Łask 6-06-2024r.
Kolej w Łasku.
Przez miejscowość Łask przebiega ważny szlak kolejowy Warszawa – Kalisz. Do budowy tej linii kolejowej przystąpiono kiedy Polska była pod zaborami. Kolej Waszawsko-Kaliska została zbudowana przez Towarzystwo Akcyjne Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, w okresie 1900–1902. Szlak został otwarty w dniu 15 listopada 1902 roku, jako szerokotorowy (1524 mm). W 1906 roku, zaborcy Polski (moskale i germańcy) dogadali się i połączyli system kolejowy państwa moskiewskiego i królestwa prus, odcinkiem transgranicznym Kalisz – Nowe Skalmierzyce. Odcinek był 7 km, a szerokość normalnotorowa, jak w królestwem pruskim.
W 1912 roku, Kolej Warszawsko-Kaliska została upaństwowiona przez rząd moskiewski. Po wybuchu wielkiej wojny światowej germańcy przekuli szklak Kalisz – Warszawa na normalnotorowy (1435 mm). W okresie 1916-1917, dobudowano drugi tor.
W 1918 roku, szlak Warszawa – Kalisz – Ostrów Wielkopolski został przejęty przez zmilitaryzowane wówczas Polskie Koleje Państwowe. Przystąpiono do odbudowy szlaku po zniszczeniach wojennych, a następnie do unowocześnienia. Linia została zelektryfikowana w okresie 1952–1975. Obecnie szlak Warszawa – Ostrów Wielkopolski składa się z linii: Linia kolejowa Nr 3: odcinek Warszawa Centralna – Łowicz, Linia kolejowa Nr 15: odcinek Łowicz – Łódź Kaliska, Linia kolejowa Nr 14: odcinek Łódź Kaliska – Ostrów Wielkopolski.
Trasa Warszawa – Ostrów Wielkopolski łączy miasta: Warszawa Kaliska – Błonie – Sochaczew – Łowicz Kaliski – Głowno – Stryków – Zgierz – Łódź Kaliska – Pabianice – Łask – Zduńska Wola – Sieradz – Błaszki – Opatówek – Kalisz – Ostrów Wielkopolski.
Stacja kolejowa Łask.
Adres: Kolejowa, 98-100 Łask. Stację Łask uruchomiono w 1903 roku, a prace wykończeniowe trwały do 1904 roku.
Na stacji Łask zbudowano niewielki dworzec, który został oddany do użytku w 1908 roku. Historyczny budynek dworca istnieje do chwili obecnej (2024 rok). Budowla jest jednokondygnacyjną z dwuspadowym dachem. W budynku jest facjata od strony podjazdu i od strony równi stacyjnej. Budynek ma 7-osi, a górne części okien są zakończone łukami. Łuk jest także nad głównym wejściem. Budynek jest wykonany z czerwonej cegły, nieotynkowany, a dolna jego część została pomalowana bordową farbą. Ostatnie malowanie wykonano w 2018 roku. Dach jest kryty dachówką. We wnętrzu była kasa biletowa, bufet, poczekalnia oraz prawdopodobnie mieszkanie zawiadowcy. W wnętrzu dworca są dwa duże pomieszczenia poczekalni, o powierzchni 60 m2 i 49 m2 oraz pomieszczenia biurowe i gospodarcze. Łączna powierzchnia użytkowa budynku wynosi 247 m2. Budynek dworca dla pasażerów został zamknięty w 1997 roku, kiedy bilety można było już kupować u konduktora lub w automatach biletowych. W 2019 roku, dworzec zabezpieczono przed dostępem osób trzecich. Od 2017 roku, zarządca dworca kolejowego w Łasku szuka dla niego nowej roli. PKP SA przedstawiły na łamach swojej strony internetowej, ofertę wynajmu całego dworca kolejowego Łask. To jednak może okazać się trudne, bo stacja kolejowa jest znacznie oddalona od centrum miasta. Przed dworcem jest plac dworcowy pełniący funkcje parkingu.
Razem z budowa dworca zbudowano co najmniej dwa domy dla kolejarzy i ich rodzin, którzy pełnili służbę na tej stacji. PKP szuka także nabywcy dla terenów o powierzchni około 2 000 m2. Na tym terenie był między innymi budynek mieszkalny z początku XX wieku, który z uwagi na zły stan techniczny został rozebrany. Teren jest położony na granicy miasta Łask i wsi Orchów, przy ul. Kolejowej, w sąsiedztwie przejazdu kolejowego. Dojazd jest bezpośrednio z drogi wojewódzkiej Nr 473 Łask – Szadek – Koło.
Stacja Łask miała dwa tory szlakowe i cztery tory boczne, mijankowe. Na równi stacyjnej były trzy perony. Peron 1 jednokrawędziowy przy dworcu (strona południowa). Peron 2 i 3, to były perony wąskie, na których nie można było ustawić wiat przystankowych i ławek dla podróżnych. W okresie 2017-2019, perony zostały przebudowane. Wyremontowano Peron 1 i zbudowano zupełnie nowy Peron 2, wyspowy, szerszy z wiatami i ławkami przystankowymi. Wejście na Peron 2 jest w poziomie torów, chodnikiem który jest ogrodzony. Jednocześnie przebudowano układ torowy i trakcję elektryczną. Obecnie są dwa tory szlakowe i trzy tory boczne.
Na stacji Łask jest wieża wodna i trzy żurawie wodne. Wieża wodna została zbudowana około 1905 roku. Wieża jest zbudowana w odległości około 100 m na wschód od dworca. Wieża w podstawie jest ośmiokątna i zbudowana z cegły. Ściany są wzmocnione wewnętrznymi stalowymi odciągami. Zbiornik wodny stalowy, a jego blachy są łączone nitami. Na stacji Łask funkcjonuje plac ładunkowy, który przeładowuje głównie towary sypkie, przede wszystkim węgiel kamienny. Na placu są trzy suwnice typu 8T.
W 2018 roku, PKP Łask obsługiwał 200-300 pasażerów dziennie. W 2022 roku, ze stacji korzystało już blisko 500 osób. W czerwcu 2024 roku, ze stacji Łask codziennie odjeżdżało 67 pociągów osobowych. Można było pojechać do; Białystok, Ełk, Kraków Główny, Lublin Główny, Łódź Fabryczna, Łódź Kaliska, Łódź Widzew, Ostrów Wielkopolski, Poznań Główny, Sieradz, Szczecin Główny, Warszawa Główna, Warszawa Wschodnia, Wrocław Główny, Zgierz, Zgorzelec.
Linia kolejowa Łask – Zelów.
Stacja PKP Łask miała także połączenie kolejowe z Zelowem, o długości 14,500 m. W rzeczywistości była to bocznica kolejowa łącząca Łask z Zelowem, a właściwie z leżącym na obrzeżach tego miasta Herbertowem. Bocznica powstała w 1959 roku.
Głównym zadaniem tej linii była obsługa dużych zakładów włókienniczych „Fanar” w Zelowie oraz jednostki wojskowej w Teodorach, czyli lotniska. Fabryka w Zelowie powstała w 1949 roku, na bazie prywatnych zakładów włókienniczych i otrzymała nazwę Zelowskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Fanar”.
Z linii korzystało też kilka mniejszych przedsiębiorstw z Łasku, między innymi zakłady meblowe. Po upadku zelowskich zakładów włókienniczych (1994 roku) znacznie spadły przewozy na tej linii. Z eksploatacji wyłączony został 7 km odcinek od Teodorowa do Zelowa. W 2012 roku, bocznicę wykorzystano do budowy odcinka autostrady Droga Ekspresowa S8 (DK 12). Następnie położono nowe torowisko, o innym przebiegu, do 32. Bazy Lotnictwa Taktycznego. Bocznica przechodzi pod autostradą S8 (DK 12) w kierunku południowym, a nie jak poprzednio skręcała w kierunku zachodnim. Bocznica prostym przebiegiem, około 1 km, dochodzi do składu MPS. Tory kolejowe bocznicy od okolic autostrady do Zelowa zostały rozebrane w okresie 2015-2017, choć żaden ruch kolejowy nie był prowadzony już od 1995 roku. Linia nie była zelektryfikowana. Na terenie dawnej stacji w Herbertowie do dziś stoją ruiny małej lokomotywowni.
Obecnie, 2024 roku, jedynym punktem, który nadal obsługiwany jest przez linię to 32. Baza Lotnictwa Taktycznego. Długość tego odcinka to około 5,500 m. W skali miesiąca obrót na tej bocznicy nie przekracza jednak kilkunastu wagonów. Są to głównie wagony z materiałami pędnymi. Czynna bocznica kolejowa kończy się w składnicy MPS na terenie bazy.
Miejscowość Zelów.
Zelów to niespełna ośmiotysięczne miasto w powiecie bełchatowskim, znane głównie dzięki swojej ciekawej i bardzo nietypowej historii. Na początku XIX wieku, dawną wieś kupiła społeczność kolonistów czeskich należących do wspólnoty religijnej Braci Czeskich, którzy wywodzą się od reformacji Jana Husa. Choć część przybyłych tu Czechów z czasem wróciła do swojej ojczyzny. W Złowię osiedlali się też Polacy i przedstawiciele innych narodów. Przez lata, pamiątką przeszłości był rozwinięty przemysł tkacki.
Zelów nie miał szczęścia do połączenia kolejowego. Do Zelowa nigdy nie przyjeżdżały pociągi osobowe. Wieloletnie zapewnienia samorządowców, przedstawicieli PKP i władz centralnych, nigdy nie zostały spełnione.
Przebieg linii Łask – Zelów.
Początkiem linii na lotnisko jest tor Nr 100, będący przedłużeniem toru Nr 6, który dalej jest bezpośrednim przedłużeniem toru stacyjnego Nr 4. (Obecnie numery torów mogą być inne). Początkowo tor biegnie wzdłuż szlaku Nr 14, po jego południowej stronie, w kierunku Łodzi. Na wysokości przepustu pod linią Nr 14, szlak skręca w prawo, kierując się na południe i biegnie wzdłuż traktu (ulicy) Utrata. Za łukiem znajdowała się mała stacja towarowa, która miała 4 tory, o długości około 400 m. Stacja służyła do formowania pociągów towarowych w kierunku lotniska i Zelowa. Obecnie trzech torów już nie ma i biegnie pojedynczy tor. Pozostał nieczynny budynek nastawni. Dalej tor mostem przekracza rzekę Grabia i ulice Armii Krajowej. Tutaj była, ale została zlikwidowana, zwrotnica do zakładów meblowych. Zakładowa bocznica została zlikwidowana około 2000 roku. Na 2,700 km, szlak przejazdem kolejowo-drogowym przecina ulicę Warszawska, obecnie Droga Wojewódzka Nr 482, a poprzednio Droga Krajowa Nr 14. Obecnie na przejeździe nie ma zapór, a jedynie znak „Krzyż świętego Andrzeja”. Budynek dróżnika jest opuszczony i zabezpieczony przed osobami postronnymi. Dalej tor przebiega wsród zabudowań miasta Łask. Następnie jest kolejny przejazd kolejowo-drogowy w ciągu ulicy Stefana Batorego. Bez zapór, jedynie ze znakiem „Krzyż świętego Andrzeja”. Dalej tor mija kolejne osiedle domów jednorodzinnych i wjeżdża w niewielki las. Pokonuje leśną drogę, ulica Gajowa, a następnie Drogę Wojewódzką Nr 473. Także bez zapór. Dalej są zakłady przemysłowe powstałe po zlikwidowanej betoniarni w Teodorach. Tutaj także były bocznice kolejowe, ale zostały zlikwidowane. Tory bocznic częściowo się zachowały. Po minięciu zakładów była zwrotnica (4,700 km), która kierowała jeden tor dalej prosto na lotnisko, a drugi tor lekko w kierunku zachodnim do Zelowa. Ten fragment linii był wykorzystywany jako bocznica dla budowy Drogi Ekspresowej S8, w okresie 2012-2014. Część Drogi Ekspresowej S8 biegnie po śladzie byłego toru do Zelowa. Tor na lotnisko przebiega obecnie pod Drogą Ekspresową S8 i po minięciu lasu wchodzi na teren lotniska (32 BLT).
Powróćmy na tor do Zelowa. Tor po skręcie w lewo, ponownie kieruje się na południe i biegnie równolegle do Drogi Wojewódzkiej Nr 483, w odległości około 50 m. Toru już nie ma, ale samosiejki wyraźnie pokazują jego były przebieg. Tor przebiegał przez miejscowość Czestków. Tor przecinał dwie kolejne ulice; jedna bez nazwy, a druga ulica Kocia Góra. Jednocześnie tor skręcał lekko w lewo, na kierunek południowo-wschodni. Tor przecinał pola uprawne i kolejne dwie drogi. Tory w drogach się nie zachowały, bo jest położony nowy asfalt. Tor mijał miejscowość; Wilkowyja, Pieńki, Lgów, Brojsce, Bocharzy. Cały czas tor biegł wsród pól i czasami niewielkich lasów. Stacja końcowa Herbertów. Równia stacyjna jest zarośnięta samosiejkami. Zarośnięty drzewami, pozostał szkielet budynku lokomotywowni. Równia stacyjna przylega do zakładów; Pollena Ewa Fabryka Kosmetyków. Po drugiej stronie jest ulica Herbutowska. Na stacji mogły być 3-4 tory. O reaktywacji linii kolejowej do Zelowa trzeba zapomnieć.
Opracował Karol Placha Hetman