Katowice 2024-04-13

Po drugiej wojnie światowej.

Na stacji funkcjonowały siedem peronów. Dojście do Peronu 6 i Peronu 7 była z poziomu ulicy Wojewódzka. Do pozostałych peronów prowadził tunel. Ale tylko jeden peron mógł przyjmować długie składy pociągów osobowych.

W 50-latach XX wieku, przystąpiono do elektryfikacji kolei na Górnym Śląsku. Początkowym celem była zelektryfikowanie szlaku Katowice – Warszawa. W dniu 1 czerwca 1957 roku, zelektryfikowano szlak Gliwice – Katowice – Sosnowiec Główny. Cały szlak do Warszawy zelektryfikowano do 1958 roku. W efekcie, najszybszy pociąg EZT pokonywał dystans Katowice – Warszawa w czasie 3 godziny 27 minut. Prędkość handlowa wynosiła 92,2 km/h.

Dworzec Katowice. 1972 rok.

Po drugiej wojnie światowej dworzec okazał się za mały. Główny hol dworca mieścił tylko 1 500 pasażerów. Tunel pod torami i peronami był wąski. Niewiele pomogło zbudowanie osobnej stacji towarowej w kierunku zachodnim. Tam zbudowano nową lokomotywownię z prostokątną halą.

Plan zbudowania nowego dworca powstał już w 1955 roku. Ale pojawiło się wiele problemów do rozwiązania. Po pierwsze, nie można było zlikwidować starego dworca. Po drugie duży ruch towarowy, próbowano przekierować na stację Katowice Muchowiec, co udało się tylko częściowo. Było kilka propozycji, w tym budowa nowego dworca w miejscu gdzie jest obecnie przystanek osobowy Katowice Załęże. Jednak to było najdroższe rozwiązanie, bo oprócz stacji należałoby zbudować cały układ drogowy. Pamietajmy, że socjalistyczna gospodarka była źle zarządzana przez komunistów. Dlatego zdecydowano się na postawienie nowego dworca tylko 500 m dalej na zachód. Dla nowego dworca zdecydowano się na wyburzenie kamienic przy ulicach: Sądowa, Młyńska, 3 Maja.

W 1958 roku, oddano do eksploatacji dwa nowe perony; wówczas Nr 11 i 12, a następnie przemianowane Peron 1 i Peron 2. W 1964 roku, zbudowano pawilon dworcowy od strony południowej. W 1968 roku, uruchomiono kolejne dwa perony; Peron 3 (13), Peron 4 (14). Urządzono poczekalnie, toalety i kasy biletowe i punkty handlowe. Jak widać, prace przebiegały bardzo wolno. W grudniu 1970 roku, na czele partii komunistycznej PZPR stanął Edward Gierek, były górnik. Ten fakt spowodował przyspieszenie inwestycji i w 1972 roku, nowy dworzec był gotowy.

Pawilon jest znany jako dworzec południowy. Projekt powstał w 1962 roku, a prace budowlane ruszyły w 1963 roku. Obiekt został ukończony w dniu 16 czerwca 1964 roku. Jest to jednokondygnacyjny budynek o powierzchni 900 m2 i kubaturze 6 020 m3. Budynek jest częściowo podpiwniczony i przykryty łukowatym dachem o zróżnicowanej wysokości. W budynku są kasy biletowe. Inne punkty handlowe i usługowe, na przestrzeni lat się zmieniały. Z obiektu prowadzą schody do przejścia podziemnego, gdzie zlokalizowano także toalety i pomieszczenia techniczne. Obiekt czeka na modernizację.

Nowy dworzec wyróżniał się wśród dworców w Polsce. Był nowoczesny, przestronny i jasny. Był dwupoziomowy. W dodatku było to pierwsze centrum przesiadkowe w Polsce. Dach dworca wspierał się na 16 filarach typu kielichy. Dworzec miał 140 m długości i 53 m szerokości. Kubatura obiektu wynosiła 76 314 m3. Jednocześnie w budynku mogło przebywać 25 000 podróżnych. Z dworca na perony prowadziły trzy tunele. Zachodni był otwarty w 1964 roku. Wschodni i środkowy tunel oddano do użytku znacznie później. W budynku zastosowano oprócz zwykłych schodów, schody ruchome, co był wówczas nowoczesnym rozwiązaniem. Obie kondygnacje dworca były we wnętrzu w kilku miejscach połączone. W dolnej kondygnacji znajdowały się: kasy, restauracja, bar, toalety, biuro rzeczy znalezionych, przechowalnia bagażu. Na drugiej kondygnacji były; kasy, kawiarnia, kasy biletowe, poczta, informacja kolejowa, kioski „RUCH”, pomieszczenia biurowe. W wielu miejscach umieszczono ławki dla podróżnych. Wnętrze dodatkowo oświetlały lampy wyposażone w świetlówki. Były liczne neony, tablice informacji kolejowej, tablice kierunkowe, system audio informacji kolejowej, liczne zegary, kwiaty w donicach. Posadzkę wykonano z płyt granitowych.

Z górnego poziomu dworca wychodziła estakada w kierunku północnym do ulicy 3 Maja. Dzięki niej podróżni mogli dojść na dworzec autobusowy lub do komunikacji miejskiej; tramwaje i autobusy. Pod estakadą był międzynarodowy dworzec autobusowy, do którego dojście było także z estakady.

Przez wiele dziesięcioleci dworzec dobrze wypełniał swoją rolę, co roku obsługując miliony pasażerów. Dworzec był reprezentacyjnym miejscem miasta. Warto wspomnieć, że dworzec w Katowicach był dziełem najlepszych polskich architektów: Wacława Kłyszewskiego, Jerzego Mokrzyńskiego i Eugeniusza Wierzbickiego. Nazywano ich „Tygrysami”, bo w 60/70-latach wygrywali w wielu konkursach. Projekt samej konstrukcji przygotował Wacław Zalewski, uważany za jednego z najbardziej innowacyjnych i wpływowych ówczesnych konstruktorów.

Dworzec Katowice. 2012 rok.

Z czasem dworzec w Katowicach z 1972 roku, stracił swój blask. Potrzebny był kapitalny remont. Przede wszystkim należało zlikwidować przeszkody architektoniczne. Powstał plan zburzenia dworca i nowego zaplanowania przestrzeni przed dworcem. Zaplanowano budowę centrum handlowego „Galeria Katowice”. Po długich debatach, ostatecznie podjęto decyzję o rozbiórce dworca, którą rozpoczęto w 2010 roku. Umowę na wykonanie zwycięskiego projektu architektonicznego podpisano w dniu 23 lipca 2009 roku. Polskie Koleje Państwowe S.A. zawarły umowę z firmą Neinver. Projekt wykonała pracownia architektoniczna SUD Architectes. W dniu 31 maja 2011 roku, wmurowano kamień węgielny pod budowę nowego dworca i Galerii Katowickiej.

Przystąpiono do rozbiórki dworca z 1972 roku. Rozebrano dach i filary. Ostatni filar rozebrano w styczniu 2011 roku. W kompleksie handlowo – komunikacyjnym zaplanowano: nowy dworzec kolejowy, nowy dworzec autobusowy, podziemny parking dla 1 200 samochodów, pomieszczenia biurowe. Do tego trzeba dodać przebudowę układu drogowego. Pod względem wielkości, centrum w Katowicach ustępuje wielkością podobnych centrów w Krakowie i Poznaniu. Wadą centrum w Katowicach jest duże zagęszczenie i brak możliwości wyeksponowania choćby jednej fasady budowli.

Hol nowego dworca kolejowego wykorzystuje pozostałe fundamenty. Obecnie jest to hala jednokondygnacyjna. Powierzchnia dworca wynosi 6 000 m2. Główne wejście do holu umieszczono w narożniku. Nad głównym wejściem zamontowano oryginalny neon „KATOWICE”, który pochodzi z dawnego dworca kolejowego. W nowej dworcowej hali odtworzono historyczne cztery kielichy. W wnętrzu umieszczono kasy biletowe (InterCity oraz Kolei Śląskich). Zamontowano automaty biletowe Kolei Śląskich. Umieszczono punkt informatyczny, skrytki bagażowe, poczekalnię, toalety, punkty handlowe, kantory, bankomaty, aptekę. Dojścia do tuneli wyposażono w pochylnie stałe i ruchome. Bariery komunikacyjne zostały zlikwidowane. Jest dostęp do darmowego internetu poprzez Wi-Fi. Hol jest klimatyzowany. Pod dworcem przebiega ulica Dworcowa, która umożliwia wjazd autobusom do dworca autobusowego i samochodom osobowym na parking centrum handlowego.

Dworzec kolejowy planowano oddać do użytku w maju 2012 roku. Ostatecznie nastąpiło to w dniu 29 października 2012 roku. W dniu 2 lutego 2013 roku, uruchomiono terminal autobusowy.

W „Galerii Katowice” jest 52 000 m2 powierzchni handlowej oraz 24 000 m2 powierzchni biurowych. Przewidziano dodatkowe 19 000 m2 na działalność kulturalna i wystawienniczą. Koszt całej inwestycji szacowano na 240 miliony euro. W dniu 18 września 2013 roku, otwarto galerię.

Dużą modernizacje przeszły perony i układ torowy stacji Katowice. Zdecydowano się na całkowite zadaszenie peronów i torów, z pozostawieniem otwartych boków. Zdecydowano się na układ czterech peronów i pozostawiono trzy tunele dla podróżnych. Prace rozpoczęły się w październiku 2010 roku i polegały one na kompleksowej przebudowie peronów 1, 2, 3 i 4. Dokonano rozbiórki starych peronów i zbudowano nowe. Całkowitej zmianie uległa mała architektura. Zadaszenie teraz to jest zakryta hala, która została wyposażona w świetliki na 10 % powierzchni dachu. Dach ma długość 160 m i szerokość 91 m.

Przeprowadzono remont trzech tunel pasażerskich. Wymieniono posadzki, okładziny ścian i sufitów. Wymieniono oświetlenie. Zamontowano pochylnie dla inwalidów i ruchome schody. Tunel zachodni ma długość 111 m. Tunel środkowy i wschodni mają długość po 77 m. Pod Peronem Nr 4 znajduje się poprzeczny tunel, który prowadzi do wyjścia przy ulicy Tadeusza Kościuszki. Wyjście to jest niewielki pawilon, położony przy skrzyżowaniu ulicy Tadeusza Kościuszki z ulicą Marii Konopnickiej. Powstał on w 1968 roku, w trakcie przebudowy całej stacji i przeniesienia obsługi ruchu pasażerskiego na zachód od dotychczasowego dworca. We wnętrzu pawilonu znajduje się bezpośrednie przejście po schodach do tuneli podziemnych. Oprócz funkcji klatki schodowej, nie pełni on żadnych innych funkcji. W okresie 2010 – 2012, w obiekcie zamontowano tymczasowe kasy biletowe.

Układ torowy został przebudowany na długości około 4 km. Wymieniono sieć trakcyjną na długości około 6 km. Zamontowano nowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym.

Budowa zakończyła się we wrześniu 2013 roku. Koszt przebudowy tej części stacji wyniósł 70 milionów złotych. Efekt przebudowy stacji był kilkukrotnie nagradzany.

W 2018 roku, przed dworcem zainstalowano stacje ładowania samochodów elektrycznych. W 2021 roku, całemu gmachowi nadano imię Konstantego Wolnego i odsłonięto tablice pamiątkową. Główny gmach dworca znajduje się w północnej części stacji, przy placu Marii i Lecha Kaczyńskich, dawny plac Wilhelma Szewczyka.

Perony w Katowicach.

Na stacji są 4 perony. Wszystkie są peronami wyspowymi. Wysokość peronów wynosi 76 cm od główki szyny – Peron 1, 2, 3. Natomiast Peron 4 ma wysokość 90 cm. Z uwagi na wielkość równi stacyjnej wszystkie perony są kształtu „księżyca”. Peron 1 znajduje się w północnej części stacji. Peron 1 ma długość 302 m. Peron 2 ma długość 350 m. Peron 3 m ma długość 351 m. Peron 4 ma długość 412 m. Za wyjątkiem krawędzi peronowych, wykonanych z płyt betonowych o szerokości 1 m, reszta peronów jest wyłożona kostką brukową. Na peronach są elementy małej architektury: ławki, kosze na śmieci, zegary, tablice informacji kolejowej, oświetlenie, system audio. Na perony prowadzą; schody, schody ruchome, windy dla osób niepełnosprawnych i podróżnych z dużym bagażem.

W 2011 roku, oddano do eksploatacji Peron 5 tymczasowy, który poprzednio był peronem technicznym, a wcześniej peronem pocztowym. Peron ten ma nawierzchnię asfaltową, a dojęcie do niego jest w poziomie szyn. Wysokość peronu wynosi 0,35 m. Peron ma zadaszenie, ławki, tablice informacyjne i system audio. Peron znajduje się z pobliżu ulicy Wojewódzka, po południowej stronie torowiska, na wysokości starego dworca.

Opracował Karol Placha Hetman