Kraków 2024-04-22
Numer linii 133, a w Sieciowym Rozkładzie Jazdy Pociągów (SRJP) Nr 140 oraz E30 (europejski szlak kolejowy). Długość linii wynosi 70,779 km. Linia jest zelektryfikowana energią elektryczną 3 kV DC. Od samego początku linia była zbudowana jako normalnotorowa; 1435 mm. Linia przebiega na kierunku północny-zachód – południowy-wschód, przez województwo śląskie i małopolskie. Prędkość maksymalna 120 km/h. Linia Zabrze – Katowice – Kraków jest bardzo istotna z punktu widzenia Dolnego Śląska i Małopolski. Linia Nr 133 jest dwutorowa, za wyjątkiem odcinka Sosnowiec Maczki – Jaworzno Szczakowa, który jest jednotorowy.
Historia linii.
Historycznie linia jest częścią szlaku Mysłowice – Kraków, który został zbudowany w czasach zaboru Polski, przez Górnośląskie Towarzystwo Kolejowe, na terenie zaboru austro-węgierskiego. Szlak miał początkowo nazwę Krakau-Oberschlesischen Eisenbahn (Kolej Krakowsko-Górnośląska). Później k.k. privilegierte Kaiser Ferdinands-Nordbahn (C.K. Uprzywilejowana Kolej Północna). Właściciele linii; W dniu 30 maja 1850 roku, odcinek Sosnowiec Maczki – Kraków Główny należał do k.k. Östliche Staatsbahn (kkÖStB, czyli C.K. Wschodnia Kolej Państwowa). W dniu 26 czerwca 1858 roku, właścicielem był k.k. privilegierte Kaiser Ferdinands Nordbahn (KFNB, czyli C.K. Uprzywilejowana Kolej Północna Cesarza Ferdynanda / Severní dráha císaře Ferdinanda). W dniu 1 stycznia 1906 roku, linia została upaństwowiona. Po 11 listopada 1918 roku, właścicielem zostały Polskie Koleje Państwowe.
W dniu 1 kwietnia 1848 roku, otwarto odcinek Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Sosnowiec Maczki. W dniu 15 kwietnia 1848 roku, otwarto odcinek Sosnowiec Maczki – Jaworzno Szczakowa. W dniu 13 października 1847 roku, otwarto ostatni odcinek linii kolejowej Jaworzno Szczakowa – Kraków.
W dniu 1 stycznia 1858 roku, odcinek Kraków – Trzebinia stał się częścią linii kolejowej Krakowsko – Wiedeńskiej. Nowy szlak w Trzebini odbijał w kierunku południowym i przez Chrzanów, Oświęcim, Czechowice Dziedzice, Ostrawę prowadził do Wiednia.
W 1878 roku, otwarto drugi tor na odcinku Trzebinia – Kraków Główny.
W czasie wielkiej wojny światowej linia kolejowa była wykorzystywana głównie przez armię austriacką dla zaopatrzenia frontu wschodniego.
W 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, linia w całości trafiła pod zarząd nowo powstałej firmy Polskie Koleje Państwowe. Aby nie paraliżować ruchu kolejowego, początkowo pozostawiono obowiązujące przepisy pozostawione po zaborcach. Naprawiono szkody powstałe w wyniku działań wojennych.
W pobliskim Chrzanowie uruchomiono zakład produkcyjny – „Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce spółka akcyjna Zakłady w Chrzanowie”, popularny Fablok. W okresie 1919-1945, wyprodukowano w fabryce Fablok wiele typów parowozów normalnotorowych i wąskotorowych, dla pociągów pasażerskich (osobowych i pospiesznych) oraz towarowych. Tabor budowano zarówno dla Polskich Kolei Państwowych, jak i zakładów przemysłowych. Jeszcze przed drugą wojną światową podjęto produkcję spalinowych i elektrycznych zespołów trakcyjnych, a także wagonów motorowych. Po 1945 roku, w dalszym ciągu rozwijano produkcję parowozów, następnie zaś spalinowych lokomotyw manewrowych, o mocy od 40 do 1 200 KM. Łącznie fabryka Fablok wyprodukowała 10 500 parowozów i spalinowozów.
Elektryfikacja linii Nr 133; W dniu 29 kwietnia 1959 roku, odcinek Jaworzno Szczakowa – Kraków Główny (PKP). W dniu 30 kwietnia 1959 roku, zelektryfikowano Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Jaworzno Szczakowa (PKP).
Łącznie z elektryfikacją zabudowano semafory świetlne. W 60-latach XX wieku, na wielu stacjach zamontowano kładki nad torami dla pasażerów. Modernizowano także perony, które w większości otrzymały nawierzchnię asfaltową. Na peronach zamontowano wiaty przystankowe, ławki, kosze na śmieci i podstawowe tablice informacyjne. Krawędzie peronowe zaczęto malować na biało i dodatkowe malowano żółte linie ostrzegawcze.
70-lata XX wieku, to był okres największego ruchu osobowego i towarowego na szlaku. W tym czasie, PKP przewoziły tyle towarów koleją, co Francja i RFN razem.
Od 1989 roku, nastąpiły w Polsce przemiany społeczno-gospodarcze. W ich efekcie uwłaszczyła się nomenklatura. Nie było lustracji i dekomunizacji. Polska kolej popadała w zapaść. Największe cięcia nastąpiły z początkiem XXI wieku. Dopiero w 2010 roku, pojawiły się pierwsze symptomy poprawy, które zachodziły oddolnie.
W pierwszych latach XX wieku, 77 km odcinek Katowice – Kraków, pociąg osobowy przejeżdżał w ciągu 2 godzin, z uwagi na zły stan torowiska, czyli z prędkością do 40 km/h.
W wyniku podziału PKP powstało kilkanaście spółek kolejowych. W dniu 1 października 2001 roku, utworzono spółkę PKP PLK, która zajęła się modernizacją linii kolejowych i stacji kolejowych.
Modernizacja Linii Nr 133.
W 2010 roku, spółka PKP PLK, podpisała umowy na modernizację linii Nr 133 na odcinku Jaworzno Szczakowa – Kraków Główny Towarowy oraz na linii Nr 134 na odcinku Sosnowiec Jęzor – Jaworzno Szczakowa. Wszystkie umowy zostały zawarte w systemie „zaprojektuj i zbuduj”. Koszt modernizacji wyceniono na 1,3 miliarda złotych. Planowany termin zakończenia modernizacji to był 2014 rok. Z różnych przyczyn, właściwe prace rozpoczęto w 2014 roku. Dlatego opracowano nowy harmonogram prac. Uwzględniono zalecenia konserwatorów zabytków. Kilka budynków dworcowych wpisano na listę wojewódzkiego konserwatora zabytków. Wzięto pod uwagę zamianę kilku przejazdów kolejowo-drogowych na skrzyżowania bezkolizyjne; wiadukty. Zareagowano na powstanie nowego obszaru Natura 2000; „Łąki w Jaworznie”. Okazało się konieczne zaprojektowanie nowej sieci trakcyjnej, która uwzględnia maksymalna prędkość biegu pociągu na poziomie 160 km/h. Jednym kontraktem, który nie został zerwany/zmieniony był kontrakt na sygnalizację; system sterowania ruchem kolejowym. Jedynym odcinek, który udało się zmodernizować do 2015 roku, był odcinek Sosnowiec Jęzor – Jaworzno Szczakowa. Na wszystkie pozostałe odcinki PKP PLK ogłosiło nowe przetargi na ich modernizację.
W dniu 27 stycznia 2016 roku, podpisano kontrakt na odcinek Krzeszów – Kraków Mydlniki, o wartości 352 milionów złotych. W dniu 16 listopada 2016 roku, podpisano kontrakt na odcinek Kraków Mydlniki – Kraków Główny, o wartości 304 milionów złotych. W dniu 29 grudnia 2016 roku, podpisano kontrakt na odcinek Jaworzno Szczakowa – Trzebinia, o wartości 365 milionów złotych. W dniu 2 października 2017 roku, podpisano kontrakt na odcinek Jaworzno Szczakowa – Trzebinia, o wartości 597 milionów złotych. Całkowity koszt modernizacji wynosił 1,618 miliardów złotych. Wszystkie prace prowadzono bez całkowitego zamknięcia ruchu na szlaku. Remontowano jeden tor, a ruch prowadzono po torze drugim. Całkowita, szacunkowa wartość modernizacji szlaku Katowice – Kraków wynosi około 2,3 miliardów złotych.
Na początku października 2019 roku, PKP PLK ogłosiło przetarg na opracowanie dokumentacji na rewitalizację łącznicy Borowa Górka – Pieczyska, dojazd na stacje towarową Jaworzno Szczakowa. Przystąpiono także do rewitalizacji odcinka Bukowno – Pieczyska, na szlaku Olkusz – Jaworzno Szczakowa. Budowę zakończono w 2023 roku.
W 2014 roku, zakończono modernizację odcinka Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Jaworzno Szczakowa. W grudniu 2014 roku, na tym odcinku pociągi osobowe zaczęły kursować z prędkością do 120 km/h. Na stacjach Sosnowiec Maczki i Dąbrowa Górnicza Ząbkowice, wyremontowano perony.
W maju 2017 roku, rozpoczęto modernizację odcinka Kraków Towarowy – Kraków Główny.
Prace modernizacyjne na odcinku Jaworzno Szczakowa – Trzebinia obejmowały 33 obiekty inżynieryjne, w tym 17 wiaduktów. Przebudowano wiele peronów i przejść podziemnych w Jaworznie Szczakowej, Jaworznie Ciężkowicach i peronów z kładką dla pieszych w Balinie. Modernizacja objęła także przejazdy kolejowo-drogowe. Dwa przejazdy w Jaworzno Szczakowej, w ciągu ulic Bukowskiej i Mroczka oraz jeden w Balinie. Zastąpiły one bezkolizyjne wiadukty nad torami, co podniosło poziom bezpieczeństwa, zarówno ruchu pociągów na trasie E30 między Trzebinią a Jaworzno Szczakową, jak również ruchu samochodowego i pieszego. Ponadto dwa przejazdy kolejowo-drogowe zostały wyposażone w urządzenia nowej generacji (Jaworzno Szczakowa, Jaworzno Ciężkowice).
Na szlaku zamontowano nowoczesny system zarządzania i sterowania ruchem pociągów ERTMS/ETCS poziom 2. Komunikacja pomiędzy pociągiem, a systemem przy torach odbywa się drogą radiową, z wykorzystaniem kolejowej sieci telekomunikacyjnej (GSM-R). Zbudowano Lokalne Centra Sterowania: LCS Jaworzno Szczakowa, LCS Trzebinia, LCS Kraków Mydlniki.
Prace na odcinku Jaworzno Szczakowa – Kraków Główny zakończono w 2020 roku. Aktualnie (2024 rok) czas przejazdu na trasie Kraków – Katowice wynosi 55 minut.
Stacje na Linii kolejowej Nr 133:
Dąbrowa Górnicza Ząbkowice, stacja, 0,000 km, elewacja 298 m. Dąbrowa Górnicza Huta Katowice, były przystanek osobowy, 2,870 km, elewacja 299 m. Dąbrowa Górnicza Huta Katowice, posterunek i ładownia, 3,670 m, elewacja 299 m. Dąbrowa Górnicza Południowa, stacja, 7,530 km, elewacja 282 m. Dorota, posterunek odgałęźny, 10,700 km, elewacja. 272 m. Sosnowiec Maczki, stacja, 13,270 km, elewacja 265 m, (historycznie była to stacja graniczna „Granica” między imperium moskiewskim i zaborem austro-węgierskim). Sosnowiec Maczki R31, rozjazd odgałęźny, 14,200 km, elewacja 263 m. Jaworzno Szczakowa Lokomotywownia, przystanek osobowy, 14,420 km, elewacja 264 m. Jaworzno Szczakowa, stacja, 15,810 km, elewacja 271 m. Podciężkowice, 18,560 km, elewacja 280 m. Pieczyska, posterunek odgałęźny, 18,950 km, elewacja 283 m. (DOKP Katowice/DOKP Kraków do 1999 roku), 19,260 km. Jaworzno Ciężkowice, przystanek osobowy, 20,980 km, elewacja 288 m. Babinki, były posterunek, 23,440 km, elewacja 301 m. Granica administracyjna Śląskie / Małopolskie, 24,090 m. Balin, przystanek osobowy, 26,090 km, elewacja 318 m. Luszowice, były przystanek osobowy, 28,410 km, elewacja 303 m. Trzebinia Tz1, stacja towarowa, 29,810 km, elewacja 295 m. Trzebinia, stacja, 31,710 km, elewacja 293 m. Młoszowa, były przystanek osobowy, 34,350 km, elewacja 305 m. Dulowa, przystanek osobowy, 36,780 km, elewacja 305 m. Germańska była granica rzeszy i generalnej gubernii w okresie 1939-1945 (RBD Oppeln/OBD Krakau), 38,820 km. Filipowice, były przystanek osobowy, 39,550 km, elewacja 290 m. Wola Filipowska, były przystanek osobowy, 40,410 km, elewacja 284 m. Wola Filipowska, nowy przystanek osobowy, 41,190 km, elewacja 281 m. Krzeszowice, stacja, 45,090 km, elewacja 260 m. Pisary, były przystanek osobowy, 48,840 km, elewacja 280 m. Rudawa, przystanek osobowy, 51,630 km, elewacja 243 m. Kobylany, były przystanek osobowy, 53,900 km, elewacja 238 m. Zabierzów, stacja, 57,510 km, elewacja 234 m. Zabierzów Rząska, przystanek osobowy, 59,760 km, elewacja 231 m. Kraków Mydlniki Wapiennik, przystanek osobowy, 61,850 km, elewacja 237 m. Kraków Mydlniki, stacja i LCS, 63,300 km. elewacja 230 m. Bronowice Małe, były przystanek osobowy, 65,300 km, elewacja 226 m. Kraków Bronowice, 4 krawędzie peronowe, możliwość przesiadki na pociąg na Lotnisko Balice, 65,640 km, elewacja 225 m. Kraków Łobzów, posterunek odgałęźny, 66,720 km, elewacja 223 m. Kraków Łobzów, była stacja towarowa, 66,940 km, elewacja 222 m. Kraków Łobzów, przystanek osobowy, 67,530 km, elewacja 221 m. Kraków Towarowy, była stacja towarowa obecnie stacja obsługi składów osobowych, 68,230 km, elewacja 222 m. Kraków Główny Zachód, była stacja obsługi wagonów osobowych, 68,680 km, elewacja 222 m. Kraków Główny, stacja, 70,779 km, elewacja 216 m.
Opracował Karol Placha Hetman