Kraków 2021-09-27

Lokomotywa Elektryczna ET22.

ET22 to polska ciężka lokomotywa produkowana w okresie 1969 – 1989, w fabryce PaFaWag pod oznaczeniem 201E. Łącznie wyprodukowano 1 184 egzemplarzy dla PKP oraz 23 lokomotywy dla Maroka.

Lokomotywa ET22 została opracowana w biurze konstrukcji kolejowych w Poznaniu. Projekt bazował na doświadczeniach z eksploatacji lokomotyw ET-21, które od 1957 roku, były w użyciu. Lokomotywa była początkowo oznaczona 7E, a ostatecznie została oznaczona 201E. Z uwagi na długi okres produkcji, lokomotywa była poddana kilku modyfikacjom.

Do 2001 roku, lokomotywy ET22 były użytkowane przez PKP, a w 2001 roku, w wyniku przemian wszystkie trafiły do PKP Cargo. W kolejnych latach wiele lokomotyw trafiło do innych przewoźników działających w Polsce. Od 2005 roku, niektóre egzemplarze ET22 mogą poruszać się po szlakach kolejowych Czech i Słowacji.

Rozwój konstrukcji.

W Polsce elektryfikacji linii kolejowych na dobre ruszyła w 1957 roku. Do 1960 roku, rocznie elektryfikowano około 100 km szlaków. W 60-latach tempo elektryfikacji wzrosło do 200 – 250 km rocznie, aby wyhamować w 1988 roku, praktycznie do zera. I to nie z uwagi na wykonanie całkowite elektryfikacji, ale z powodu nieudolności władz komunistycznych.

Wzrost długości zelektryfikowanych szlaków wiązał się z koniecznością dostarczenia większej liczby mocnych lokomotyw elektrycznych. W masowej produkcji była już dobra lokomotywa ET21, ale była potrzebna jeszcze mocniejsza.

W 1964 roku, Centralne Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Taboru Kolejowego, obecnie Instytut Pojazdów Szynowych w Poznaniu, rozpoczęło opracowywanie nowej ciężkiej lokomotywy elektrycznej. Aby przyspieszyć prace i skorzystać z istniejących już rozwiązań i podzespołów, sięgnięto po konstrukcję 4E (EU07). Konstruktorzy widzieli przyszłą lokomotywę jako uniwersalną, a nie tylko towarową. Ostateczną decyzję pojęły władze partyjne w Warszawie – ma być ET22. W 1966 roku, projekt otrzymał oznaczenie 7E. W trakcie prac oznaczenie zmieniono na 201E. Na producenta wyznaczono zakład PaFaWag we Wrocławiu. Tam też zbudowano pierwsze dwa prototypy: ET22-001 i 002. Prototypy na testy trafiły do lokomotywowni Kraków Prokocim.

W 1971 roku, zbudowano pierwsze 10 seryjnych lokomotyw ET22 (003 – 012). Jednocześnie zakończono produkcję lokomotyw ET21. Rocznie budowano około 90 lokomotyw. W okresie 1975–1976, PaFaWag wyprodukował 23 lokomotywy typu 201Eg (ET22) dla Maroka. Zbudowano łącznie 1 207 elektrowozów.

W okresie 1971 – 1973, eksperymentowano nad zmianą przełożeń silników elektrycznych. Chciano uzyskać elektrowóz towarowy o prędkości konstrukcyjnej 125 km/h oraz elektrowóz pośpieszny o prędkości 160 km/h. W 1978 roku, opracowano zmodernizowane zawieszenie pudła lokomotywy.

Mimo możliwości jazdy w trakcji ukrotnionej, ostatecznie lokomotywy ET22 nie współpracowały ze sobą. Ich duża moc powodowała, że paliły się urządzenia elektryczne w drugiej lokomotywie oraz zrywały się sprzęgi śrubowe. Był to praktycznie kres możliwości zestawiania składów z ówczesnych wagonów. Z powodu dużej mocy pociągowej elektrowóz nazywa się potocznie „Byk”.

Do 1997 roku, skreślono ze stanu 33 lokomotywy ET22. Do 2000 roku skreślono ze stanu kolejne 192 elektrowozy. Nie oznacza to jednak, że wszystkie lokomotywy zezłomowano. Wiele z nich czeka na lepsze czasy. Kiedy w 2001 roku, utworzono spółkę PKP Cargo przejęła ona na stan 955 lokomotyw ET22, czyli wszystkie, łącznie z EU07. Ponieważ PKP IntrCity nie dysponował żadnymi lokomotywami, dlatego musiało podnajmować lokomotywy od PKP Cargo. W efekcie składy osobowe często ciągnęły elektrowozy ET22, co nie było niewłaściwe, z uwagi na charakterystyki ET22.

Z początkiem XXI wieku pojawiła się potrzeba modernizacji posiadanych elektrowozów. W 2004 roku, w Gliwicach zmodernizowano jedną lokomotywę, która po testach stała się prototypem modernizacji kolejnych elektrowozów. Od 2007 roku, przebudowywano kolejne lokomotywy. Zmodernizowano kilkadziesiąt lokomotyw ET22.

Od 2010 roku, lokomotywy ET22 były przekazywany do innych przewoźników w kraju.

W 2007 roku, pierwsza lokomotywa ET22 wjechała na szlaki w Czechach. W 2008 roku, pierwsza lokomotywa wjechała na szlaki na Słowacji. W 2016 roku, PKP Cargo dysponowało 24 lokomotywami serii ET22 dopuszczonymi do ruchu w Czechach.

Konstrukcja ET22.

Pudło i ostoja są całością i konstrukcją samonośną wykonaną jako spawaną. Boki pudła w górnej części są nachylone do ośrodka, aby zachować wymiary skrajni, podobnie jak w lokomotywie SU45. Dach w części środkowej jest zdejmowany dla ułatwienia obsługi. Na dachu umieszczono dwa pantografy. Lokomotywa rozpoczyna się i kończy kabinami maszynisty. Przedział maszynowy składa się z trzech części. Przedział wysokiego napięcia umieszczono w centralnej części elektrowozu. Lokomotywa ma dwa trzyosiowe wózki. Każdy wózek ma trzy silniki typu EE541. Łączna moc ciągła wynosi 3 MW. Przekładania silników jest o przełożeniu 79:18.

Dane T-T ET22:

Układ osi Co’Co’. Długość 19,24 m. Szerokość 3,00 m. Wysokość 4,46 m. Masa służbową 120 000 kg. Nacisk na oś 20 000 kg. Średnica kół 1,25 m. Zasilanie energią elektryczną 3 000 V. Typ silników EE541. Przekładnia silników 79:18. Prędkość konstrukcyjna 120 km/h. System hamulcowy typu Oerlikon.

Opracował Karol Placha Hetman