Brzeg 2024-10-03

Stacja kolejowa w Brzegu.

Współrzędne geograficzne: 50.853N 17.471E. Elewacja 147 m. Adres: ulica Plac Dworcowy 3, 49-300 Brzeg.

Stacja kolejowa w Brzegu została uruchomiona w 1842 roku, w ramach budowy linii kolejowej z Wrocławia na Górny Śląsk. Był to czas kiedy Dolny Śląsk i miasto Brzeg należało do prusaków. Odległość z Brzegu do Wrocławia wynosi 43 km, do Oławy wynosi 17 km, do Katowic wynosi 140 km.

Brzeg to miasto położone w zachodniej części Polski, nad rzeką Odrą. Miasto Brzeg założone zostało nad rzeką, a mieszkańcy byli rybakami i flisakami. W 1248 roku, miasto uzyskało prawa miejskie, dzięki księciu Henrykowi III. W kolejnych wiekach Brzeg był ważnym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym. Brzeg stanowił część Piastowskiego Księstwa Brzeskiego, które istniało od XIV wieku do XV wieku. Po rozpadzie księstwa, w wyniku rozbiorów, Brzeg przeszedł pod panowanie różnych władców, w tym Czech i Habsburgów. W XVI wieku, Brzeg był często areną walk między Habsburgami a innymi europejskimi potęgami. W wyniku wojen między Habsburgami a prusakami miasto było wielokrotnie niszczone. W XVIII wieku, w wyniku wojen śląskich, Brzeg stał się częścią Królestwa Pruskiego, a następnie Cesarstwa Niemieckiego. W tym okresie, rozwijała się infrastruktura miasta i doprowadzono linię kolejową. Po zakończeniu drugiej wojny światowej Brzeg został włączony do Polski. W mieście powstały nowe zakłady przemysłowe, a także obiekty użyteczności publicznej. Obecnie (2023 rok) miasto inwestuje w rozwój infrastruktury, edukacji i turystyki. Brzeg jest atrakcyjnym miejscem turystycznym, posiadającym wiele zabytków, w tym zamek, kościoły i reprezentacyjne kamienice.

W okresie 2009 – 2010, stacja w Brzegu została zmodernizowana. Wyremontowano perony i cały układ torowy na długości około 4 500 m. Zmieniono system sterowania ruchem kolejowym. Wartość przeprowadzonych prac wyniosła 154 mln złotych. Uroczystość otwarcia stacji po modernizacji przeprowadzono w dniu 12 stycznia 2010 roku.

Pierwszy budynek dworca kolejowego, zbudowany w 1844 roku, nie zachował się do naszych czasów. Obecny budynek dworca został zbudowany w 1870 roku, zastępując pierwszy budynek dworca. Odległość dworca od centrum miasta wynosi około 600 m. Dzięki temu spacer ze stacji do centrum miasta to zaledwie 10 minut. Doprowadzenie linii kolejowej do miasta korzystnie wpłynęło na jego rozwój. W dniu 28 marca 1986 roku, dworzec został wpisany na listę zabytków pod numerem 2120/86. Budynek dworca to jedna z wizytówek miasta.

Budynek został postawiony na planie wydłużonego prostokąta, o wymiarach 84 m x 13 m. Wykonano go całkowicie z cegły klinkierowej, nie tynkowanej z zewnątrz. Tynki zostały położone we wnętrzu. Gmach jest wielobryłowy, z trzema ryzalitami, a każdy ryzalit jest trzyosiowy. Budynek jest dwukondygnacyjny, niepodpiwniczony. Został przykryty dachami kopertowymi i dwuspadowymi, kryty blachą cynkowaną. Centralna bryła jest głównym holem dworca, z trzema reprezentacyjnymi wejściami i powtórzonymi nad nimi trzema dużymi oknami. Nad wejściem umieszczono ozdobne zadaszenie. Liczne pół-filary i gzymsy nie tylko nadają atrakcyjny wygląd budynkowi, ale także wzmacniają całą konstrukcję. Okna pierwszej kondygnacji są zwieńczone łukami. W elewację wmontowano liczne ornamenty wykonane z klinkieru. Są liczne motywy roślinne, ale także są postacie Ateny, Hermesa i Hefajstosa. W budynku umieszczono kasy biletowo-bagażowe, poczekalnie, restauracje, pomieszczenia służb kolejowych i mieszkania.

W okresie 2010-2012, budynek dworca został wyremontowany. Wymieniono stolarkę okienną i drzwiową. Wyremontowano także pokrycie dachowe obiektu oraz wnętrze reprezentacyjnego holu kasowego. Ze szczególną pieczą odnowiono klinkierowe ornamenty na fasadzie budynku. W głównym holu funkcjonują kasy biletowe, poczekalnia, toalety i sklepiki. Uroczystość otwarcia przeprowadzono w dniu 9 lutego 2012 roku.

Na zachód od dworca umieszczono budynek pocztowy, zajmowany obecnie przez Pocztę Polską. Budynek został wykonany w takim samym stylu jak dworzec.

Perony. Aktualnie na stacji są dwa perony wyspowe i cztery krawędzie peronowe. Peron 1 ma długość 385 m i zadaszenie o długości 125 m. Peron 2 ma długość 247 m i zadaszenie od długości 87 m. Tunel dla pasażerów pod peronami został zbudowany około 1880 roku. Rozpoczyna się on w głównej hali dworcowej i prowadzi do obu peronów.

Obecnie (2023 rok) stacja składa się z dwóch części. Ze strony wschodniej jest część osobowa z dwoma peronami, a ze strony zachodniej część towarowa. Przy tej części znajduje się lokomotywownia, która w części jest wykorzystywana nadal jako kolejowa. Jest tutaj szopa i czynna obrotnica. Obok są tory rozładowcze i place składowe. Reszta byłych obiektów kolejowego zaplecza ma już zmienione przeznaczenie. Zachowała się nieużywana wieża wodna.

Stacja kolejowa nigdy nie utrudniała ruchu lokalnego w mieście, bo stosunkowo szybko zbudowano pod torami tunele, w ciągu ulic: Starobrzeska, 1 Maja, Chocimska (DK Nr 39), Kilińskiego, Małujowicka. Ostatni przejazd kolejowo-drogowy, w ciągu ulicy Kolejowa, został zlikwidowany. Tunele ulic Starobrzeska i 1 Maja są identycznej konstrukcji, wsparte na żelaznych, nitowanych filarach.

W 2022 roku, stacja obsługiwała 3 600 pasażerów w ciągu doby. Stację obsługują pociągi uruchamiane przez PKP InterCity kategorii: InterCity, Express InterCity Premium, Twoje Linie Kolejowe i przez PolRegio. W grudniu 2023 roku, ze stacji odjeżdżało 70 pociągów osobowych. Można było pojechać do: Białystok, Bielsko-Biała Główna, Bydgoszcz Główna, Gdynia Główna, Jelenia Góra, Katowice, Kędzierzyn-Koźle, Kraków Główny, Kudowa-Zdrój, Lublin Główny, Nysa, Opole Główne, Poznań Główny, Przemyśl Główny, Racibórz, Słupsk, Szczecin Główny, Szklarska Poręba Górna, Świnoujście, Ustka, Warszawa Gdańska, Warszawa Wschodnia, Wrocław Główny, Zakopane, Zielona Góra Główna.

Linia kolejowa Nr 132 Bytom – Wrocław Główny.

Linia kolejowa Nr 132 Bytom – Wrocław Główny ma długość 164,434 km, dwutorowa, zelektryfikowana, o prędkości maksymalnej 160 km/h. Linia przebiega przez województwa śląskie, opolskie oraz dolnośląskie. Linia jest fragmentem linii E 30, a pomiędzy Pyskowicami a Opolem linii CE-30. Linie te tworzą III paneuropejski korytarz transportowy. Do 2011 roku, odcinek Wrocław – Opole został zmodernizowany do prędkości 160 km/h dla pociągów osobowych. Ten fragment linii wraz z CMK i protezą koniecpolską stanowi najszybsze połączenie Wrocławia z Warszawą.

Linia kolejowa Nr 288 Nysa – Brzeg.

Linia kolejowa Nr 288 Nysa – Brzeg jest to linia na kierunku południe – północ. Linia jest jednotorowa, niezelektryfikowana, która łączy trzy miasta: Nysa – Gródków – Brzeg. Cała linia leży w województwie opolskim. Linia została otwarta w dniu 25 lipca 1847 roku, na odcinku Brzeg – Pakosławice, natomiast w dniu 26 listopada 1848 roku, na odcinku Pakosławice – Nysa. W historii linią jeździły pociągi dalekobieżne z Wrocławia do Czechosłowacji. W 2005 roku, ruch osobowy na linii został zawieszony. W 2010 roku, przywrócono pociągi relacji Brzeg – Nysa, które były obsługiwane przez lokomotywy SU45 z jednym lub dwoma wagonami osobowymi. W 2015 roku, wprowadzono szynobusy. Prędkość maksymalna na linii wynosi 40 – 80 km/h.

Linia kolejowa Nr 304 Brzeg – Małujowice.

Linia kolejowa Nr 304 Brzeg – Małujowice jest to linia jednotorowa, niezelektryfikowana, o długości zaledwie 6,853 km, o prędkości maksymalnej 40 km/h. Linia jest znaczenia lokalnego i łączy stację Brzeg z zakładami powstałymi na terenie byłego sowieckiego lotniska Brzeg. Pierwotnie linia liczyła 50,645 km i łączyła Brzeg – Wiązów – Strzelin – Łagiewniki Dzierżoniowskie. Linia była otwierana etapami: Głęboka Śląska – Wiązów o długości 5,7 km otwarto 1 maja 1893 roku; Strzelin – Kondratowice o długości 9,6 km otwarto 10 sierpnia 1893 roku; Kondratowice – Łagiewniki Dzierżoniowskie o długości 7,4 km otwarto 10 listopada 1893 roku; Strzelin – Głęboka Śląska o długości 6,7 km otwarto 15 maja 1894 roku; Wiązów – Brzeg o długości 21,1 km otwarto 15 września 1910 roku. W dniu 1 września 1989 roku, ruch został całkowicie wstrzymany. W 2005 roku, odcinek Strzelin – Łagiewniki Dzierżoniowskie usunięto z ewidencji kolejowej. W 2018 roku, podjęto prace nad przywróceniem ruchu towarowego w rejonie Strzelina, dla transportu kruszywa z kopalni (kamieniołomów), aby nie degradować dróg kołowych.

Opracował Karol Placha Hetman