłych budynków technicznych PKP zostało przejętych przez Przewozy Regionalne, a obecnie PolRegio. W budynkach mieszczą się także inne firmy. Jedną z nich była firma remontująca wagony osobowe. Na stacji jest dużo nie używanych pociągów, lokomotyw i wagonów. Stoją na przykład EZT EN57. Część z taboru będzie remontowana, a część zostanie zdemontowana.

Były budynek noclegowni czeka na remont lub rozbiórkę. Na stacji są dwie wieże wodne. Od 1991 roku, wieże wodne przestano eksploatować. Mała wieża wodna przy lokomotywowni także wymaga podjęcia decyzji; remont lub rozbiórka. Duża wieża wodna, która na stałe wpisała się w krajobraz stacji Chojnice, prawdopodobnie zostanie wyremontowana, jako obiekt historyczny ze zmienionym przeznaczeniem.

Ruch kolejowy.

Największy ruch pociągów osobowych stacja Chojnice miała w 80-latach XX wieku. W tym czasie PKP przewoziła najwięcej towarów i pasażerów wsród krajów w Europie, choć nie mieliśmy najdłuższej sieci kolejowej. Od 1991 roku, liczba połączeń malała. W 2008 roku, do Tczewa kursowało 10 par pociągów, do Gdyni przez Tczew 2 pary pociągów, do Piły 5 par pociągów, do Krzyża przez Piłę 2 pary pociągów, do Szczecinka 5 par pociągów, do Bydgoszczy 5 par pociągów, do Torunia 1 para pociągów, do Kościerzyny 4 pary pociągów.

Najgorszy był 2001 rok, kiedy pozostały tylko nieliczne połączenia.

W 2022 roku, Chojnice mają pociągi osobowe relacji: Krzyż 5 pary pociągów przewoźnik PolRegio, Bydgoszcz Główna 6 pary pociągów przewoźnik ARRIVA, Tczew 9 pary pociągów przewoźnik PolRegio, Słupsk 1 para pociągów przewoźnik PolRegio, Szczecinek 2 pary pociągów przewoźnik PolRegio, Kostrzyn 3 pary pociągów przewoźnik PolRegio i TLK, Gdynia Główna 2 pary pociągów przewoźnik InterCity i TLK. Kościerzyna 2 pary (chwilowo zawieszone). W okresie wakacyjnym relacja pociągu Chojnice – Gdynia jest przedłużona do stacji Hel. Dziennie ze stacji Chojnice odjeżdża 28 pociągów osobowych. Nie ma połączenia do Gorzowa Wielkopolskiego przez Piła i Krzyż. Nie ma także połączenia do Runowo Pomorskie przez Szczecinek i Czaplinek. Kiedyś było połączenie do Warszawy przez: Tuchola – Laskowice Pomorski – Grudziądz – Jabłonowo Pomorskie – Brodnica – Sierpc – Nasielsk. W 2019 roku, stacja Chojnice obsługiwała około 1 550 pasażerów na dobę.

Obecnie (2022 rok) ruch pociągów towarowych na stacji Chojnice nie jest duży. Wagony towarowe obsługują głównie lokalne zakłady pracy. Czasami przez Chojnice są puszczane pociągi towarowe dalekiego przewozu, kiedy na szlakach tranzytowych jest duży ruch. Dużą zaletą Chojnic i okolicznych szlaków jest dużo większa skrajnia obsługiwanych składów towarowych, co sprzyja transportowi nietypowych ładunków. Spory odsetek pociągów towarowych stanowią pociągi wojskowe. Ten rozwój rozpoczął się z chwilą przystąpienia Polski do NATO, czyli od dnia 12 marca 1999 roku.

Szlaki kolejowe:

Nr 203 Tczew – Küstrin Kietz. Linia w 1948 roku miała Nr 404, a w 1988 roku Nr 426. Linia kolejowa Nr 203 to pierwszorzędna, jedno- i dwutorowa linia kolejowa znaczenia państwowego łącząca stację Tczew ze stacją Kostrzyn. Długość 342,890 km.

Nr 208 Działdowo – Chojnice. Linia w 1948 roku miała Nr 433, a w 1988 roku Nr 431. Linia kolejowa Nr 208 jest prawie w całości niezelektryfikowana, jednotorowa, pierwszorzędna linia kolejowa łącząca Działdowo z Chojnicami przez Lidzbark, Brodnicę, Jabłonowo Pomorskie, Grudziądz, Laskowice, Wierzchucin i Tucholę.

Nr 210 Chojnice – Runowo Pomorskie. Linia w 1948 roku miała Nr 363, a w 1988 roku Nr 385. Linia kolejowa Nr 210 jest pierwszorzędna, jedno- i dwutorowa, niezelektryfikowana linia kolejowa znaczenia państwowego łącząca Chojnice z Runowem Pomorskim przez Szczecinek, Złocieniec i Drawsko Pomorskie.

Nr 211 Chojnice – Kościerzyna. Linia w 1948 roku miała Nr 442, a w 1988 roku Nr 424. Linia kolejowa Nr 211 to jest drugorzędna linia kolejowa łącząca Chojnice z Kościerzyną przez Brusy i Lipusz.

Nr 281 Oleśnica – Chojnice. Linia w 1948 roku miała Nr 442, a w 1988 roku Nr 424. Linia kolejowa nr 281 jest to częściowo zelektryfikowaną linią kolejową łączącą Oleśnicę z Chojnicami przez Milicz, Krotoszyn, Jarocin, Wrześnię, Gniezno, Janowiec Wielkopolski, Nakło nad Notecią i Więcbork. Linia kolejowa znaczenia państwowego na odcinku Oleśnica – Milicz.

Opracował Karol Placha Hetman