Kraków 2022-12-31

Lokomotywy Elektryczne ET22.

ET22 to polska ciężka lokomotywa produkowana w okresie 1969 – 1989, w fabryce PaFaWag pod oznaczeniem 201E. Łącznie wyprodukowano 1 184 egzemplarzy dla PKP oraz 23 lokomotywy dla Maroka.

Lokomotywa ET22 została opracowana w biurze konstrukcji kolejowych w Poznaniu. Projekt bazował na doświadczeniach z eksploatacji lokomotyw ET-21, które od 1957 roku, były w użyciu. Lokomotywa była początkowo oznaczona 7E, a ostatecznie została oznaczona 201E. Z uwagi na długi okres produkcji, lokomotywa była poddana kilku modyfikacjom.

Do 2001 roku, lokomotywy ET22 były użytkowane przez PKP, a w 2001 roku, w wyniku przemian wszystkie trafiły do PKP Cargo. W kolejnych latach wiele lokomotyw trafiło do innych przewoźników działających w Polsce. Od 2005 roku, niektóre egzemplarze ET22 mogą poruszać się po szlakach kolejowych Czech i Słowacji.

Rozwój konstrukcji.

W 1964 roku, Centralne Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Taboru Kolejowego, obecnie Instytut Pojazdów Szynowych w Poznaniu, rozpoczęło opracowywanie nowej ciężkiej lokomotywy elektrycznej. Aby przyspieszyć prace i skorzystać z istniejących już rozwiązań i podzespołów, sięgnięto po konstrukcję 4E (EU07). Konstruktorzy widzieli przyszłą lokomotywę jako uniwersalną, a nie tylko towarową. Ostateczną decyzję pojęły władze partyjne w Warszawie – ma być ET22. W 1966 roku, projekt otrzymał oznaczenie 7E. W trakcie prac oznaczenie zmieniono na 201E. Na producenta wyznaczono zakład PaFaWag we Wrocławiu. Tam też zbudowano pierwsze dwa prototypy: ET22-001 i 002. Prototypy na testy trafiły do lokomotywowni Kraków Prokocim.

W 1971 roku, zbudowano pierwsze 10 seryjnych lokomotyw ET22 (003 – 012). Jednocześnie zakończono produkcję lokomotyw ET21. Rocznie budowano około 90 lokomotyw. W okresie 1975–1976, PaFaWag wyprodukował 23 lokomotywy typu 201Eg (ET22) dla Maroka. Zbudowano łącznie 1 207 elektrowozów.

W okresie 1971 – 1973, eksperymentowano nad zmianą przełożeń silników elektrycznych. Chciano uzyskać elektrowóz towarowy o prędkości konstrukcyjnej 125 km/h oraz elektrowóz pośpieszny o prędkości 160 km/h. W 1978 roku, opracowano zmodernizowane zawieszenie pudła lokomotywy.

Mimo możliwości jazdy w trakcji ukrotnionej, ostatecznie lokomotywy ET22 nie współpracowały ze sobą. Ich duża moc powodowała, że paliły się urządzenia elektryczne w drugiej lokomotywie oraz zrywały się sprzęgi śrubowe. Był to praktycznie kres możliwości zestawiania składów z ówczesnych wagonów. Z powodu dużej mocy pociągowej elektrowóz nazywa się potocznie „Byk”.

Do 1997 roku, skreślono ze stanu 33 lokomotywy ET22. Do 2000 roku skreślono ze stanu kolejne 192 elektrowozy. Nie oznacza to jednak, że wszystkie lokomotywy zezłomowano. Wiele z nich czeka na lepsze czasy. Kiedy w 2001 roku, utworzono spółkę PKP Cargo przejęła ona na stan 955 lokomotyw ET22, czyli wszystkie, łącznie z EU07. Ponieważ PKP IntrCity nie dysponował żadnymi lokomotywami, dlatego musiało podnajmować lokomotywy od PKP Cargo. W efekcie składy osobowe często ciągnęły elektrowozy ET22, co nie było niewłaściwe, z uwagi na charakterystyki ET22.

Z początkiem XXI wieku pojawiła się potrzeba modernizacji posiadanych elektrowozów. W 2004 roku, w Gliwicach zmodernizowano jedną lokomotywę, która po testach stała się prototypem modernizacji kolejnych elektrowozów. Od 2007 roku, przebudowywano kolejne lokomotywy. Zmodernizowano kilkadziesiąt lokomotyw ET22.

Od 2010 roku, lokomotywy ET22 były przekazywany do innych przewoźników w kraju.

W 2007 roku, pierwsza lokomotywa ET22 wjechała na szlaki w Czechach. W 2008 roku, pierwsza lokomotywa wjechała na szlaki na Słowacji. W 2016 roku, PKP Cargo dysponowało 24 lokomotywami serii ET22 dopuszczonymi do ruchu w Czechach.

Konstrukcja ET22.

Pudło i ostoja są całością i konstrukcją samonośną wykonaną jako spawaną. Boki pudła w górnej części są nachylone do ośrodka, aby zachować wymiary skrajni, podobnie jak w lokomotywie SU45. Dach w części środkowej jest zdejmowany dla ułatwienia obsługi. Na dachu umieszczono dwa pantografy. Lokomotywa rozpoczyna się i kończy kabinami maszynisty. Przedział maszynowy składa się z trzech części. Przedział wysokiego napięcia umieszczono w centralnej części elektrowozu. Lokomotywa ma dwa trzyosiowe wózki. Każdy wózek ma trzy silniki typu EE541. Łączna moc ciągła wynosi 3 MW. Przekładania silników jest o przełożeniu 79:18. Lokomotywa ciągnie pociągi o masie do 3 500 ton.

Lokomotywy ET22 dla PKP standardowo były malowane na kolor jasno zielony i ciemno zielony. Wózki oraz inne urządzenia poniżej ostoi lokomotywy były malowane na kolor czarny. W okresie 1989 – 1999, czoła lokomotyw były malowane na kolor żółty. Natomiast czołownica ostoi była malowana na kolor czerwony.

W trakcie produkcji seryjnej zmieniał się wygląd boków pudła lokomotywy. Generalnie były dwa wzory boków. Pierwszy wzór; W górnej części nie ma żaluzji chwytu powietrza. Na bokach są 4 żaluzje wentylacji. W połowie długości lokomotywy jest jedno podwójne okno, którego górna sekcja jest otwierana. Dodatkowo są dwa okna nieotwierane, które oświetlają wnętrze maszynowni. Drzwi wejściowe do lokomotywy są w burtach po każdej stronie i są odsunięte od czoła lokomotywy. W każdych drzwiach są okna. Każda kabina jest wyposażona w 6 okien; dwa czołowe, dwa w narożnikach i dwa po bokach. Reflektory okrągłe, zwykłe. W trakcie remontów przerabiano reflektory na tak zwane ZEZ. Niektóre lokomotywy otrzymały nakładki na zderzakach.

Drugi wzór boków lokomotywy: W górnej części jest 7 żaluzji chwytu powietrza. Na bokach są kolejne 9 żaluzji wentylacji. W połowie długości lokomotywy jest jedno podwójne okno, którego górna sekcja jest otwierana. Drzwi wejściowe do lokomotywy są w burtach po każdej stronie i są odsunięte od czoła lokomotywy. W każdych drzwiach są okna. Każdą kabina jest wyposażona w 6 okien; dwa czołowe, dwa w narożnikach i dwa po bokach. Reflektory okrągłe, zwykłe.

Dane T-T ET22:

Układ osi Co’Co’. Długość 19,24 m. Szerokość 3,00 m. Wysokość 4,46 m. Masa służbową 120 000 kg. Nacisk na oś 20 000 kg. Średnica kół 1,25 m. Zasilanie energią elektryczną 3 000 V. Typ silników EE541. Przekładnia silników 79:18. Prędkość konstrukcyjna 120 km/h. System hamulcowy typu Oerlikon. Lokomotywa ciągnie pociągi o masie do 3 500 ton.

Wybrane lokomotywy ET22.

ET22-304 – zbudowana w marcu 1977 roku. Kolejno służyła w: Ostrów Wielkopolski Leszno, Czechowice Dziedzice, Katowice. Od 2001 roku w PKP Cargo. Naprawy wykonywano w ZNLE Gliwice. W 2016 roku, lokomotywa została odstawiona w Kraków Prokocim, jako rezerwa.

ET22-344 – zbudowana w sierpniu 1977 roku. Kolejno służyła w: Dęblin, Lublin, Tarnowskie Góry, Katowice. Od 2001 roku w PKP Cargo. Naprawy wykonywano w ZNLE Gliwice oraz ZNTK Poznań. W 2017 roku, lokomotywa została odstawiona w Kraków Prokocim, jako rezerwa.

ET22-390 – zbudowana w lutym 1978 roku. Kolejno służyła w: Częstochowa, Łazy, Katowice. Od 2001 roku w PKP Cargo. Naprawy wykonywano w ZNLE Gliwice oraz ZNTK Poznań. W 2017 roku, lokomotywa została odstawiona w Kraków Prokocim, jako rezerwa.

ET22-621 – zbudowana w listopadzie 1980 roku. Kolejno służyła w: Ostrów Wielkopolski, Poznań Franowo, Słupsk, Gdynia, Łazy, Katowice. Od 2001 roku w PKP Cargo. Naprawy wykonywano w ZNLE Gliwice oraz ZNTK Oleśnica. W 2017 roku, lokomotywa została odstawiona w Kraków Prokocim, jako rezerwa.

ET22-708 – zbudowana w styczniu 1981 roku. Kolejno służyła w: Łazy, Katowice. Od 2001 roku w PKP Cargo. Naprawy wykonywano w ZNLE Gliwice, ZNTK Lubań oraz ZNTK Oleśnica. W 2016 roku, lokomotywa została odstawiona w Kraków Prokocim, jako rezerwa.

ET22-795 – zbudowana w maju 1983 roku. Kolejno służyła w: Czechowice Dziedzice, Łazy, Katowice. Od 2001 roku w PKP Cargo. Naprawy wykonywano w ZNLE Gliwice. W 2016 roku, lokomotywa została odstawiona w Kraków Prokocim, jako rezerwa.

ET22-879 – zbudowana w grudniu 1984 roku. Kolejno służyła w; MD Częstochowa, MD Tarnowskie Góry, MT Łazy. Od 2001 roku w PKP Cargo. Następnie pracowała w Katowicach. W 2016 roku, lokomotywa została odstawiona w Kraków Prokocim, jako rezerwa.

ET22-957 – zbudowana w styczniu 1986 roku. Kolejno służyła w; Wrocław, Kluczbork, Tarnowskie Góry, Katowice. Od 2001 roku w PKP Cargo. W 2018 roku, lokomotywa została odstawiona w Kraków Prokocim, jako rezerwa.

ET22-987 – zbudowana w sierpniu 1986 roku. Kolejno służyła w; MD Warszawa Olszynka Grochowska, MD Warszawa Odolany, MD Białystok, MT Łódź. Od 2001 roku w PKP Cargo. Służyła dalej w: Łodzi, Katowicach. W 2005 roku, wykonano ostatni remont w ZNTK Oleśnica. W 2016 roku, lokomotywa została odstawiona w Kraków Prokocim, jako rezerwa.

Opracował Karol Placha Hetman