Bytów 2024-08-31

Stacja kolejowa Bytów.

Współrzędne geograficzne 54.162N 17.486E. Elewacja 128 m (420 ft).

Miasto Bytów.

Bytów to jest miasto w północnej części Polski, w Województwie Pomorskim, należy do powiatu bytowskiego i jest gminą miejsko-wiejską. Miasto prawa miejskie uzyskało w 1346 roku. W okresie 1975–1998, miasto administracyjnie należało do Województwa Słupskiego. Powierzchnia miasta wynosi 8,72 km2. W 2023 roku, populacja miasta wynosiła 16 448 osób. Kaszubska nazwa to Bëtowò. Geograficzne Bytów leży na Pojezierzu Bytowskim, nad rzekami Borują i Bytową oraz jeziorem Jeleń.

Historia miasta Bytów.

W wczesnym średniowieczu tereny Pomorza należały do Gryfitów, którzy ciążyli ku Polskiej Koronie. W 1294 roku, zmarł książę gdański Mściwoj. Jego następcą został Przemysł II, który później był królem Polski. W 1307 roku, obszar na którym leży Bytów został siłą zajęty przez margrabiego brandenburskiego Waldemara, przy politycznym i militarnym wsparciu krzyżaków. Z 1321 roku, pochodzi najstarszy zapis miasta Butow. Już w 1329 roku, Ziemia Bytowska została kupiona przez krzyżaków. Zakon utworzył tutaj prokuratorstwo. W 1342 roku, krzyżacy utracili Słupsk, dlatego komturstwo przenieśli do Bytowa. Prawa miejskie gród otrzymał w dniu 12 lipca 1346 roku, na prawie zachodnim. Z początkiem XV wieku, krzyżacy odbudowali zamek. W 1409 roku, miasto i zamek zdobyło Wojsko Polskie. Po klęsce krzyżaków pod Grunwaldem, Król Polski Władysław Jagiełło przekazał Ziemię Bytowską księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII. W 1454 roku, Król Polski Kazimierz Jagiellończyk przekazał Bytów księciu szczecińskiemu Erykowi II. W okresie 1526–1637, Bytów wraz z całą Ziemią Lęborsko-Bytowską był lennem Polski. W 1637 roku, Bytów z Lęborkiem został przyłączony do Królestwa Polskiego. Od 1657 roku, władzę nad Ziemią Bytowską przejęła Brandenburgia (Hohenzollernowie), choć formalnie było to nadal lenno Polski. W 1772 roku, Bytów zajęli prusacy. Rozpoczął się okres germanizacji, napływu kolonistów pruskich i szykanowanie ludności Polskiej. Tuż przed wielką wojną światową w Bytowie było około 15 % ludności Polskiej, ale 40 % było ludnością dwujęzyczną. W 1920 roku, traktat wersalski pozostawił Bytów w granicach germani. Chociaż do granicy państwowej było zaledwie 18 km.

W okresie międzywojennym w Bytowie działały liczne Polskie organizacje. Funkcjonował Polski Bank. W czasie drugiej wojny światowej działała Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Kaszubski”. W dniu 8 marca 1945 roku, do Bytowa weszli sowieci. W 1945 roku, Bytów był zniszczony w 70 %. Decyzją wielkich tego świata całe Pomorze przyłączono do Polski. W 1946 roku, urzędowo zatwierdzono nazwę miasta Bytów. Bytów powrócił do Polski po 288 latach.

W Bytowie jest Polski zamek, w którym jest Muzeum Zachodnio-Kaszubskie. W 2013 roku, w Bytowie znaleziono miecz z późnej epoki brązu (950/900 – 750/700 r. p.n.e.). Zabytek znajduje się w zbiorach Muzeum Zachodnio-Kaszubskiego w Bytowie. Jest zabytkowy kamienno-ceglany most kolejowy na rzece Boruja, zbudowany w okresie 1882–1884. Jest zabytkowa wieża kościoła Świętej Katarzyny. I inne.

Kolej w Bytowie.

W 1884 roku, do Bytowa kolej doprowadzono ze stacji Korzybie (LK Szczecinek – Słupska). W 1901 roku, zbudowano LK Bytów — Lipusz, jednocześnie z budową nowej stacji i nowego dworca. W 1902 roku, zbudowano LK Bytów – Lębork. W 1909 roku, zbudowano LK Bytów – Miastko. Stacja Bytów powoli stawała się dużą stacją węzłową. Po wielkiej wojnie światowej Bytów pozostał po stronie germańskiej, chociaż do granicy państwowej było tylko 18 km.

W 1945 roku, sowieckie oddziały „trofiejne” rozebrały LK Bytów – Lębork oraz LK Bytów – Miastko. Linia Bytów – Lębork została odtworzona na odcinku Lębork – Kamieniec (Maszewo), z powodu budowy lotniska wojskowego Siemirowice. Od 1945 roku, utrzymywano połączenie kolejowe Kościerzyna – Lipusz – Bytów – Korzybie dla ruchu towarowego i osobowego. W 80-latach XX wieku, z uwagi na mały ruch osobowy zmniejszano liczbę połączeń. Ostatecznie kolejową komunikację pasażerską zawieszono w 1991 roku. Od 2015 roku, czynione były starania o przywrócenie pociągów pasażerskich do Bytowa. Ten optymizm był związany z uruchomieniem kolei regionalnej; Pomorska Kolej Metropolitalna. Do chwili obecnej (2024 rok) plan nie został zrealizowany. Czynny jest odcinek LK Kościerzyna – Lipusz – Bytów, tylko dla ruchu towarowego.

Linia Kolejowa Nr 212 Bytów – Korzybie.

Linia kolejowa Nr 212 Bytów – Korzybie do 2007 roku, była to LK Lipusz – Korzybie. Obecnie linia ma długość 47,739 km. Od samego początku linia miała rozstaw szyn 1435 mm. Linia została uruchomiona w 1883 roku. Linia jest jednotorowa, niezelektryfikowana. Obecnie (2024 rok) prędkość na szlaku wynosi 20-30 km/h.

LK Korzybie – Bytów była budowana w dwóch etapach. Pierwszy odcinek Korzybie – Barnowo oddany został do użytku w dniu 20 listopada 1883 roku, natomiast odcinek Barnowo – Bytów otwarto w dniu 15 sierpnia 1884 roku. Przez następne lata, do dnia 15 lipca 1901 roku, było to jedyne połączenie kolejowe Bytowa z innymi miastami.

Układ torów w okolicy Korzybia dostosowany był do potrzeb germańskiego kanclerza Ottona von Bismarcka, który miał majątek w miejscowości Warcino i korzystał ze stacji w Kępicach. Okoliczne linie kolejowe miały zapewniać wygodny dojazd do Kępic dla wielu interesantów germańskiego kanclerza. Z tego powodu, układ torów na stacji w Korzybiu przyjął dzisiejszy układ. Układ jest zorientowany w kierunku Słupska i dalej do Gdańska i Królewca, w kierunku Bytowa oraz w kierunku Sławna i dalej do Berlina.

Początkowo stacja kolejowa w Bytowie była w pobliżu centrum miasta i był stacją czołową. Linia kolejowa biegła fragmentem obecnej ulicy Szarych Szeregów i zabytkowym mostem kolejowym. Kiedy zdecydowano, że Bytów ma być stacją węzłową zmieniono miejsce stacji przenosząc ją na południowy kraniec miasta. Wówczas od stacji Dąbrówka szlak poprowadzono bardziej na południe, do lokalizacji nowej stacji w Bytowie. Przez krótki czas jeszcze, do 1905 roku, wykorzystywano stary dworzec w Bytowie, przy obecnej ulicy Stary Dworzec w Bytowie.

Po wielkiej wojnie światowej, kiedy się odrodziła Rzeczypospolita Polska LK została przedzielona granicą państwową. Polska postanowiła nie korzystać z ruchu transgranicznego na tym szlaku. Został rozebrany odcinek Lipusz – Róg (osada Widno). Był to element obrony granicy państwa. Po agresji germańskiej (wybuch drugiej wojny światowej) nastąpiło włączenie terenów Polski do germańskiej rzeszy. Odcinek LK Lipusz – Róg został szybko odbudowany i intensywnie wykorzystywany w celach wojennych.

W 1945 roku, wielcy tego świata zdecydowali o włączeniu całego Pomorza w granice Polski. Ruch na szlaku, z uwagi na zniszczenia wojenne i działania sowieckich oddziałów „trofiejnych”, przywracano wolno. Dopiero w 1947 roku, była przejezdność na całym szlaku i odbywał się regularny ruch pasażerski. PKP na LK 212 zmieniło kilometraż. Do 1945 roku, liczono kilometraż od stacji Korzybie, a pod 1945 roku, kilometraż liczy się od Lipusza. W miejscowości Lipusz przywrócono trójkąt kolejowy, który zapewnił ruch pociągów w dowolnym kierunku, bez konieczności zmiany czoła pociągu. Po 1945 roku, linia była wykorzystywana głównie dla przewozu towarów, między innymi drewna. Ruch osobowy był prowadzony głównie do Kościerzyny i tam były przesiadki na pociągi w kierunku Trój-Miasta.

W dniu 1 sierpnia 1991 roku, zawieszono ruch pociągów osobowych na odcinku Bytów – Korzybie. Przez jakiś czas utrzymywana była zastępcza kolejowa komunikacja autobusowa, a ostatni rozkład z wykazanymi pociągami obowiązywał do 1992 roku. Do dnia 23 maja 1993 roku, istniał ruch pasażerski na odcinku Lipusz – Bytów. Odcinek LK Barnowo – Bytów zamknięto dla ruchu w dniu 1 maja 1999 roku.

Od wielu lat (od 2011 roku) władze Bytowa zabiegają o przebudowę LK Nr 212, na odcinku Bytów – Lipusz. To miałoby umożliwić połączenie Bytowa ze stolicą województwa; Gdańskiem. Wykonano studium projektu, które kosztowało kwotę 1 miliona złotych. Według kosztorysu sporządzonego we wrześniu 2022 roku, modernizacja trasy Lipusz – Bytów, pochłonęłaby 257 mln zł. Niestety, władze w Gdańsku nie są zainteresowano ułatwieniu życia mieszkańcom Bytowa. W niejasnych wypowiedziach rajców Gdańska jest mowa o rewitalizacji linii kolejowej po 2029 roku. W planach jest przywrócenie ruchu osobowego przy pomocy SZT, które poruszałyby się z prędkością 80 km/h. Obecnie (2024 rok) odcinek Bytów – Korzybie jest nieprzejezdny.

Dworzec kolejowy Bytów.

Pierwsza stacja kolejowa w Bytowie była zlokalizowana bliżej centrum miasta i była to stacja czołowa. LK prowadząca do tej stacji prowadziła przez historyczny most kolejowy. Stary Dworzec został rozebrany w 1905 roku.

Obecny dworzec kolejowy został oddany do eksploatacji w 1901 roku, kiedy została przedłużona linia kolejowa do Kościerzyny. Budynek stanowi zwartą konstrukcję, dwukondygnacyjną z zagospodarowanym poddaszem oraz podpiwniczeniem. Został zbudowany z czerwonej cegły i został przykryty czerwoną dachówką. W budynku umieszczono kasę biletowo-bagażową, poczekalnię, telegraf i telefon, restaurację i pomieszczenia służb kolejowych. Po likwidacji połączeń osobowych, w 2004 roku, dworzec został zamknięty. W 2007 roku, cały teren stacji został przejęty przez miasto Bytów.

W okresie 2020-2021, zbudowano nowy dworzec autobusowy, z nowymi czterema peronami dla autobusów, które są zadaszone. W ramach tej inwestycji wykonano remont kapitalny dworca. Na parterze są toalety, poczekalnia, bar (restauracja), dwie kasy biletowe. Na piętrze są pomieszczenia, które są rozdysponowane na potrzeby dworca autobusowego i Towarzystwa Budownictwa Społecznego oraz sala IT. Piwnica jest zajęta przez archiwum, serwery i wymiennik ciepła. Koszt prac wyniósł ponad 18 milionów złotych. Oficjalne otwarcie centrum komunikacyjnego odbyło się w dniu 19 listopada 2021 roku.

Na równi stacyjnej są dwa perony. Peron 1 jednokrawędziowy.  Peron 2 dwukrawędziowy. Zlikwidowano zadaszenia na peronach. Po 2007 roku, została wyremontowana równia stacyjna. Jednocześnie zmieniono układ torowiska. Jest możliwość prowadzenia manewrów kolejowych. Stacja Bytów jest całkowicie zdatna to przewozów pasażerskich. Perony są zadbane. Od strony Lipusza jest Nastawnia Dysponująca „By”. Pod stalowym wiaduktem przy torach znajduje się budynek, w którym znajdowała się centrala telefoniczna, która po zawieszeniu przewozów pasażerskich została przeniesiona do nastawni dysponującej „By”. W budynku był posterunek dyżurnego ruchu oraz dyżurnego peronowego. Obok tego budynku między torami znajduje się dawna budka manewrowych w której jest magazyn DT. Na dworcu Bytów była również lokomotywownia wachlarzowa, która posiadała obrotnicę. Z uwagi na zły stan techniczny w 1946 roku, cały budynek rozebrano. Na stacji Bytów są dwie rampy rozładunkowe, które są nadal użytkowane. Okazjonalnie do Bytowa przyjeżdżają pociągi specjalne z miłośnikami kolei.

Po tym remoncie, Urząd Transportu Kolejowego dopuścił stację Bytów do ruchu. Obsługą i utrzymaniem LK Bytów – Kościerzyna oraz infrastruktury, zajęła się firma kolejowa POL-MIEDZ TRANS z Lubina Górniczego. Od 2009 roku, zarządcą odcinka LK Lipusz – Bytów był PMT-LINIE KOLEJOWE Sp.z o.o., spółka córka POL-MIEDZ TRANS. W 2014 roku, PMT Linie Kolejowe, dotychczasowy operator odcinka Lipusz – Bytów, rozwiązał umowę z miastem Bytów na utrzymanie LK. Dotychczasowy, PMT Linie Kolejowe, był nim do dnia 31 stycznia 2015 roku, a od dnia 1 lutego 2015 roku, jest nim Grupa SKPL.

Most kolejowy w Bytowie.

Most kolejowy w Bytowie to jedna z ładniejszych tego typu konstrukcji na Pomorzu. Most został wpisany na listę zabytków pod Nr A-1624 w dniu 27 marca 1997 roku. Most został zbudowany w okresie 1882-1884 roku. Ostatni remont wykonano w okresie 2017-2019 i most zyskał iluminację. Most jest przeprawą przez rzekę Boruja, na starym odcinku linii kolejowej do Starego Dworca. Długość całkowita mostu wynosi 73,45 m. Wysokość maksymalna 16,09 m od lustra wody. Szerokość całkowita mostu wynosi 5,53 m. Rozpiętość przęseł około 11,50 m. Elewacja dawnego toru 129,70 – 129,98 m. Most ma 6 przęseł arkadowych. Został wykonany z kamienia (różowy i szary granit) i czerwonej cegły. Na elewacji mostu są medaliony wykonane z piaskowca, a nich umieszczono herby. Obecnie most funkcjonuje jako chodnik dla pieszych.

Opracował Karol Placha Hetman