Chabówka 2021-12-19

Lokomotywa Parowa TKh100-51 w Chabówce.

W 80-latach XIX wieku, zaznaczył się wyraźny podział na parowozy liniowe i parowozy przemysłowe. Różniły się one wyraźnie wielkością, konstrukcją i parametrami technicznymi. Nowo projektowane i budowane parowozy przemysłowe pozostały tendrzakami z układem osi C n2t, C h2t oraz rzadziej D. Są to oznaczenia międzynarodowe systemu UIC, a także niemieckie. W Polsce nasze oznaczenie trzech osi napędowych to jest mała litera „h” w oznaczeniu parowozu, natomiast czterech osi napędowych to jest mała litera „p”.

Choć generalnie były to lokomotywy przemysłowe to można było je spotkać na szlakach lokalnych o długościach około 50 km. Lokomotywy tego typu były produkowane w okresie 1880 – 1930, przez różnych producentów. Cechami charakterystycznymi tych parowozów typu tendrzak, oprócz układu jezdnego jest: zwarta konstrukcja, niewielka długość, niska waga, dwa silniki parowe, zbiorniki wody umieszczone po bokach kotła, węgiel w skrzyni umieszczonej w tyle pojazdu, brak instalacji ogrzewczej dla ciągniętych wagonów i maksymalnie uproszczona obsługa lokomotywy przez załogę. Co się tyczy wagi, to wzrosła ona, w porównaniu do pierwszych parowozów manewrowych, do 40 – 50 ton.

W Polsce lokomotywy parowe TKh100 to jest zbiorcze oznaczenie nielicznych normalnotorowych parowozów typu tendrzak, o układzie osi C, stosowane przez PKP od 1945 roku. Do serii TKh100 zaliczono 65 różnych lokomotyw, głównie poniemieckich, pochodzących między innymi z nacjonalizowanych kolei lokalnych.

Jednak lokomotywy te nie wzbudziły zachwytu wsród polskich kolejarzy. Wszystkie były bardzo wyeksploatowane. Zanim wprowadzono je do służby musiały przejść remont generalny. Wiele podzespołów należało dorobić w polskich fabrykach. To wszystko zabierało dużo czasu. Jeśli lokomotywy te weszły już do służby to zakończyły pracę już w 60-latach XX wieku.

Obecnie (2021 rok) są dwie tego typu lokomotywy w Polsce: TKh100-45 z 1938 roku, wystawiony w Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie. Lokomotywa TKh100-51 z 1928 roku, jest w Skansenie Taboru Kolejowego w Chabówce.

Parowóz TKh100-51.

Parowóz TKh100-51 numer fabryczny 11 688, został zbudowany w 1928 roku, w niemczech w fabryce Orenstein & Koppel AG Berlin-Drewitz. Fabryka Orenstein & Koppel („O&K”) została założona w 1876 roku, i specjalizowała się w produkcji pojazdów szynowych, schodach ruchomych i ciężkim sprzęcie budowlanym. Firma O&K wycofała się z branży kolejowej w 1981 roku. Jej udziały w produkcji sprzętu budowlanego zostały sprzedane Grupie FIAT w 1999 roku.

Parowóz należał do tak zwanych znormalizowanych typu ELNA 4, które były produkowane dla lokalnych kolei. Parowóz trafił do przewoźnika Rosenberger Kreisbahn i obsługiwał trasę Olesno – Praszka, w zaborze pruskim. Parowóz nosił wówczas oznaczenie „2”. Był to czas kiedy linia ta została przekuta z wąskotorowej na normalnotorową.

Na tej linii kursował także drugi taki sam parowóz, który nosił oznaczenie „1”. Po drugiej wojnie światowej parowóz ten trafił do NRD, z numerem 89 954.

Po drugiej wojnie światowej parowóz „2” został przejęty przez PKP i nadano mu oznaczenie polskie TKh100-51. Lokomotywę poddano remontowi. Dopiero w październiku 1951 roku, parowóz został skierowany do pracy w Gdyni Grabówek. Od stycznia 1954 roku, lokomotywa pracowała w lokomotywowni Gdańsk Zaspa, następnie od października 1954 roku, w Toruniu, od lipca 1960 roku w Malborku, od października 1960 roku, w MD Zajączkowo Tczewskie i tam służył do kwietnia 1967 roku. W dniu 15 września 1968 roku, pojazd został skreślony ze stanu. Lokomotywę odstawiono na boczny tor, a po paru miesiącach przekazano do muzeum w Warszawie, ale lokomotywa tam nie trafiła. Lokomotywa była na stoku w Tarnowskich Górach, Miasteczku Śląskim i Oświęcimiu, stopniowo ulegając degradacji. W 1998 roku, pojazd przekazano z Oświęcimia do Chabówki. W 1999 roku, lokomotywę poddano naprawie i odmalowaniu.

Dane T-T parowozu TKh100-51:

1928 rok produkcji. Układ osi C n2t, Masa służbowa 44,5 tony. Długość 9,50 m. Średnica kół 1,20 m. Ciśnienie w kotle 12 atm. Praca parą przegrzaną. Powierzchnia ogrzewalna kotła 80,1 m2. Powierzchnia rusztu 1,4 m2. Zapas wody 5,5 m3. Zapas węgla 1,4 tony. Prędkość konstrukcyjna 55 km/h.

Opracował Karol Placha Hetman