Kielce 2023-09-25

Stacja kolejowa Kielce Główne.

Współrzędne geograficzne: 50.874 N 20.618 E. Elewacja 264 m.

Stacja PKP Kielce Główne.

Stacja kolejowa Kielce Główne to najważniejsza stacja w Kielcach. Przez wiele lat nosiła nazwę Kielce, ale po okresie zastoju w rozwoju kolei w Polsce, nastąpił jej rozwój i powstało wiele nowych stacji i przystanków kolejowych. Dlatego, aby nie było wątpliwości, o która stację chodzi, dlatego radni w Kielcach jednogłośnie, zmienili nazwę na Kielce Główne. Podobnie stało się w Radomiu, gdzie najważniejsza stacja otrzymała nazwę Radom Główny.

Droga Żelazna Iwanogrodzko-Dąbrowska.

Moskale zezwolili na wybudowanie linii kolejowej, która otrzymała nazwę Droga Żelazna Iwanogrodzko-Dąbrowska. Linia połączyła Iwangorodzko, polska nazwa Dęblin, z miejscowością Dąbrowa, polska nazwa Dąbrowa Górnicza. Dąbrowa Górnicza to Zagłębie Dąbrowskie, Dęblin to Zagłębie Staropolskie. Nazwa Iwangorod pochodziła od imienia bandyty, namiestnika Królestwa Polskiego, Iwana Paskiewicza. Linia miała długość 461,9 km i szeroki rozstaw szyn; 1524 mm. Budowę szlaku rozpoczęto w 1882 roku. Do pracy zatrudniono 18 000 – 20 000 robotników. Prace budowlane trwały w okresie 1882-1885. Już w 1919 roku, Polacy przekuli tor na normalny. Linia przebiegała przez Radom, Skarżysko-Kamienną (Bzin ruskie Бзин, 1885–1897), Kielce, Olkusz do Dąbrowy Górniczej. Do tego były odnogi do Sosnowca i stacji Granica. Ważne były odnogi ze stacji Bzin do stacji Koluszki w kierunku północno – zachodnim (1885-1886) oraz do stacji Ostrowiec w kierunku wschodnim (1885-1886).

W 1880 roku, brak choćby jednej linii kolejowej na Kielecczyźnie był już wyraźnie widoczny. Był to hamulec rozwoju. Transport zaprzęgami konnymi był mało wydajny. Liczne manufaktury i fabryki posiadały już maszyny parowe, które potrzebowały węgla kamiennego. A wyroby produkowane, można byłoby eksportować na wschód.

Postulaty wysuwali także mieszkańcy Sandomierza, którzy chcieli dogodnego połączenia z Piotrkowem (obecnie Piotrków Trybunalski). Piotrków był w tym czasie stolicą guberni. W 1862 roku, kolejna inicjatywa została zablokowana z powodu wybuchu Powstania Styczniowego. Następnie była inicjatywa grupy bankierów, na budowę szlaku; Ostrowiec – Szydłowiec – Radom. I ta inicjatywa nie dostała koncesji. Była także inna inicjatywa na budowę szlaku; Piotrków – Końskie – Skarżysko – Starachowice – Ostrowiec – Opatów. Inna koncepcja przewidywała skierowanie kolei na szlak; Opatów – Stopnica – Kazimierza Wielka – Dąbrowa Tarnowską – Tarnów. Była także koncepcja szlaku; Iwanogród – Kraków, z odnogami do Dąbrowy i Koluszek.

Nieoczekiwanie, w kwietniu 1875 roku, w Petersburgu, zdecydowano o budowie linii Iwanogród – Dąbrowa Górnicza, oraz odgałęzienia do Koluszek i Ostrowca. Ministerstwo Wojny zastrzegło, że rozstaw szyn ma wynosić 1524 mm. Na szlaku powinny być dwa tunele, które w razie wojny mają być łatwo zniszczone, aby zablokować transport, stąd nazwa obecnej stacji kolejowej Charsznica i drugiej stacji Tunel.

Do przetargu stanęło 16 spółek. Ponieważ moskale zwlekali z konkursem, większość zainteresowanych podmiotów wycofała się z planowanego konkursu. Bezskutecznie, koncesje próbowała uzyskać spółka Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska, która w 1912 roku, ostatecznie rozkazem carskim została zlikwidowana. Spółka Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska, oferowała budowę szlaku, taniej o 1 milion rubli, niż konkurent Bloch Towarzystwo Drogi Żelaznej Iwangorod-Dąbrowa.Jan Giotlib (Gotlib) Bloch to był Polski bankier urodzony w Radomiu. Później został nazwany „Król Kolei Polskich”.

Ostatecznie w przetargu wzięła udział tylko jedna spółka kierowana przez bankiera; Bloch Towarzystwo Drogi Żelaznej Iwangrodzko-Dąbrowa. Była to spółka typowo promoskiewska, nie mająca żadnego doświadczenia w budowie i eksploatacji linii kolejowych. Dla spółki, zbudowanie torów szerokich nie było nigdy kwestionowane. W maju 1876 roku, spółka otrzymała wstępną koncesję. W dniu 10 lipca 1881 roku, car Aleksander III, zatwierdził koncesję i przebieg szlaku. Szlak miał liczyć 461,9 km i była to linia najdłuższa w Królestwie Polskim oraz w całym państwie moskiewskim. Trasa przebiegała przez następujące miejscowości: Dęblin – Radom – Bzin – Kielce – Olkusz – Sławków – Strzemieszyce – Dąbrowa. Miała odgałęzienia z Bzina (Skarżyska-Kamienna) przez Końskie i Opoczno do Koluszek oraz w przeciwnym kierunku do Ostrowca i Bodzechowa, a także ze Strzemieszyc przez Kazimierz do miejscowości Maczki.

W dniu 21 grudnia 1883 roku, oddano do eksploatacji pierwszy odcinek z Dęblina (obok Twierdzy Dęblin), przez most na Wiśle, a następnie Radom – Skarżyska Kamienna – Kielce. W dniu 26 stycznia 1885 roku, oddano do użytku odcinek Kielce – Dąbrowa. Szeroki tor kończył się w Hucie Bankowej w Dąbrowie Górniczej. W miejscowości Granica (Maczki) zbudowano stację szerokotorową w bliskim sąsiedztwie normalnotorowej stacji Granica. Oficjalnie szlak uruchomiono w 1885 roku. Zarząd linii umieszczono w Radomiu. Już w 1919 roku, wszystkie szerokie tory przekuto na normalnotorowe.

Droga Żelazna Iwangorodzko–Dąbrowska była długa na 433 wiorsty. 1 wiorsta liczyła 500 sążni, a to było 1,0668 km. Droga dzieliła się na trzy oddziały: Pierwszy oddział; Iwangrodzko – Bziński, od Iwangorodu do Bzina (91 wiorst). Drugi oddział; Bzińsko – Dąbrowski, od Bzina do Dąbrowy Górniczej (188 wiorst). Trzeci oddział; Koluszkowsko – Bodzechowski, od stacji Koluszki przez Bzin do Bodzechowa (154 wiorsty). Stacje początkowe; Ze stacji Iwangród, drogi Nadwiślańskiej, położonej na prawym brzegu Wisły w guberni Lubelskiej. Ze stacji Koluszki, drogi Warszawsko – Wiedeńskiej i Fabryczno – Łódzkiej w guberni piotrkowskiej. Ze stacji Bodzechowo w mieście Ostrowiec w powiecie opatowskim gubernia radomska. Stacja Bzin to była stacja centralna dla Drogi Żelaznej Iwangorodzko–Dąbrowskiej.

W okresie 1899-1900, linię upaństwowiono i przemianowano na Nadwiślańską Rządową Kolej Żelazną. W 1934 roku, oddano do użytku nową linię kolejową Warszawa – Radom, tak zwaną linię radomską. Obecnie jest to część linii Nr 8. Już po drugiej wojnie światowej, w 1948 roku, otwarto linię Radom – Łódź, linia Nr 22 (Radom – Tomaszów Mazowiecki).

Dworzec Kielce Główne.

Dworzec Kielce Główne został oddany do użytku w 1885 roku. Był to stosunkowo duży budynek trójbryłowy. Część środkowa miała dwie kondygnacje i była przykryta dwuspadowym dachem, o małym spadku i pokryta blachą. Skrzydła zewnętrzne budowli były z ryzalitami, trzy kondygnacyjne i przykryte czterospadowym dachem, także krytym blachą. Wejście do dworca było reprezentacyjne z dużymi dwuskrzydłowymi drzwiami do których prowadziły trzy stopnie. Nad wejściem umieszczony był balkon z murowaną balustradą, której naroża zwieńczały dwie murowane kule. Okna pierwszej kondygnacji były duże, u góry półokrągłe. Fasada dworca była ozdobiona gzymsami i imitacjami filarów. Na samej górze umieszczono zegar, a po bokach były dwie daty; 1883 po lewej stronie oraz 1884 po prawej stronie. Fasada od strony torów była podobna, ale miała mniejsze okna bez półkolistej góry. Na peron prowadziło troje dwuskrzydłowych drzwi. Do murów budowli były przymocowane latarnie. Dworzec w Kielcach, tak samo jak dworzec w Radomiu, wyposażono w wodociąg. Pierwsze perony były drewniane. Była oddana już do użytku wieża wodna, w południowej części stacji.

Uroczyste otwarcie dworca nastąpiło w dniu 25 stycznia 1885 roku, bez udziału naczelnych władz okupacyjnych. Na peronie spotkali się udziałowcy i niższe władze regionu. Nie było lokomotywy, dlatego gości siedzących na platformie kolejowej pchali wzdłuż peronu robotnicy. W dniu 26 stycznia 1885 roku, o godzinie 16:00, z Kielc ruszyły dwa pociągi z władzami carskimi i inwestorami. Jeden w kierunku północnym, drugi w kierunku południowym.

W 1913 roku, na stacji było już osiem torów i cztery drewniane perony. Przy dworcu, z południowej strony, była dobudowana oranżeria z restauracją i poczekalną dla pasażerów. Z początkiem wielkiej wojny światowej dworzec został całkowicie spalony razem z oranżerią, przez wycofujących się moskali. Pozostały tylko osmolone mury. W 1915 roku, zgliszcza prowizorycznie zabezpieczono, a następnie przystąpiono do odbudowy. Odbudowa została ukończona w 1918 roku, przez Austriaków. Zachowano bryłę budynku. Przebudowano wejście główne, które otrzymało troje dwuskrzydłowych drzwi. Odbudowano balkon nad środkowymi drzwiami, a nad zewnętrznymi drzwiami zrobiono zadaszenie pokryte dachówką. Zmieniono górny portal na mała wieżyczkę. Dach znacznie podwyższono i pokryto dachówką. Zewnętrzne skrzydła otrzymały dach typu mansardowego. Do budynku dobudowano następne parterowe skrzydła.

W Drugiej Rzeczypospolitej dworzec był świadkiem wielu uroczystości, a na placu dworcowym postawiono pomnik – Kolumnę z Orłem Białym na szczycie. Na około pomnika był kwietny ogród.

W 1939 roku, armia germańska ponownie zniszczyła dworzec. Mienie zostało zrabowane i wywiezione do rajchu. Stacja w Kielcach była jednym z punktów zbiorczych, skarbów ograbionej Polski, które wywożono na zachód.

W 1947 roku, dworzec został odbudowany. Zachowano bryłę budynku. Zrezygnowano ze zdobień elewacji. Dach odbudowano w stylu przedwojennym, czyli dach mansardowy. Poszerzono perony, a Peron 3 otrzymał zadaszenie.

Już w 60-latach XX wieku, dworzec w Kielcach nie spełniał ówczesnych potrzeb. Przede wszystkim miał drewniane stropy, co uniemożliwiało jego przebudowę. W 1966 roku, dworze został rozebrany, a w jego miejscu zbudowano modernistyczny dworzec murowany, który jest złożony z dwóch skrajnych czterokondygnacyjnych bloków, które połączono wielką halą, w której umieszczono poczekalnię i kasy biletowe. Dodatkowo były toalety, automaty biletowe, przechowania bagażu, gastronomia. Hala była dwupoziomowa; parter i antresola na około. Hala miała dwie ściany całkowicie przeszklone. Od frontu hala była w formie ryzalitu. Fronty budynków zewnętrznych miały element dekoracyjny w postaci lekko skośnych dachów. Skrzydła mieściły pomieszczenia służbowe PKP. Na dachu frontu dworca umieszczono napis „Dworzec PKP”, a nad weściem zamontowano zegar. Na budynkach zewnętrznych oraz od strony peronów, umieszczono napisy „Kielce”. Były także umieszczane komunistyczne hasła, na przykład – „Od socjalistycznej odnowy nie ma odwrotu”. Pamietajmy, że komunistyczne pomioty nadal mają dużo do powiedzenia w Polsce, tylko nie nazywają się komunistami tylko masonami lub lewactwem. Dworzec zbudowano w okresie 1970-1971. Plac przed dworcem pełnił funkcje dworca autobusowego (autobusy PKS oraz autobusy miejskie) i postoju TAXI.

Stacja Kielce Główne znajduje się w centrum miasta, dlatego że kolej spowodowała duży rozwój miejscowości. Stacja położona jest pomiędzy ulicą Żelazna od placu dworcowego i ulicą Romualda Mielczarskiego od strony zachodniej. Przed budynkiem dworca znajduje się plac Niepodległości wraz ze stojącym tu Pomnikiem Niepodległości. Na wprost dworca, od chodzi ulica Henryka Sienkiewicza, która jest główną ulicą handlową i deptakiem dla mieszkańców.

W okresie 2022 – 2024, dworzec został gruntownie przebudowany i dostosowany do obecnych potrzeb. W dniu 24 stycznia 2022 roku, doszło do podpisania umowy na przebudowę i modernizację dworca. Koszt inwestycji to jest suma około 51 milionów złotych. Ogólna bryła dworca nie ulegnie zmianie. Dworzec zyskał nowe wnętrze dostosowane do obecnych potrzeb. Zlikwidowane zostały bariery dla osób niepełnosprawnych. Powiększeniu uległa powierzchni handlowo-usługowa. Zamontowano windy dla osób niepełnosprawnych, wózków dziecięcych, podróżnych z rowerami oraz z dużym bagażem. Zmieniono system audio i wideo z informacjami dla podróżnych. W dniu 2 sierpnia 2023 roku, na dachu budynku dworca zamontowano nowe logo PKP oraz napis „Kielce Główne”.

Na czas remontu dworca uruchomiono dworzec tymczasowy złożony z kontenerów. Tymczasowy dworzec został uruchomiony w dniu 20 kwietnia 2022 roku. Dworzec tymczasowy ustawiono pomiędzy Galerią Wieża Sztuki, a budynkiem Poczty Polskiej. Składał się z 24 modułów.

Obecnie na stacji Kielce Główne znajdują się trzy perony. Peron 1 jest jednokrawędziowy, znajduje się przy dworcu i obecnie (2023 rok) jest remontowany razem z dworcem. Peron będzie podwyższony i przedłużony. Peron 1 ma długość 235 m. Peron 2 i 3 są długości 515 m i są jednymi z najdłuższych w Polsce. Na obu peronach zadaszenie ma długość 180 m. Dojście na perony zapewnia tunel, który łączy ulicę Żelazna i ulicą Romualda Mielczarskiego.

Przez stację Kielce Główne przebiega 11 torów. Na stacji jest wzmożony ruch pociągów osobowych i towarowych. Pociągi towarowe przejeżdżają przez stację Kielce Główne, bo nie została ukończona obwodnica towarowa, która była zapoczątkowana w 50-latach XX wieku.

W 2017 roku, stacja obsłużyła 1 790 000 pasażerów, czyli 4 900 osób w ciągu doby. W 2019 roku, stacja obsłużyła 2 120 000 osób, czyli 5 800 osób w ciągu doby. Pandemia chińskiego wirusa ograniczyła podróże Polaków. Od 2021 roku, notowany jest ponowny stały wzrost przewozów, który wyniósł 1 680 000 osób. We wrześniu 2023 roku, ze stacji Kielce Główne można było dojechać do: Busko-Zdrój, Częstochowa, Katowice, Kołobrzeg, Kraków Główny, Lublin Główny, Olsztyn Główny, Ostrowiec Świętokrzyski, Sędziszów, Skarżysko-Kamienna, Świnoujście, Warszawa Gdańska. Warszawa Wschodnia, Włoszczowa Północ, Wrocław Główny, Zakopane. We wrześniu 2023 roku, w ciągu doby ze stacji odjeżdżało 63 pociągi osobowe; InterCity, PolRegio.

Na stacji zachowała się dawna wieża wodna, która pełni inną funkcje – „Wieża Sztuki”. W okresie 1959-1972, dojście na perony zapewniała kładka nad torami. W odległości około 400 m od dworca w 1984 roku, oddano do użytku nowoczesny dworzec autobusowy, który w okresie 2018-2020 został zmodernizowany.

Linie kolejowe:

Linia kolejowa Nr 8 Warszawa Zachodnia – Kraków Główny. Linia kolejowa Nr 61 Kielce Główne – Fosowskie. Linia jest opisana w rozdziale PKP Kielce Herbskie.

Opracował Karol Placha Hetman