Białogard 2024-11-13

Stacja kolejowa Białogard.

Współrzędne geograficzne: 54.011N 15.977E. Elewacja 23 m (75,46 ft). Adres: BORZYMOWSKIEGO 1, 78-200 BIAŁOGARD.

Miasto Białogard.

Białogard to miasto położone w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim. Białogard znajduje się niedaleko większych miast, takich jak Koszalin i Kołobrzeg. Miasto położone jest na Równinie Białogardzkiej, nad rzeką Parsętą i mniejszą rzeką Liśnicą. Powierzchnia miasta wynosi 25,73 km2. Z Białogardu do miasta: Koszalin jest 29 km, Kołobrzeg jest 37 km, Szczecinek jest 65 km, Szczecin jest 135 km, Gdańsk jest 202 km, Warszawa jest 435 km. Obecnie Białogard liczy 22 561 mieszkańców (2023 rok) i jest znany z działalności rolniczej, przemysłu przetwórczego i handlu.

Historia Białogardu sięga tysiąca lat, a pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z wczesnego średniowiecza. Nazwa „Białogard” oznacza „biały gród” lub „białe miasto” i nawiązuje do jego początków jako ufortyfikowanej osady. Białogard został założony jako słowiańska osada obronna i szybko stał się ważnym ośrodkiem w regionie Pomorza. Miasto uzyskało prawa miejskie w dniu 2 sierpnia 1299 roku, co przyczyniło się do jego rozwoju, jako centrum handlowego i gospodarczego. Prawo lokacji nadał książę pomorski Bogusław IV, według zasad regulowanych przez prawo lubeckie. Ze względu na swoje położenie, Białogard odgrywał kluczową rolę w lokalnych konfliktach, w tym w wojnach między Królestwem Polskim a Zakonem Krzyżackim. Miasto należało do wspólnoty Hanzy. Po drugiej wojnie światowej Białogard wrócił do Polski po okresie pod kontrolą germańską, co przyniosło zmiany ludnościowe, społeczne i kulturowe. Przez krótki okres po drugiej wojnie światowej miasto nosiło nazwę Białogród. Obecna nazwa Białogard została wprowadzona rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku.

W XIX wieku, nastąpiła industrializacja miasta. W 1815 roku, otwarto pierwszą placówką pocztową z pocztą dyliżansową. W 1853 roku, zaczęto wydawać pierwszą gazetę. W 1859 roku, do Białogardu doprowadzono pierwszą normalnotorową linię kolejową od strony Stargardu. W 1866 roku, otwarto pierwszą stację telegraficzną. W 1868 roku, fundowano pierwszą szkołę średnią; gimnazjum. Od 1875 roku, rozpoczęto budowę gazowni, a następnie w 1898 roku, uruchomiono 130 ulicznych latarni gazowych. W 1896 roku, uruchomiono linię telefoniczną, a centralę telefoniczną zamontowano w budynku poczty.

W XX wieku, nastąpiła dalsza industrializacja Białogardu. W okresie 1900–1901, wybudowano nowe koszary, obecna ulica Kołobrzeska. W 1905 roku, zbudowano nowy ratusz. W 1905 roku, otwarto kolej wąskotorową; Białogard – Bobolice. W 1906 roku, rozpoczęto budowę miejskiej kanalizacji sanitarnej. W dniu 27 września 1910 roku, uruchomiono elektrownię miejską z siłownią parową, o mocy 6 MW. Docelowo miało być 18,29 MW. W 1911 roku, rozpoczęto elektryfikację miasta (prądem zmiennym). W 1927 roku, rozpoczęto budowę szpitala powiatowego. W 1927 roku, ukończono budowę sieci wodociągowej, wieży wodnej i rozpoczęła pracę oczyszczalnia ścieków. W 1928 roku, otwarto szkołę zawodową dla młodzieży męskiej. W 1935 roku, oddano do użytku koszary przy obecnej ulicy Zwycięstwa. W 1936 roku, rozpoczęto budowę kolejnych koszar przy obecnej Szosie Połczyńskiej oraz szpitala wojskowego przy obecnej ulicy Fryderyka Chopina.

W okresie drugiej wojny światowej na terenie miasta i w jego okolicach zlokalizowano kilka obozów dla robotników przymusowych i jeńców wojennych. W dniu 5 marca 1945 roku, do Białogardu wkroczyły wojska sowieckie i jednostka Ludowego Wojska Polskiego. Sowieci miasto bardzo oszczędzili, bo planowali tutaj, w nowych koszarach umieścić swoje wojskowe jednostki okupacyjne. Dowództwo Armii Czerwonej ulokowało w mieście silny garnizon wojsk, który stacjonował tu do 1993 roku. Sowieci mieli w Białogardzie koszary, place ćwiczeń, strzelnice, a nawet własny cmentarz. Do 1993 roku, w Białogardzie stacjonowały trzy duże jednostki wojskowe. Obiekty po sowieckie i pogermańskie, wyremontowano i zagospodarowano na mieszkania, szkoły, przedszkola, placówki kulturalne i urzędy.

Ludność Polska, która przybyła na te tereny, w Białogardzie uruchomiła fabryki opuszczone przez germańców. Komuniści nie umieścili Białogardu w planie rozwoju, czyli w tak zwanym planie 6-letnim, co spowodowało regres rozwoju miasta. W latach 1956, 1960 i 1965 roku, w mieście zbudowano nowe szkoły podstawowe. W 70-latach XX wieku, Białogard był znaczącym ośrodkiem przemysłu elektronicznego, była tutaj filia Warszawskich Zakładów Radiowych „Rawar”, przekształcona następnie w nowy zakład „Ultra-Eltra”. Zakład funkcjonuje do chwili obecnej pod nazwą „Unicon”. Zakład zajmuje byłe obiekty elektrownii miejskiej. Zakład Energetyczny w Białogardzie (Überlandzentrale Belgard), fundowano w dniu 27 września 1910 roku. Podstawą jego działalności stała się wybudowana w 1911 roku, w Białogardzie elektrownia z siłownią parową, o mocy 6 MW. W okresie 1911–1912, zbudowano elektrownię wodną Heyka na rzece Radew (Radue) w miejscowości Niedalino (Wasserkraftanlage Nedlin), o mocy 2,4 MW.

W pobliżu Białogardu, w lasach koło miejscowości Podborsko, w okresie 1970-1993, funkcjonowała jedna z sowieckich składnic broni jądrowej, na terenie Polski. Polska dla moskali musiała zbudować trzy tego typu bazy; oznaczone 3001, 3002, 3003.

W Białogardzie znajduje się; zakład produkcji płyt klejonych, zakład zbożowo-młynarski, zakład produkcji elektroniki, a także zakłady produkcji zbóż i traw. W Białogardzie działa komunikacja autobusowa prowadzona przez ZKM Białogard oraz prywatne firmy przewozowe; BUSY.

Najcenniejszym zabytkiem w Białogardzie jest rzymskokatolicki Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Budowla jest gotycka i pochodzi z 1310 roku.

Stacja kolejowa Białogard.

Historia kolei w Białogardzie sięga XIX wieku i jest istotnym elementem rozwoju miasta oraz regionu. Dzięki położeniu Białogardu na skrzyżowaniu ważnych linii kolejowych, miasto stało się jednym z kluczowych węzłów kolejowych. Pierwszy pociąg na stację Białogard wjechał w dniu 1 czerwca 1859 roku, od strony Stargardu. W połowie XIX wieku, Białogard otrzymał też połączenie kolejowe ze Szczecinem, Koszalinem (1859 rok) i Kołobrzegiem (1859 rok) oraz Szczecinkiem (1878 rok) i dalej do Piły i Poznania.

W 1911 roku, uruchomiono dwie linie kolei wąskotorowej: Białogard – Bobolice oraz Białogard – Rarwino (Białogardzka Kolej Dojazdowa). Kolejka funkcjonowała do 90-lat XX wieku.

W okresie 1857-1860, na stacji zbudowano bardzo duży budynek dworcowy, jak na tamte czasy. Budynek przetrwał do obecnych czasów, tylko dlatego, że architekci z Moskwy nim się nie zajęli. Budynek dworca, zbudowany został w tradycyjnej technice szachulcowej i przypomina o bogatej historii regionu. Mur pruski, zwany również ścianą ryglową lub konstrukcją szachulcową, jest formą ściany szkieletowej, w której rama jest zbudowana z drewnianych belek, a przestrzeń pomiędzy belkami jest wypełniona cegłami. Jego bryła i wygląd daleko odbiega od innych dworców w rejonie Pojezierza Pomorskiego. W Białogardzie bardziej zwracano uwagę na praktyczność budowli, zaniedbując wygląd zewnętrzny. W dodatku, inne dworce w regionie zostały zbudowane 30-40 lat później. Budynek ma dwie podstawowe kondygnacje i zagospodarowane poddasze. Skrzydło południowe jest czterokondygnacyjne i umieszczono tam także mieszkania. Budynek jest podpiwniczony. Od samego początku, we wnętrzu były trzy poczekalnie-bufety, dla każdej klasy biletów; 1, 2 i 3. Od strony placu dworcowego, jest reprezentacyjne zadaszone wejście. We froncie budynku zamontowano duży zegar, z białym cyferblatem. Taki sam zegar umieszczono od strony torowiska. Dach jest dwuspadowy z niewielkim spadkiem, który pokryto blacha miedzianą, co znakomicie chroni konstrukcję. Nieco inaczej wygląda dach nad głównym wejściem oraz nad południowym skrzydłem. Plac przed dworcem został wybrukowany pod koniec XIX wieku. W swojej historii dworzec był nieznacznie przerabiany. Zmieniało się wejście główne, a także dobudowano rodzaj oranżerii. Zmieniała się też lokalizacja zegara. Był on przenoszony z góry elewacji bezpośrednio nad wejście.

Stacja dysponuje trzema peronami. Peron 1 jest jednokrawędziowy. Peron 1 został zadaszony pod koniec XIX wieku. Jego konstrukcja jest żeliwna. Peron 2 i 3 to są perony wyspowe i każdy z nich ma dwie krawędzie peronowe. Perony zostały zadaszone po 1915 roku. Wcześniej były zadaszone tylko wyjścia z tunelu. Peron 2 ma długość 410 m, a Peron 3 ma długość 360 m. Perony są niewysokie; około 0,35 m od główki szyny. Zadaszenia peronów zostały wyremontowane około 2005 roku i pokryto blacha trapezową. Na Peronie 2 ma długość 85 m, a na Peronie 3 ma długość 70 m. Na Peronie 2 i 3 pozostały wiaty nad schodami tunelu, bo główne zadaszenie jest krótkie. Na Peronie 3 znajduje się jedna z nastawni kolejowych; „Bi2”.

W okresie 1895-1905, na stacji zbudowano tunel dla podróżnych, który połączył Peron 1 z peronami Peronem 2 i 3. Identyczne tunele zbudowano na stacjach Runowo Pomorskie i Świdwin. Obecnie schody są dostępne dla osób na wózkach inwalidzkich, bo wyposażono je w poręczowe windy. Wnętrze tunelu, ściany i sufit są wyłożone blachą trapezową, a posadzka jest wyłożona płytkami ceramicznymi.

Początek XX wieku, to był czas kiedy zwiększyła się ilość germańców podróżujących do braci moskali. Prywatnie przywożono kawior, złoto, biżuterię, kożuchy i inne wyroby ze skór i futer. Popularne były futrzane mufki. Podróżowano na polowania na tereny obecnej Białorusi. Kolej umożliwiła rozwój handlu oraz przemysłu w Białogardzie i okolicach, zwłaszcza przemysłu rolno-spożywczego. Dzięki dostępowi do sieci kolejowej lokalne towary mogły być eksportowane na większe odległości. Miasto rozwijało się wokół stacji, co przyciągało przedsiębiorców i pracowników związanych z koleją.

W swojej historii stacja miała dwie lokomotywownie. Pierwsza lokomotywownia, nazywaną małą, mieściła się po wschodniej stronie torowiska. Była tam lokomotywownia prostokątna, trzy-stanowiskowa. Druga lokomotywownia jest po zachodniej stronie torowiska. Jest tutaj duża wachlarzowa szopa (20 stanowisk) oraz obrotnica. Obecnie lokomotywownia jest wykorzystywana do innych celów i jest w bardzo dobrym stanie technicznym. Na stacji była rampa czołowo-boczna, place składowe, magazyny, waga wagonowa (do 1978 roku, o udźwigu 42 000 kg), skarajnik. W 1915 roku, na stacji Białogard były już dwie wieże wodne, na południe i północ od dworca. Wieża północna została rozebrana w 2012 roku, a południowa została rozebrana w 2013 roku.

W 50-latach XX wieku, na stacji zbudowano kładkę nad torami, w północnej części stacji. Oczywiście nadal używano tunelu. Kładka nad torami służyła nie tylko podróżnym, ale także pracownikom, dwóch lokomotywowni; po jednej i drugiej stronie torowiska.

W południowej części stacji nad torami przebiega wiadukt drogowy nad torami kolejowymi; ulica Kołobrzeska, DW Nr 163. Wiadukt zbudowano w okresie 1975-1976. Konstrukcja jest stalowo – betonowo, ma długość 239,74 m i szerokość 12,4 m.

W 80-latach XX wieku, węzeł Białogard został zelektryfikowany prądem 3 kV DC. I to wszystkie cztery szlaki, które wychodziły z Białogardu. W dniu 15 grudnia 1987 roku, na stację wjechał pierwszy pociąg elektryczny. Na stacji są nastawnie kolejowe; „Bi”, „Bi1”, „Bi2”.

Obecnie (2024 rok) Białogard nadal pełni rolę lokalnego węzła kolejowego, a jego stacja obsługuje połączenia z większymi miastami, takimi jak Szczecin, Koszalin, czy Kołobrzeg. Kolej w Białogardzie jest świadectwem rozwoju technologicznego i historycznego miasta oraz przypomina o jego dawnym znaczeniu jako centralnego punktu transportowego w regionie. Według klasyfikacji PKP stacja ma kategorię dworca regionalnego. W 2021 roku, stacja Białogard obsłużyła 438 000 pasażerów w ciągu roku, a w 2022 roku, 574 000 pasażerów. W 2024 roku, z Białogardu można było pojechać do stacji: Białystok, Bielsko-Biała, Bydgoszcz, Ełk, Gdańsk, Gdynia, Gliwice, Katowice, Kołobrzeg, Koszalin, Kraków, Lublin, Lubliniec, Łeba, Olsztyn, Ostrów Wielkopolski, Piła, Poznań, Przemyśl, Racibórz, Rzeszów, Słupsk, Stargard, Szczecin, Szczecinek, Świdwin, Ustka, Warszawa, Wrocław. W dniu 12 listopada 2024 roku, ze stacji odjechały 54 pociągi pasażerskie. Wśród pociągów były pociągi przewoźnika InterCity; 81104 RYBAK, 84102 SZYNDZIELNIA, 85100 ALBATROS, 84100 GWAREK, 3806 MALCZEWSKI, 699 ZAMOYSKI (komunikacja zastępcza), 85108 STAŃCZYK, 85102 ŻUŁAWY, 85106 GRYF, 85104 BRYZA, 48100 GWAREK, 68102 SZKUNER, 58100 ALBATROS, 695 PRZEMYŚLANIN (komunikacja zastępcza). Komunikacja zastępcza była na linii Białogard – Szczecinek w związku remontem linii.

Linia Kolejowa Nr 202 Gdańsk Główny – Stargard.

Przez stację Świdwin przebiega LK Nr 202 Gdańsk Główny – Stargard, która rozciąga się w północnej części Polski, na kierunku równoleżnikowym i przebiega przez Województwo Pomorskie i Województwo Zachodniopomorskie. LK Nr 202 ma długość 334,363 km. Linia jest zelektryfikowana prądem 3 kV DC. Prędkość maksymalna biegu pociągu wynosi 140 km/h. Lina jest jednotorowa i dwutorowa. Stacja Białogard leży na 222,634 km linii. Uruchomienie linii kolejowej; 1859.06.01 Stargard – Koszalin. 1869.07.01 Koszalin – Słupsk. 1870.09.01 Słupsk – Gdańsk Główny. Budowa drugiego toru; 1909 rok, Lębork – Słupsk. 1909 rok, Białogard – Runowo Pomorskie. 1902 rok, Runowo Pomorskie – Stargard. W 1945 roku, drugi tor rozebrali sowieci. 1953 rok, Runowo Pomorskie – Chociwel. 1955 rok, Chociwel – Ulikowo. Do 2024 roku, nie udało się odbudować drugiego toru na całej LK Nr 202. Elektryfikacja była prowadzona etapami; 1969.09.13 Gdańsk Główny – Gdynia Główna. 1969.10.19 Rumia – Wejherowo. 1989.09.06 Wejherowo – Słupsk. 1988.12.02 Koszalin – Słupsk. 1988.06.30 Białogard – Koszalin. 1987.12.15 Świdwin – Białogard. 1987.07.15 Runowo Pomorskie – Świdwin. 1986.12.16 Stargard – Runowo Pomorskie.

Linia kolejowa Nr 404 Szczecinek – Kołobrzeg.

Linia kolejowa Nr 404 Szczecinek – Białogard – Kołobrzeg to szlak znajdujący się w Województwie Zachodniopomorskim. Linia przebiega na kierunku od południowego-wschodu do północnego-zachodu. LK Nr 404 ma długość 99,803 km. Linia jest jednotorowa i zelektryfikowana prądem 3 kV DC. Prędkość maksymalna wynosi 100 km/h. Linia jest znaczenia państwowego. Linia biegnie wzdłuż rzeki Parsęta, ale jej nie przekracza. Stacja Białogard leży na 63,521 km LK Nr 404.

Opracował Karol Placha Hetman