Warszawa 2025-02-07

Lokomotywa Spalinowa SM15-17.

W 1963 roku, w państwie moskiewskim (wówczas CCCP) kupiono dwie manewrowe lokomotywy spalinowe TGM3, z przekładnią hydrauliczną. W państwie moskiewskim (CCCP) do 1975 roku, zbudowano 3 477 lokomotyw rodziny TGM3, z przekładniami hydromechanicznymi oraz hydraulicznymi.

Kontrakt obejmował także zakup sowieckiej licencji na uruchomienie produkcji w Polsce, już w 1960 roku. Jednak były opóźnienia po stronie moskiewskiej, głównie z powodu problemów z przekładnią. W 1963 roku, do Polski przyjechały dwie lokomotywy TGM3 i zostały wpisane na stan w dniu 9 stycznia 1963 roku. Lokomotywy te jednak nie spełniały norm Polskich, dlatego konieczne było przeprowadzanie prac adaptacyjnych.

W Polsce lokomotywa otrzymała oznaczenie typ Ls750H, a Chrzanowie typ 12D. W fabryce Fablok w Chrzanowie w okresie 1963-1967 zbudowano 55 egzemplarzy. Z tej liczby 25 egzemplarzy przekazano do PKP i oznaczono SM15-003 – SM15-027. Pozostałe lokomotywy sprzedano różnym odbiorcom w przemyśle, pod oznaczeniem Ls750H. W PKP kilkanaście lokomotyw skierowano do pracy w węźle kolejowym Kraków. 

Nie byłoby w Polsce lokomotyw spalinowych, gdyby nie podjęto prac nad silnikami spalinowymi, napędzane olejem napędowym; ON. Centralne Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Taboru Kolejowego zaplanowało prace nad rodziną silników spalinowych, o mocy od 350 KM do 2000 KM. W 1959 roku, została zbudowana lokomotywa typu SM25 z przekładnią hydrauliczną. Wyprodukowano tylko 3 egzemplarze, z powodu nieudanych przekładni hydraulicznych. 

W dniu 8 grudnia 1963 roku, pierwsza lokomotywa SM15-03 odbyła jazdę testową na trasie Chrzanów – Oświęcim – Chrzanów. W dniu 25 lutego 1964 roku, lokomotywa ta rozpoczęła swoją pracę. Pamietajmy, że już w tym czasie, trwały testy lokomotywy SM42. Ponieważ były problemy z produkcją podzespołów do lokomotyw typu SM42, dlatego zdecydowano o uruchomieniu warunkowej produkcji lokomotyw typu SM15.

Lokomotywa typu SM15 otrzymała sowiecki 12-cylindrowy silnik spalinowy czterosuwowy, o mocy 552 kW (750 KM) typu M753 z turbodoładowaniem, chłodzony wodą. Współpracował on z dwubiegową, dwuzakresową przekładnią hydromechaniczną GTK-II. Napęd poprzez wały kardana przekazywany był do zębatych przekładni osiowych na wózkach.

W trakcie produkcji wprowadzono zmiany w postaci nowej przekładni hydraulicznej (produkcji CCCP) UGP750-1200. W kilku lokomotywach zamontowano silnik typu V12CD19, zaprojektowanego przez Zakłady Mechaniczne imieniem Marcelego Nowotki w Warszawie.

Lokomotywa okazała się nieudana. Jej charakterystyka trakcyjna była niewłaściwa. Była duża awaryjność układu napędowego; przekładni i silników. Opinia COBiRTK była jednoznaczna: Lokomotywa typu SM15 nie odpowiada swoimi właściwościami potrzebom PKP, a lokomotywa SM42 była dużo lepsza, chociaż jej cena była o 20 % większa od SM15. Dlatego już od 1967 roku, lokomotywy wyłączano z ruchu i nakazano natychmiastowe przerwanie produkcji seryjnej, po zbudowaniu 55 egzemplarzy. Lokomotywy typu SM15 były bardzo awaryjne i często były kierowane na naprawy do Chrzanowa. W 1968 roku, dwukrotnie zwiększył się ilostan sprowadzonych z Węgier lokomotyw typu SM41, oraz coraz więcej było lokomotyw typu SM42. Dlatego kolejne lokomotywy SM15 przekazano do pracy manewrowej w przemyśle. Eksploatację lokomotyw SM15 w PKP zakończono w 1977 roku.

Lokomotywa spalinowa SM15-17 została zbudowana w 1965 roku, w fabryce Fablok w Chrzanowie – Fabryka Lokomotyw imieniem Feliksa Dzierżyńskiego. Lokomotywa otrzymała numer fabryczny Ls750H-7060-1965. Od dnia 30 września 1965 roku, lokomotywa pracowała w MD Kraków Płaszów. Koniec jej służby nastąpił w dniu 31 stycznia 1977 roku, i w tym dniu skreślono ją ze stanu. Lokomotywa miała przebieg 259 825 km. Lokomotywa została przekazana do muzeum w Warszawie. W 2020 roku, lokomotywa została wyremontowana do stanu eksponatu muzealnego. 

Lokomotywa SM15 ma układ osi B’B’. Prędkość liniowa 58 km/h, jazda luzem. Prędkość manewrowa 28 km/h. Średnica kół 1,05 m. Przekładnia hydrauliczna. Zbiornik paliwa 3 350 litrów. Masa służbowa 70 000 kg. Długość ze zderzakami 12,60 m. Lokomotywy typu SM15 wyposażane były w szybkoobrotowy silnik produkcji sowieckiej, o mocy 750 KM z przekładnią hydromechaniczną. Kilka lokomotyw wyposażono także w Polski silnik V12CD19, o mocy 800 KM. W toku produkcji wprowadzono także na potrzeby przemysłu zmodyfikowaną wersję Ls750Hu z przekładnią hydrauliczną.

Opracował Karol Placha Hetman