Kutno 2025-03-24

Miasto Kutno.

Kutno to miasto w centralnej Polsce, w województwie łódzkim, o bogatej historii sięgającej średniowiecza. Pierwsze wzmianki o Kutnie pochodzą z XII wieku. Osada rozwijała się przy ważnym szlaku handlowym łączącym Toruń z Krakowem. Od 1161 roku, osada płaciła dziesięcinę kolegiacie Łęczyckiej. W 1386 roku, Kutno zostało nadane, przez Króla Władysława Jagiełłę, rycerzowi Andrzejowi de Kutno, który był protoplastą rodu Kutnowskich. Kutno było miastem szlacheckim. Od XIV wieku, Kutno podlegało książętom mazowieckim. W 1432 roku, osada otrzymało prawa miejskie. Ale miasto zostało zdegradowane i ponowna lokacja nastąpiła w 1504 roku i była następna degradacja miasta oraz ponowna lokacja w 1766 roku. Prawa nadał Król Stanisław August, bezpośrednio Andrzejowi Zamoyskiemu.

W XVI wieku, Kutno stało się znaczącym ośrodkiem handlowym, głównie dzięki corocznym jarmarkom i rozwijanemu się rzemiosłu. W XVIII wieku, miasto należało do rodu Zamoyskich, a później Rzewuskich. W 1766 roku, Antoni Czartoryski założył tu pierwszą manufakturę. W 1750 roku, w Kutnie, Król Polski August III Sas nakazał utworzyć dom podróżny, co spowodowało wzrost znaczenia miasta. Karczmy i zajazdy funkcjonowały już wcześniej. W efekcie powstał Pałacyk Pocztowy, zwany „Pałacem Saskim”. Budynek został zbudowany w okresie 1750–1753, po otwarciu Traktu Królewskiego z Drezna do Warszawy. 

W 1753 roku, Kutno zostało doszczętnie spalone. Wówczas spłonęły akta miejskie, a wśród nich dawny przywilej lokacyjny. W 1774 roku, miał miejsce kolejny pożar miasta. W 1808 roku, był następny wielki pożar, który zniszczył 180 domów.

W 1793 roku, w wyniku drugiego rozbioru Polski, Kutno znalazło się pod zaborem pruskim, a następnie w 1807 roku, weszło w skład Księstwa Warszawskiego. W 1815 roku, miasto znalazło się w Królestwie Polskim pod kontrolą państwa moskiewskiego. 

W połowie XIX wieku, a dokładnie od 1861 roku, Kutno rozwijało się jako ważny węzeł kolejowy. Kolej do Kutna doprowadzono od strony Łowicza, podczas budowy Drogi Żelaznej Warszawsko-Bydgoskiej. Kolej zadecydowała o gospodarczym obliczu miasta. 

W drugiej połowie XIX wieku, powstały pierwsze zakłady przemysłowe. W 1844 roku, w mieście otwarto pierwszy szpital. W 1845 roku, wzniesiono nowy ratusz w stylu klasycystycznym. W 1905 roku, uruchomiono elektrownię miejską. W 1906 roku, Aleksander Prokowski otworzył w mieście pierwszą księgarnię. W 1907 roku, nastąpiło otwarcie gmachu pierwszej szkoły średniej w Kutnie. Szkoła działała tylko 4 miesiące i została przez ruskiego zaborcę zamknięta.

W 1905 roku, w Kutnie miał miejsce wielki strajk kolejarski. Kolejarze protestowali głównie z powodu niskich zarobków i nieterminowych wypłat. Kolej była wówczas pod całkowitym zarządem moskali, którzy z kolei żelaznej czerpali duże zyski. Na początku lutego 1905 roku, naczelnik powiatu kutnowskiego Grigorij Dwigubski otrzymał informacje, o przygotowującym się strajku kolejarzy. Przekazał ją niezwłocznie, w dniu 6 lutego 1905 roku, gubernatorowi warszawskiemu. Kilkudniowy strajk kolejarzy zakończył się w dniu 25 lutego 1905 roku.

Podczas wielkiej wojny światowej miasto Kutno zostało zniszczone przez wojska germańskie. W okresie 15–16 listopada 1914 roku, miała miejsce bitwa pod Kutnem, która po przegranej moskali, otworzyła germańcom drogę do Warszawy. W 1915 roku, został rozstrzelany przez germańców miejscowy proboszcz parafii, ksiądz Franciszek Pruski. Tablica upamiętniająca to wydarzenie znajduje się w parafii świętego Jana Chrzciciela. W dniu 11 listopada 1918 roku, podczas próby rozbrojenia żandarma germańskiego, w okolicach dworca kolejowego, zginął peowiak (Polska Organizacja Wojskowa), Wojciech Rychtelski. Został on pochowany na Cmentarzu Głównym w Kutnie, a przed dworcem znajduje się jego pomnik i tablica upamiętniająca to wydarzenie.

W okresie międzywojennym Kutno było ważnym ośrodkiem przemysłowym i rolniczym. Rozwinęło się szkolnictwo państwowe i prywatne. Wśród nich była szkoła handlowa. W tym czasie, zbudowano wszystkie istniejące do chwili obecnej linie kolejowe; do Płocka, Poznania i Łodzi. 

We wrześniu 1939 roku, w pobliżu Kutna rozegrała się jedna z największych bitew Kampanii Wrześniowej; Bitwa nad Bzurą. W grudniu 1939 roku, germańcy rozpoczęli eksterminację ludności Polskiej. Zaplanowano wysiedlenie wszystkich mieszkańców i przejęcie ich majątku. Polaków wywożono do obozów koncentracyjnych lub na roboty do rajchu. Ludzi transportowano samochodami ciężarowymi lub wozami konnymi, a następnie zaplombowanymi wagonami, w których upychano nawet 150 osób. Morderstwa ludności cywilnej były germańską normą. Podczas drugiej wojny światowej germańcy utworzyli w Kutnie getto, w fabryce cukru „Hortensja”, lub jak podają inne źródła „Konstancja”. Szczególną nienawiść germańcy wykazywali w stosunku do Polskich nauczycieli. Z powiatu kutnowskiego aresztowano około 220 nauczycieli, których zamordowano. Tylko nieliczni nauczyciele uniknęli śmierci, bo zostali ostrzeżeni przed aresztowaniem. Na terenie powiatu kutnowskiego, działała komórka ZWZ-AK, pod pseudonimem „Karol”. W dniu 19 stycznia 1945 roku, do miasta weszła armia państwa moskiewskiego i rozpoczęła się okupacja sowiecka. 

Po drugiej wojnie światowej Kutno odbudowało się i stało się ważnym ośrodkiem przemysłowym, zwłaszcza w sektorze chemicznym i spożywczym. Miasto słynie z corocznego Święta Róży, które przyciąga turystów i miłośników kwiatów. Obecnie Kutno jest ważnym centrum logistycznym, przemysłowym i kulturalnym w regionie łódzkim. Miasto jest ośrodkiem przemysłu elektronicznego; zakłady Unitra Miflex oraz przemysłu maszynowego; Zakłady Maszynowe Kraj. W Kutnie jest Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Obecnie Kutno funkcjonuje na prawach powiatu. Powierzchnia miasta wynosi 33,59 km2. Średnia elewacja wynosi 113 m. Kutno leży nad rzeką Ochnia, która jest dopływem Bzury. Kutno leży w geograficznym centrum obecnej Polski. Miasto należy do Niziny Środkowo-Mazowieckiej, w Ziemi Łęczyckiej. Kutno należy do miast, które stanowi jedną całość administracyjno-kulturową. Duży wpływ na rozwój miasta miała kolej. Wokół rozwija się rolnictwo, o wysokiej kulturze uprawy. W 2023 roku, populacja miasta wynosiła 41 231 mieszkańców. 

Historia kolei w Kutnie.

Droga Żelazna Warszawsko-Bydgoska to jest jedna z pierwszych historycznych linii kolejowych, która powstała w okresie 1860-1862, czyli w tym samym czasie, kiedy zbudowano Drogę Żelazną Warszawsko-Petersburską. Ale linia do Bydgoszczy powstała wykorzystując istniejące już odcinki linii kolejowych Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Otwarcie linii nastąpiło w dniu 4 grudnia 1862 roku. Linia ma długość 143 km.

Inicjatorem i zarządcą linii było Towarzystwo Akcyjne Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Linia wykorzystała odnogę Skierniewice – Łowicz, która powstała w 1845 roku, jako Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska. Z Łowicza przez Kutno – Włocławek – Aleksandrów Kujawski – Toruń, linia dochodzi do Bydgoszczy, gdzie połączyła się z germańską Ostbahn (Pruska Kolej Wschodnia). W rzeczywistości była to druga linia kolejowa, która pozwoliła na połączenie braci moskali i germańców ze sobą, czyli Petersburg – Waszawa – Bydgoszcz – Berlin. Było to pierwsze połączenie Królestwa Polskiego z Pomorzem. Linia została zbudowana w normalnym rozstawie torów.

O budowę takiego połączenia zabiegano już w 1840 roku. W 1849 roku, odbyły się poważne rozmowy braci. Z jednej strony był pruski minister von der Heydt, z drugiej strony był bandyta namiestnik Królestwa Polskiego Iwan Paskiewicz. Rozmowy były na temat połączenia Petersburg – Gdańsk – Szczecin – Berlin. Za rozmowami stali kupcy gdańscy, którym zależało na handlu zborzem, które pochodziło z Królestwa Polskiego.

Był to czas, kiedy germańcy mieli już wybudowane setki kilometrów linii kolejowej. I tak na przykład: Odcinek Bydgoszcz – Gdańsk, o długości 156 km, został oddany do użytku w 1852 roku. W 1853 roku, oddano do użytku odcinek Malbork – Elbląg – Królewiec, o długości 134 km. Więc moskale byli daleko w tyle. Nie dało się już nie widzieć korzyści z funkcjonowania kolei. W państwie moskiewskim, po wielu zabiegach i argumentacji natury militarnej w 1842 roku, wybudowano krótki odcinek kolei z Petersburga w kierunku Moskwy.  Był to pokaz możliwości kolei, a nie kolej użytkowa. 

W marcu 1852 roku, Dyrekcja Kolei Wschodniej w Bydgoszczy opracowała wstępny projekt i kosztorys budowy odcinka linii na obszarze Pomorza Pruskiego. Jak się można domyśleć, na przeszkodzie stała polityka caratu, która utrzymywała poddanych w ciemnocie i biedzie. W kasie caratu z trudem znaleziono środki na budowę Drogi Żelaznej Warszawsko-Petersburskiej, która powstała w 1862 roku.

Dopiero w 1855 roku, z projektem budowy linii Bydgoszcz – Warszawa wystąpił rząd pruski. W dniu 15 grudnia 1856 roku, po długich negocjacjach, zawarto umowę rządową na budowę linii Bydgoszcz – Łowicz. W myśl umowy strony zobowiązały się do wydania zezwoleń, prowadzenie ruchu kolejowego, ewentualnie do wsparcia finansowego budowy. Jako miejsce graniczne wyznaczono miejscowość Młyn w pobliżu Otłoczyna. Ustalono, że odcinki po jednej i drugiej stronie granicy zostaną otwarte w tym samym czasie. 

W Królestwie Polskim, głównym inżynierem budowy kolei był Stanisław Wysocki (1805-1868). Od 1839 roku, był on zatrudniony jako kierownik przy budowie Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Od 1844 roku, był on członkiem zarządu oraz naczelnikiem wydziału technicznego. W okresie 1857-1865, pełnił on funkcję głównego inspektora kolejowego w Królestwie Polskim. Był gorącym zwolennikiem budowy dróg żelaznych.

Budowa po stronie Królestwa Polskiego postępowała dużo wolniej. Dla budowy linii powołano do istnienia Towarzystwo Drogi Żelaznej Warszawsko-Bydgoskiej, które było sciśle powiązane z Towarzystwem Akcyjnym Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Wobec braku funduszy, skorzystano z pożyczek belgijskich. Z zagranicy sprowadzono tabor w postaci 18 lokomotyw i 50 wagonów. 

Długo trwały rozmowy na temat przebiegu trasy. Początkowo ustalono trasę z Łowicza wzdłuż rzeki Przysowa do Gostynina. Dalej przez gęste lasy, wzdłuż jezior, do Włocławka. Ale Towarzystwo wystąpiło z wnioskiem o przesunięcie linii na zachód, przez Kutno, Lubień Kujawski do Włocławka. Były to tereny lepiej zamieszkane i bardziej zurbanizowane, bez gęstych lasów. Łatwiej można było pozyskać robotników. Odcinek Włocławek – Aleksandrów Kujawski, przybliżono bardziej do rzeki Wisły. Wyrażono zgodę na zbudowanie bocznicy z Aleksandrowa Kujawskiego do Ciechocinka. Nie zgodzono się na poprowadzenie linii przez miejscowość Nieszawa, gdzie był duży port rzeczny na Wiśle. Granica pomiędzy braćmi biegła rzeką Tążyna, która jest lewym dopływem Wisły. 

W dniu 23 lipca 1859 roku, uzyskano zgodę na zmianę trasy. W dniu 18 września 1860 roku, Towarzystwo powierzyło budowę 138 km linii od Łowicza do Aleksandrowa Kujawskiego przedsiębiorstwu belgijskiemu braci Riche. Do prac ziemnych zatrudniono 4 000 robotników. W dniu 1 grudnia 1861 roku, oddano do eksploatacji odcinek Łowicz – Kutno. W dniu 4 grudnia 1862 roku, otwarto odcinek Kutno – granica. Zakończenie wszystkich prac nastąpiło w dniu 17 grudnia 1863 roku, a oficjalnie linię oddano do użytku w dniu 24 grudnia 1863 roku. W dniu 1 lipca 1867 roku, otwarto linię boczną Aleksandrów Kujawski – Ciechocinek.

Linia posiadała pojedynczy tor, o normalnej szerokości 1435 mm. Na linii wybudowano 106 mostów i przepustów. Konstrukcje żelaznych mostów pochodziły z zakładów Augusta Borsiga w Berlinie, które zostały fundowane w 1837 roku. Natomiast szyny pochodziły z Huty Bankowej w Zagłębiu Dąbrowskim. Montażem całości zajmowali się specjaliści z Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

Stacja graniczna początkowo nosiła nazwę Trojanów, od nazwiska właściciela gruntów Trojanowskiego. W 1860 roku, zbudowano tutaj dworzec według projektu architekta Stanisława Trembińskiego. W dworcu umieszczono komorę celną, restauracje dla podróżnych z każdej klasy, kasy biletowo-bagażowe, pomieszczenia służb kolejowych i celnych oraz mieszkania dla zwiadowcy i restauratora. Na stacji były magazyny, budynek toalet, place składowe, waga i inne. Z powodu planowanego spotkania cara Aleksandra II Romanowa i cesarza Wilhelmem I Hohenzollernem, do dworca dobudowano zachodnie skrzydło. Rozbudowę wykonano według projektu architekta Czesława Domaniewskiego. Do spotkania braci doszło w dniu 4 września 1879 roku. W tym czasie, osadzie Trojanów zmieniono nazwę na Aleksandrów Pograniczny, natomiast w dniu 4 lutego 1919 roku, kiedy miejscowość uzyskała prawa miejskie, nazwę zmieniono na Aleksandrów Kujawski. To kolej spowodowała rozwój miejscowości.

Na linii, na terenie Królestwa Polskiego było 7 stacji. Ale było słabe wyposażenie stacji, brak magazynów, dobrych dróg dojazdowych, wysokie opłat przewozowe. Dlatego Kolej Warszawsko-Bydgoska słabo wpływała na rozwój okolic. W 1889 roku, linia posiadała 36 parowozów, 65 wagonów osobowych i 574 towarowych, zaś przewozy wyniosły 374 000 osób i około 430 000 ton towarów. W 1911 roku, przewieziono 1,7 miliona ton towarów. W dniu 14 stycznia 1912 roku, Kolej Warszawsko-Wiedeńska została upaństwowiona.

Warto wspomnieć, że w 1860 roku, kolej Preußische Ostbahn dotarła do miejscowości Eydtkuhnen (obecnie Czernyszewskoje w obwodzie kaliningradzkim). Linia biegła od Kaliningradu oraz Olsztyna, łącząc się w Insterburg (obecnie Czerniachowsk w obwodzie kaliningradzkim) i docierała do stacji Eydtkuhnen. Stacja Eydtkuhnen oraz stacja Wirballen po stronie państwa moskiewskiego, były stacjami granicznymi. Linia od strony Petersburga miała rozstaw 1524 mm, a od strony pruskiej miała rozstaw normalny, 1435 mm. Dlatego pasażerowie musieli się przesiadać, a towary trzeba było przeładowywać. Było to pierwsze bezpośrednie połączenie między braćmi. Kolej Warszawsko-Bydgoska była drugim połączeniem, nie licząc połączenia poprzez: stacje Granica (Maczki) – Jaworzno (zabór austriacki) – Mysłowice (w prusach). W 1877 roku, powstało kolejne połączenie przez Kolej Nadwiślańską.

Kolej Warszawsko-Bydgoska nie odegrała ważnej roli dla Gdańska i jego portu. Towary wysyłane za morza ekspediowano do portu w Szczecinie oraz Kołobrzegu. Dużą rolę odgrywał także Królewiec ze swoim portem i linia kolejowa do Petersburga. 

Różnice pomiędzy kolejami pruskimi i moskiewskimi były znaczne. Już w 1850 roku, wspólnie opracowano regulaminy przewozu towarów. Tyczyło to transportu kołowego, wodnego (rzeki), morskiego, a także kolejowego. Dla przewozu osób stosowny regulamin pojawił się dopiero w 1865 roku. Okazało się jednak, że były duże problemy w koordynacji przewozów kolejowych na stacjach granicznych. Kiedy germańcy podsyłali kolejny pociąg, to moskale jeszcze nie rozładowali pociągu poprzedniego. Dlatego z dniem 1 kwietnia 1875 roku, powołano związek germańsko-moskiewski dla koordynacji przewozów między oboma państwami. Kierowanie koordynacją powierzono Preußische Ostbahn, która miała dużo większe doświadczenie, a także jej dyrekcja znajdował się w Bydgoszczy. W Bydgoszczy ustalano rozkłady jazdy, prowadzono rachunki, spedycję i rozliczano przewozy.

W 1918 roku, Rzeczypospolita Polska odzyskała niepodległość. Cała Kolej Warszawsko-Bydgoska znalazła się na terenie Polski. Znaczenie linii znacznie wzrosło. Linie wykorzystywano głównie dla przewozu węgla kamiennego z Zagłębia Dąbrowskiego do portu w Gdyni. Była ona długa, ale zasadnicza do 1933 roku, kiedy ukończono magistralę węglową. W węźle łódzkim poczyniono inwestycje, a także zbudowano linią Zgierz – Kutno, co poprawiło sytuację. Budowa kolejnej linii; Kalety – Herby Nowe – Wieluń – Podzamcze (Wieruszów) – Kępno, jeszcze bardziej poprawiło sytuacje. Tę linie uruchomiono w 1926 roku. W następnych latach, kolejne odcinki szlaków kolejowych przebudowywano na dwutorowe. Od 1937 roku, niemal cały transport węgla był kierowany magistralą węglową; Herby Nowe – Gdynia.

Obecnie dawna linia Kolei Warszawsko-Bydgoskiej to część Linii Kolejowej Nr 18; Kutno – Włocławek – Toruń – Bydgoszcz – Piła. Cała linia jest zelektryfikowana prądem 3 kV DC. Linia odgrywa ważna rolę w transporcie towarów i pasażerów. Linia łączy Warszawę z dwoma ważnymi miastami; Toruń i Bydgoszcz. W Kutnie linia łączy się LK Nr 3, która prowadzi do Warszawy, a także z LK Nr 16 w kierunku Łodzi. Natomiast w Bydgoszczy jest połączenie w kierunku północnym, z LK Nr 131 (magistrala węglową). 

W Drugiej Rzeczypospolitej Kutno otrzymało połączenie z Płockiem Radziewie (1922 rok), z Poznaniem (1930 rok), z Łodzią (1931 rok), co uczyniło go jednym z największych węzłów kolejowych Polski.

Stacja kolejowa Kutno.

Adres: Ulica 3-go Maja, 99-300 KUTNO. Współrzędne geograficzne: 52,227 N 19,347 E. Elewacja 103 m.

Kutno jest jednym z najważniejszych węzłów kolejowych w Polsce. Stacja łączy kluczowe linie kolejowe, o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. Stacja jest kluczowa do funkcjonowania Petrochemii w Płocku. Dworzec w Kutnie był już gotowy w 1861 roku, przed uruchomieniem całej Drogi Żelaznej Warszawsko-Bydgoskiej. Dworzec przerwał czasy zaborów, dwie wojny światowe i komunizm. W dniu 1 grudnia 1861 roku, oddano do eksploatacji odcinek Łowicz – Kutno. W tym dniu, uruchomiono pierwszy w dziejach miasta pociąg relacji Łowicz – Kutno – Łowicz.

W 2011 roku, rozpoczął się generalny remont budynku dworca. W dniu 11 czerwca 2012 roku, dworzec otwarto dla podróżnych. Koszt inwestycji wyniósł 13 milionów złotych. Zlikwidowano bariery architektoniczne. Zbudowano pochylnie i podjazdy oraz zamontowano windy. Zamontowano tabliczki z informacjami w alfabecie Braille′a. Uruchomiono kasy biletowe. W budynku są trzy okienka biletowe, a jedno z nich jest dostosowane do obsługi pasażerów na wózkach inwalidzkich, czyli ma obniżony pulpit. Dworzec czynny jest całodobowo; 7/24. Toalety płatne. W budynku są kioski i punkt gastronomiczny. Dostępne jest bezpłatne WiFi. Są automaty biletowe oraz skrytki bagażowe.

Dworzec zachował swoją bryłę, która istnieje od 1861 roku. Budynek jest duży i przypomina pałac. Gmach wybudowany w stylu neorenesansowym z elementami cech neoromańskich, według projektu architektonicznego Leonarda Aleksandrowicza. Niektórzy w bryle dworca widzą renesansowe wille typu włoskiego, o cechach pałacu. Podstawa dworca jest zbliżona do prostokąta, o wymiarach 46 m x 20 m. Powierzchnia użytkowa wynosi 2 340 m2. Bryła gmachu jest niesymetryczna. Budynek jest podpiwniczony. Część środkowa jest obniżona, dwukondygancyjna. Skrzydła są trzy kondygnacyjne z ryzalitami. Boczny ryzalit, od strony miasta, zdobi wieża zegarowa, o przekroju kwadratowym. Do głównego wejścia prowadzą reprezentacyjne schody. Wszystkie okna są duże i zakończone półkoliście. Obecnie dworzec jest otynkowany w kolorze białym, z szarymi elementami. Poprzednio dworzec był w kolorze kanarkowym, z białymi elementami. Budynek został bogato oświetlony, a światło podkreśla jego walory architektoniczne. 

Nowymi elementami w zewnętrznym wystroju dworca są wiaty i zadaszenia wykonane ze stali Corten. Pod wpływem czynników atmosferycznych, stal Corten samoczynnie pokrywa się nalotem z chromu, miedzi, krzemu oraz fosforu, nadającą jej ciekawy wygląd naturalnej patyny. Materiał jest odporny na niekorzystne warunki atmosferyczne i niepodatny na działanie rdzy. Z tego materiału wykonano; zadaszenie wejścia do tunelu dla podróżnych i mieszkańców, zadaszenie przed głównym wejściem do dworca oraz wiatę pomiędzy budynkiem dworca i budynkiem pomocniczym.

Dworzec, wraz z innymi obiektami, tworzył cały kompleks zabudowań kolejowych. Wybudowano również zakłady naprawcze taboru kolejowego, wieżę wodną, parowozownię i inne obiekty kolejowe.

Na placu dworcowym w 1963 roku, został ustawiony pomnik wdzięczności dla Kolejarzy Polskich, którzy polegli w okresie 1939-1945, z rąk germańców.

Obecnie na stacji są cztery perony i osiem krawędzi peronowych. Ostatni remont został wykonany w okresie 2017-2022. całkowicie przebudowano perony. Zmodyfikowano układ torowy. Wymieniono trakcje elektryczną. Peron 1 ma jedną krawędź przelotową, a drugą od strony zachodniej zakończona kozłem oporowym przy dworcu. Perony są połączone tunelem. Tunel dodatkowo łączy obie strony miasta: ulica 3 maja i ulica Henryka Siemiradzkiego. W zachodniej stronie peronów, nad torowiskiem przebiega wiadukt z ulicą Łęczycka. Przy wiadukcie znajduje się nastawnia kolejowa „KW”. Wiadukt ten został zbudowany w 60-latach XX wieku, i przyczynił się do zwiększenia bezpieczeństwa mieszkańców, którzy przekraczali tory przejazdem kolejowo-drogowym przy opuszczonych zaporach.

Przed remontem także były cztery perony. Jednak były to perony niskie, a ich nawierzchnia była asfaltowa. Na peronach nie było zadaszenia, ani wiat przystankowych. Perony te zostały zbudowane po 1945 roku, razem z tunelem dla podróżnych. 

Obecnie Peron 1 znajduje się przy dworcu. Ma długość 300 m, a tor nieprzejezdny ma długość 100 m. Peron 2 ma długość 460 m. Peron 3 ma długość 435 m. Peron 4 ma długość 250 m. Wszystkie perony są zadaszone, a wiaty peronowe są na większej długości peronów. Tylko końce peronów, na długości około 30-50 m, nie są zadaszone. Przez stację osobową przebiega 8 torów przelotowych i jedne tor nieprzejezdny, przy Peronie 1.

Za Peronem 4, przy ulicy Henryka Siemiradzkiego, postawiono LCS Kutno „Kt” (lokalne centrum sterowania). Centrum to zastąpiło wszystkie nastawnie w Kutnie, a było ich 6.

Przy ulicy Majdan, po północnej stronie stacji towarowej, znajduje się zakład PKP Energetyka SA Zakład Mazowiecki Sekcja Zasilania Energetycznego Kutno. Dalej na zachód, przy ulicy Raszewska znajduje się podstacja trakcyjna „Kutno Azory”. Najdalej na zachód, przy ulicy Osiedle Kolejowe, znajduje się zespół budynków warsztatowych, a wsród nich lokomotywownie. Lokomotywownia wachlarzowa została opuszczona. Miała 29 stanowisk. Dach lokomotywowni jest wyposażony w świetliki, które dobrze doświetlały wnętrze. Lokomotywownia była rozbudowywana systematycznie, pod wpływem zmian taboru. Lokomotywownia miała kotłownię i instalację centralnego ogrzewania. Kotłownia miała cztery kotły. Była także wentylacja. We wnętrzu lokomotywowni była suwnica służąca remontom lokomotyw. Obrotnica została zlikwidowana, ale jej fundamenty pozostały. Od 1984 roku, lokomotywownia ta obsługiwała lokomotywy elektryczne. Była zawieszona sieć trakcyjna. Pozostały jeszcze słupy podtrzymujące sieć trakcyjną.

Na terenie warsztatów funkcjonuje prostokątna lokomotywownia, która jest przejezdna, a także prostokątna wagonownia. Tutaj także funkcjonuje Zespół Szkół Nr 4 imieniem Zygmunta Balickiego.

Zachodnia stacja towarowa jest złożona z trzech stacji. Jedna daleko na zachodzie, na wysokości warsztatów kolejowych. Stacja ta miała 8 torów towarowych i górkę rozrządową. Obecnie (2025 rok) jest ona nieużytkowana. Torowisko porastają samosiejki. Druga i trzecia część, bliżej stacji osobowej, została wyremontowana w okresie 2017-2022. Na każdej części jest tutaj 8 torów dla pociągów towarowych oraz 4 tory szlakowe po stronie północnej. Dodatkowo po stronie południowej są tory, które prowadza do lokomotywowni, z których tylko część jest używana. Jest to stacja Kutno Zachód. Tutaj też znajduje się przystanek osobowy Kutno Azory. Dawniej, w części towarowej była kładka nad torami dla mieszkańców. Podczas ostatniego remontu została ona zlikwidowana i zastąpiona przejściem pieszo-rowerowym w poziomie torów. Przejście jest zabezpieczone automatycznymi zaporami.

We wschodniej części stacji znajduje się czwarta stacja towarowa o całkowitej długości 400 m, z 4 torami, które nie są przelotowe. Cała stacja Kutno ma długość około 5 000 m.

Ze stacji odchodziło kilka bocznic kolejowych. Obecnie pozostały tylko bocznice do kolejowego zakładu energetycznego (po stronie północnej) oraz do zakładów przemysłowych (po stronie południowej), na przykład do firmy Kutnowskie Zakłady Młynarskie.

Stacja kolejowa Kutno według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca regionalnego. Na stacji zatrzymują się wszystkie pociągi osobowe, pospieszne i ekspresowe. Przewoźnicy mają do dyspozycji cztery perony i osiem krawędzi peronowych. Od 2016 roku, stacja obsługuje łącznie ponad 1 000 000 pasażerów w ciągu roku. Było tylko załamanie w czasie pandemii chińskiego wirusa (2020-2021). W marcu 2025 roku, w ciągu dnia, ze stacji Kutno odjechało 129 pociągów. Można było pojechać do stacji: Bielsko-Biała Główna, Bydgoszcz Główna, Chełm, Frankfurt/Oder, Gdynia Główna, Gorzów Wielkopolski, Katowice, Kołobrzeg, Kraków Główny, Lublin Główny, Łowicz Główny, Łódź Fabryczna, Łódź Kaliska, Łódź Widzew, Piła Główna, Płock, Poznań Główny, Rawicz, Rzeszów Główny, Skierniewice, Suwałki, Szczecin Główny, Świnoujście, Toruń Główny, Toruń Wschodni, Warszawa Wschodnia, Wrocław Główny, Zakopane, Zielona Góra Główna. Na stacji Kutno zatrzymują się pociągi osobowe przewoźników: EIC (międzynarodowe relacji Warszawa – Berlin, 3 pary), InterCity, PolRegio, ŁKA (łódzka Kolej Aglomeracyjna, Koleje Mazowieckie, Koleje Wielkopolskie.

Zespół muzyczny Kult śpiewał o dworcu w Kutnie piosenkę po tytułem „Polska”. O Kutnie śpiewali także: Grzegorz Turnau „O Kutno” oraz Andrzej Rosiewicz „Podróż poślubna do Kutna”. Już dawno minęły czasy, kiedy stacja była zaniedbana, brudna i wieczorami ściągała tylko margines społeczny.

Linie kolejowe:

Linia kolejowa Nr 3 Warszawa Zachodnia – Kunowice (zachodnia granica państwa). Linia przebiega równoleżnikowo. Linia jest dwutorowa, zelektryfikowana prądem 3 kV DC. Długość 475,583 km. Prędkość maksymalna 160 km/h. Linia jest fragmentem międzynarodowej linii kolejowej E 20 (Berlin – Kunowice – Poznań – Kutno – Sochaczew – Warszawa – Terespol – Moskwa).

Linia kolejowa Nr 16 Łódź Widzew – Kutno. Linia przebiega południkowo. Linia ma długość 71,027 km,  jest dwutorowa, zelektryfikowana prądem 3 kV DC. Prędkość maksymalna wynosi 120 km//h. Linia została zbudowana w okresie 1920–1931. elektryfikacja nastąpiła w 1969 i 1981 roku.

Linia kolejowa Nr 18 Kutno – Piła Główna. Linia przebiega łukiem, początkowo w kierunku północnym i stopniowo skręca w kierunku zachodnim. Przebiega przez obszar województwa łódzkiego, województwa kujawsko-pomorskiego i województwa wielkopolskiego. Linia jest częścią dawnej Drogi Żelaznej Warszawsko-Bydgoskiej. Linia ma długość 247,418 km. Jest dwutorowa zelektryfikowana prądem 3 kV DC. Prędkość maksymalna wynosi 160 km/h.

Linia kolejowa nr 33 Kutno – Brodnica. Linia przebiega południkowo. Linia ma długość 142,847 km. Jest zelektryfikowana na odcinku Kutno – Płock Trzepowo, prądem 3 kV DC. Elektryfikacja nastąpiła w okresie 1980–1984. Prędkość maksymalna wynosi 100 km/h. Lina została zbudowana w okresie 1922–1938, w Drugiej Rzeczypospolitej. W zamyśle miała stworzyć alternatywną drogę do Gdyni. Problemem była długa budowa mostu na Wiśle. Linia jest dwu i jedno-torowa. Od grudnia 2021 roku, ponownie ruch pasażerski odbywa się na całej długości linii. Pociągami osobowymi można dojechać do Warszawy, Katowic i Gdyni.

Opracował Karol Placha Hetman