Poznań 2024-10-22

Lokomotywownia Osobowa Poznań Główny.

Współrzędne geograficzne: 52.388N 16.906E. Elewacja 76 m (249.34 ft). Adres: ulica Kolejowa. Poznań.

Lokomotywownia Osobowa Poznań Główny właściwie nazywa się Parowozownia Osobowa Poznań Główny. To jest przykład specyfiki nazewnictwa w Wielkopolsce, a szczególnie w Poznaniu. Tu nadal na lokomotywownie używa się nazwy parowozownia, a wiadukty są nazywane mostami.

Lokomotywownia leży w dzielnicy Łazarz, przy liniach kolejowych biegnących ze stacji osobowej Poznań Główny w stronę południową, po zachodniej stronie linii kolejowych. Od strony południowej lokomotywownia jest ograniczona ulicą Hetmańska (droga dwujezdniowa z torowiskiem tramwajowym, DW Nr 196 i DW Nr 433). Od strony zachodniej ogranicza ją ulica Kolejowa. W pobliżu, po wschodnie stronie linii kolejowej jest duża równia stacyjna byłej stacji towarowej. Torowisko zostało już rozebrane, a teren porastają samosiejki; drzewa i krzewy.

Lokomotywownia został oddana do eksploatacji w 1892 roku, jako budowla wachlarzowa z obrotnicą. We wnętrzu były 22 stanowiska do obsługi parowozów. Do budowli przylegał budynek warsztatów. W okresie 1941-1942, podczas okupacji germańskiej, lokomotywownia została rozbudowana na potrzeby wojenne. Około 2010 roku, wachlarzowy budynek został opuszczony przez PKP. Ponieważ budynkowi groziła rozbiórka został on wpisany na listę zabytków techniki, pod numerem rejestracyjnym 967/Wlkp/A w dniu 9 lipca 2015 roku. Obecnie 2024 rok, budynek czeka na remont. Rozważany jest sposób jego wykorzystania. Jednym z pomysłów jest fundowanie Muzeum Poznańskiego Węzła Kolejowego.

Pierwsza obrotnica prawdopodobnie miała średnicę 16,20 m. Z początkiem XX wieku została powiększona do 20,00 m. W 1969 roku, zamontowano nową obrotnicę, o długości 22,00 m.

Na terenie lokomotywowni umieszczono zasieki węglowe, żurawie wodne, kanał oczystkowy do szlakowania lokomotyw parowych. W 1919 roku, zbudowano budynek magazynowy. Około 1910 roku, do hali wachlarzowej dobudowano skrzydło warszatowe. W 1921 roku, warsztaty zostały powiększone. W 1925 roku, zbudowano kompresorownię.

W okresie 1941-1942, podczas okupacji germańskiej, lokomotywownia została rozbudowana na potrzeby wojenne. W 1941 roku, zbudowano piętrowy budynek dyspozytorni. Zbudowano kolejne dwa ciągi obrządzania lokomotyw parowych, z zapleczem technicznym. Pozwalało to na obsługę kilku parowozów jednocześnie; czyszczenia paleniska, czyszczenie dymnicy, nawęglanie, nawadnianie, dodawanie chemii do wody, smarowanie i olejenie, obsługa piasecznicy. Zasieki węglowe wyposażone były w kolejne dźwigi. Były dodatkowe kanały oczystkowo-rewizyjne. Była suszarnia piasku i wieża piaskowa.

W okresie 1943-1944, od strony obecnej ulicy Hetmańskiej, zbudowano nową prostokątną lokomotywownię. Lokomotywownia była trój-nawowa. Wyposażono ją w przesuwnicę lokomotyw parowych, która służyła do przemieszczania parowozów pomiędzy stanowiskami obsługi. Była także zapadnia do wymiany zestawów kołowych. W lokomotywowni było 27 stanowisk. Dla lokomotywowni zbudowano nową stację transformatorową i rozdzielnicę prądu elektrycznego. Zbudowano podziemny magazyn olejów i smarów.

W 1966 roku, lokomotywownia zaczęła obsługiwać tabor spalinowy; lokomotywy SM 30, SM40/41, ST43. W 1968 roku, zaczęto obsługiwać lokomotywy elektryczne, a nieco później EZT; początkowo EZT EN57. Obecnie (2024 rok) na terenie lokomotywowi są obsługiwane EZT produkcji fabryki PESA „elf” i fabryki NEWAG „impuls”. Są to składy eksploatowane przez Koleje Wielkopolskie. 

Koleje Wielkopolskie jest to Polski przewoźnik kolejowy, powołany do funkcjonowania w dniu 28 września 2009 roku, przez samorząd województwa wielkopolskiego, do wykonywania przewozów regionalnych na terenie Wielkopolski oraz częściowo na terenach województw: łódzkiego, lubuskiego i kujawsko-pomorskiego.

Obok lokomotywowni znajduje się biurowiec firmy PKP Cargo. Nieco dalej na północ, także przy ulicy Kolejowa, znajduje się osiedle kolejowych bloków mieszkalnych. Pierwsze te bloki zostały zbudowane po wielkiej wojnie światowej, czyli są dziedzictwem Odrodzonej Polski. Obecnie (2024 rok), przy ulicy Kolejowej powstaje inwestycja KOLEJOVA1, która scala zabudowy: mieszkalne, usługowe i wypoczynkowe. Inwestycja łączy w sobie nowoczesność, zachowując przy tym odwołanie do bogatej historii tego miejsca i podtrzymując unikalny klimat Łazarza. Jest to inwestycja, która obejmuje także renowację zabytkowych elementów architektonicznych w tej lokalizacji.

Opracowała Karol Placha Hetman