Chabówka 2022-01-13

Lokomotywa Parowa Tr12-25.

Lokomotywa parowa o polskim oznaczeniu Tr12 to lokomotywa opracowana w Austrii. Jej pierwowzorem był lokomotywa typu 170. Układ osi parowozu Tr12 to 1’D lub inaczej 1-4-0 (oOOOO), a polskie oznaczenie to mała litera „r”. W tym układzie osi można jeszcze wymienić parowozy: Tr21, Tr202, Tr203, które także były eksploatowane w PKP i były traktowane jako lokomotywy do składów towarowych.

Po wielkiej wojnie światowej lokomotywy Tr12 były nadal produkowane dla Jugosławii, Czechosłowacji i Polski. Zakłady Parowóz w Warszawie montowały parowozy tej serii i prowadziły ich remonty.

Konstrukcyjnie lokomotywa Tr11/Tr12 została opracowana na trudne szlaki górskie, między innymi na szlak Wiedeń – Innsbruck – Zürich. Konstruktorzy wyszli od konstrukcji parowozów serii 60, która miała typowy układ osi 1’C (1-3-0). W nowej lokomotywy dodano jeszcze jedną oś napędową, aby zwiększyć przyczepność. Uczyniono to poprzez wydłużenie ostoi. Głównym konstruktorem był inżynier Karl Gölsdorf (1861 – 1916). Karl Gölsdorf ukończył Uniwersytet Techniczny w Wiedniu i pracował w fabryce maszyn Kolei Państwowych. W 1891 roku, został urzędnikiem kolejowym i aż do śmierci pracował w ministerstwie kolei żelaznych. Karl Gölsdorf jest autorem kilku nowatorskich rozwiązań konstrukcyjnych zastosowanych w lokomotywach parowych i okrętach wojennych. W 1895 roku, inżynier zbudował szybką lokomotywę, która osiągnęła prędkość maksymalną 110 km/h.

Dwie pierwsze lokomotywy serii 170 oznaczone numerami 17001 i 17002 oddano do testów w 1897 roku. Testy wypadły pozytywnie. Ruszyła produkcja seryjna, ale była ona nieduża. Dopiero w obliczu napiętej sytuacji politycznej, w 1913 roku, zwiększono tempo produkcji. Równolegle dokonano wymiany kotła typu pary nasyconej na kocioł z przegrzewaczem na parę suchą. Tak powstała seria 270.

Producentem lokomotyw serii 270 była fabryka Floridsdorf w Wiedniu (Austria) oraz zakłady w Warszawie. Lokomotywy Tr12 budowano w okresie 1920 – 1927. Lokomotywa serii 270 w porównaniu do poprzednika serii 170, otrzymała przegrzewacz pary, co podniosło sprawność lokomotywy. Lokomotywa serii 170 w Polsce nosiła oznaczenie Tr11. Lokomotywa ta była produkowana od 1897 roku. Wersję z przegrzewaczem opracowano w 1917 roku, w czasie wielkiej wojny światowej. Po wielkiej wojnie światowej nowe lokomotywy serii 270 trafiły do kolei: Austrii, Czechosłowacji, Rumunii, Jugosławii i Polski. PKP otrzymała 142 lokomotywy Tr12, z czego 60 egzemplarzy zbudowano w Warszawskiej Spółce Akcyjnej Budowy Parowozów. W 1926 roku, w PKP było eksploatowanych 115 egzemplarzy Tr12.

Lokomotywa Tr12 miała dobre własności trakcyjne. Ciągnęła składy o masie do 1 300 ton z prędkością do 50 km/h, a pociągi o masie 840 ton z prędkością 60 km/h. Lokomotywa dobrze radziła sobie na szlakach górskich, a pociąg o masie 150 ton ciągnęła ze stałą prędkością 40 km/h.

Parowóz Tr12-25.

Parowóz Tr12-25 został wyprodukowany w 1921 roku i otrzymał oznaczenie Tr12-58. Po napadzie Niemiec i Rosji na Polskę w 1939 roku, parowóz został przejęty przez kolei niemiecką. Niemcy oznaczyli parowóz numerem 56 3522. Po drugiej wojnie światowej parowóz powrócił do pracy w PKP i otrzymał nowy numer Tr12-25. Od 1966 roku, lokomotywa pracowała w lokomotywowni Kraków. Parowóz skreślono ze stanu w 1970 roku. W 1975 roku, parowóz został wpisany na stan Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. W 1993 roku, został odbudowany w ZNTK w Pile i został przekazany do skansenu Chabówka. Parowóz Tr12-25 jest obecnie jedynym zachowanym pojazdem serii 270 w Polsce i znajduje się w skansenie Chabówka.

Dane T-T parowozu Tr12:

Długość 11,00 m. Wysokość 4,57 m. Ciśnienie w kotle 13 at. Powierzchnia ogrzewalna kotła 168,7 m2. Powierzchni przegrzewacza 43 m2. Powierzchnia rusztu 3,87 m2. Średnica kół napędowych 1,26 m. Średnica kół tocznych 0,97 m. Masa służbową lokomotywy 68 000 kg. Masa służbowa z tendrem 107 800 kg. Prędkość konstrukcyjna 60 km/h. Tender serii 16C11. Zapas wody 16 m3. Zapas węgla 6 800 kg. Długość całkowita z tendrem 17,34 m.

Opracował Karol Placha Hetman