Chabówka 2021-12-31

Polska Lokomotywa Parowa Pt31.

Lokomotywa Pt31 to polski parowóz opracowany w 1931 roku, ale prace nad nim trwały już od 1929 roku. Na czele zespołu konstruktorskiego stał inżynier Kazimierz Zembrzuski. Parowóz został opracowany z układem osi 1’D1’, a polskie oznaczenie to mała litera „t” czyli oOOOOo. Sygnatura Pt31 oznacza lokomotywę Pospieszną, z układem osi typu „t”, zaprojektowaną w 1931 roku.

Parowóz pospieszny Pt31 został opracowany w biurze konstrukcyjnym fabryki w Chrzanowie. W tym samym czasie, w Poznaniu opracowywano i rozwijano parowóz Pu29. Nad oboma projektami (Pu29, Pt31) czuwał inżynier Antoni Xiężopolski, z Politechniki Warszawskiej, który dbał, aby nowe parowozy miały jak najwięcej zunifikowanych podzespołów.

Parowóz Pt31 na początku został zamówiony przez Ministerstwo Komunikacji w ilości trzech egzemplarzy. W okresie od października 1932 roku, do listopada 1932 roku, wszystkie lokomotywy były przekazane do testów. Parowozy otrzymały numery fabryczne 518, 519, 520.

Z uwagi na planowaną dużą szybkość biegu parowozu chciano, aby maszyna jak najlepiej wpisywała się w łuki. W Chrzanowie optowano za przednim wózkiem jednoosiowym typu Kraussa-Helmholtza. W Poznaniu, dla lokomotywy Pu29 preferowano przedni wózek toczny dwuosiowy. W testach oba wózki spisały się dobrze. Ostatecznie lokomotywa Pu29 otrzymała przedni wózek dwuosiowy, a Pt31 miała przednim wózek jednoosiowy.

Testy parowozu Pt31 wypadły bardzo dobrze. Na trudnym szlaku Strzemieszyce – Skarżysko Kamienna parowóz z pociągiem o masie 660 ton, miał 15 wagonów, osiągnął średnią prędkość 57 km/h. Maksymalna dopuszczalna prędkość na tym szlaku wynosiła 80 km/h, bo szlak wymagał remontu.

W innym teście, na trasie Warszawa – Poznań, z pociągiem o masie 600 ton osiągnął prędkość maksymalną 105 km/h. Z pociągiem o masie 300 ton osiagnął prędkość 110 km/h.

Zarówno parowóz serii Pu29 jak i serii Pt31 uzyskały bardzo pozytywne opinie. Jednak do produkcji seryjnej skierowano tylko lokomotywę Pt31. Głównym powodem tej decyzji była długość podwozia parowozów Pu29, która uniemożliwiała obracanie lokomotywy na obrotnicach o średnicy 22 m, a tym samym ograniczająca ich szersze zastosowanie.

Produkcję parowozów Pt31 umieszczono w „Pierwszej Fabryce Lokomotyw w Polsce SA” w Chrzanowie. Lokomotywy seryjne budowano od czerwca 1934 roku. Do napaści armii niemieckiej na Polskę zbudowano 98 lokomotyw. W czasie okupacji niemieckiej wróg nakazał zbudowanie kolejnych 12 lokomotyw ze wyprodukowanych już podzespołów. Okupant wcielił 54 lokomotywy do swoich kolei. Większość z parowozów została odesłana do Niemiec i Austrii. Około 24 lokomotyw przejęli Rosjanie po dniu 17 września 1939 roku, i rozpoczęli ich przekuwanie na szeroki tor.

Po drugiej wojnie światowej, Polska odzyskała część parowozów Pt31. W sumie do Polski wróciły po wojnie 64 parowozy. Parowozy Pt31 otrzymały nową polską numerację. Służyły w PKP do początku 80-lat XX wieku. Doświadczenia eksploatacyjne wykazały, że parowóz Pt31 był jedną z najbardziej udanych konstrukcji lokomotyw. Dużym atutem parowozu Pt31 okazały się cechy konstrukcyjne umożliwiające łatwy rozruch i prowadzenie ciężkich pociągów osobowych, nawet w bardzo trudnych warunkach. Na bazie parowozu Pt31, po drugiej wojnie światowej, w Polsce opracowano parowóz Pt47. Obecnie (2021 rok), w Chabówce jest parowóz Pt31-64, a w Jaworzynie Śląskiej jest parowóz Pt31-49.

Parowóz Pt31-64.

Parowóz Pt31-64 nr fabryczny 721, został wprowadzony do służby w 1938 roku. Parowóz został zbudowany i przejęty przez PKP jako Pt31-76. Parowóz służył w PKP do początku września 1939 roku, kiedy został zajęty przez okupanta. Okupant zmienił numery lokomotywy na Nr 19 147. Po drugiej wojnie światowej parowóz powrócił do PKP dopiero w lipcu 1955 roku i był bardzo wyeksploatowany. Po remoncie otrzymał nowe numery Pt31-64. Do lokomotywy dołączono tender o numerze 32D29-37.

Parowóz Pt31-64 został skierowany do pracy w Inowrocławiu, następnie w Olsztynie, Toruniu (1957 rok), Iławie (1958 rok), Rzeszowie (1959 rok), Krakowie (1960 rok). Ponownie trafił do Torunia (1964 rok), Olsztyna (1969 rok), Skarżyska Kamiennej i Zamościa, gdzie został skreślony ze stanu PKP w 1979 roku. Jako zapas na wypadek „W” był na stoku w Skarżysku Kamiennej, Kielcach i Sędziszowie. W 1984 roku, został przekazany do Muzeum w Warszawie. W sierpniu 1984 roku, został odmalowany w ZNTK Bydgoszcz. W 1992 roku, został przeniesiony do Chabówki.

Dane T-T parowozu Pt31:

Masa własna parowozu 97 700 kg. Masa służbowa parowozu 106 200 kg. Długość 15,00 m. Długość z tendrem 23,95 m. Wysokość 4,55 m. Średnica kół napędowych 1,85 m. Średnica kół tocznych z przodu 1,00 m. Średnica kół z tylu 1,20 m. Ciśnienie w kotle 15 atm. Powierzchnia ogrzewalna kotła 239 m2. Powierzchnia ogrzewalna przegrzewacza 90,20 m2. Powierzchnia rusztu 4,5 m2.

Tender typu 32D29, jest czteroosiowy. Tender zabiera 32 m3 wody i 10 ton węgla. Całkowita masa lokomotywy z tendrem to 174 700 kg.

Opracował Karol Placha Hetman