Chabówka 2022-01-19

Lokomotywa Parowa Ty2.

Lokomotywa Parowa BR52 (Ty2) to był parowóz opracowany przez niemców w czasie drugiej wojny światowej. Lokomotywa była produkowana w okresie 1942 – 1945. Parowóz otrzymał układ osi 1’E, czyli 1-5-0 (oOOOOO), a polskie oznaczenie to mała litera „y”.

Ponieważ Józef Stalin nie chciał dać ropy Adolfowi Hitlerowi, doszło do napaści Niemiec na CCCP. Ponieważ Rosja leży na rozległych, źle zagospodarowanych terenach, dlatego niemiecka kolej musiała być dobrze przygotowana do wojny. Na kolei spoczęło główne zaopatrzenie frontu wschodniego. Trzeba było tysiące lokomotyw i setki tysięcy wagonów. Aby zabezpieczyć te potrzeby należało zmodyfikować plany produkcyjne. Wstrzymano zamówienia na produkcję różnych lokomotyw. Nakazano tylko produkować lokomotywy serii 86 (TKt3), serii 44 (Ty4) oraz serii 50 (Ty5) i to w uproszczonych odmianach.

Dodatkowo w styczniu 1941 roku, zlecono opracowanie na bazie parowozu serii BR50 (Ty5), prostrzego parowozu o takich samych osiągach. Wymagano zachowania nacisku na jedną oś poniżej 15 ton. Liczono się z kiepskimi torami na terenie CCCP. Parowóz powinien przejechać po prowizorycznym torze. Oprócz tego, budowa nowych maszyn miała pozwolić na oszczędności materiałowe. Parowóz miał być budowany w znacznie krótszym czasie, niż dotychczasowe konstrukcje. Ponieważ przerażano się rosyjskich zim, dlatego budka maszynisty została dodatkowo ocieplona i otrzymała ogrzewanie. Prędkość konstrukcyjna wyniosła 80 km/h.

W 1942 roku, w niemczech, wszystkie tematy kolejowe włączono do programu zbrojeń, przekazując je do Ministerstwa Uzbrojenia i Amunicji (Ministerium für Bewaffnung und Munition). W okresie 1943 -1944 planowano zbudować 7 500 nowych lokomotyw.

Nowa lokomotywa BR52 (Ty2) została zaprojektowana przez firmę Borsig i to bardzo szybko, bo już we wrześniu 1942 roku, oddano do użytku pierwszą lokomotywę Nr 52 001. Parowóz ten wykorzystano do celów propagandowych. Produkcję lokomotyw BR52 (Ty2) podjęto w 13 fabrykach, w tym na terenie okupowanej Polski: Krenau (Chrzanów), DWM (Poznań). Łącznie zbudowano 6 161 lokomotyw.

Lokomotywy BR52 z tendrem z układem kondensacyjnym.

Dla lokomotyw BR52 (Ty2) opracowano tendry kondensacyjne, cztero- oraz pięcio- osiowe. Teoretyczny zasięg parowozu z tendrem kondensacyjnym wynosił 1 000 km, podczas gdy z tendrem klasycznym do 150 km.

Kondensacja jest zjawiskiem znanym od wieków. W kolejnictwie pierwsze zastosowanie parowozu z układem kondensacji pary zastosowano w londyńskim metrze. Celem było ograniczenie zadymienia oraz zaparowania, aby poprawić widoczność załodze lokomotywy pracującej w tunelach pod ziemią. Użycie tych lokomotyw wiązało się z problemami technicznymi. Jednym z problemów było słabe wytracanie się wody z gorącej pary. Dlatego po każdym kursie parowóz uzupełniano zimną wodą. Poza tym, gorąca para źle wpływała na pracę inżektorów, które zasilały kocioł w kolejne porcje wody. Podczas kondensacji ciąg komina był znacznie zmniejszony, dlatego trzeba było stosować dodatkowe dmuchawy. Kiedy parowozy metra jechały na powierzchni, pracowały bez układu kondensacji. Już w 1905 roku, londyńczycy zrezygnowali z układów kondensacji.

W parowozie BR52 (Ty2) niemcy mieli na uwadze brak wody i niskie temperatury na terenie Rosji. Tender czteroosiowy został rozbudowany i mieści trzy duże skraplacze pary z wentylatorami dmuchającymi zimnym powietrzem z zewnątrz (z atmosfery). Zaletą układu był także brak pióropusza pary, a przez to pociąg był trudniej zauważalny, na przykład przez lotnicze rozpoznanie. Jednak parowozy RB52 z skraplaczami pary były bardziej skomplikowane i trudne w obsłudze, a przede wszystkim były mniej wydajne.

Po drugiej wojnie światowej do PKP trafiło kilka lokomotyw BR52 z układem kondensacji pary, zbudowane przez firmę HENSCHEL. Był na przykład parowóz Ty-2-11, który pracował w „Kolei Piaskowej” z tender pięcioosiowym z kondensatorem. Był na przykład parowóz Ty2-12, który eksploatowano kolejno Poznań Franowo (1947 rok), Siedlce (1955 rok), Wolsztyn (1973 rok). W 1977 roku, parowóz został skreślony ze stanu. Innym był parowóz Ty2-13, który był eksploatowano kolejno w: Poznań Franowo (1947 rok), Warszawa (1956 rok), Ostrołęka (1968 rok), Ełk (1970 rok), Suwałki (1974 rok), Małaszewicze (1979 rok). Parowóz został skreślony w 1986 roku. Wszystkie parowozy BR52 z tendrami kondensacyjnymi używane w Polsce od 1948 roku, eksploatowane były ze zwykłymi, beczkowymi tendrami, a pozostała instalacja kondensacji pary została zdemontowana.

BR52 (Ty2) po drugiej wojny światowej.

Podczas drugiej wojny światowej lokomotywy BR52 były spotykane niemal w całej Europie, ale najwięcej było ich we Wschodniej Europie. Wiele z nich miało koła o rozstawie na szerokie tory. Z chwilą zakończenia wojny lokomotywy były w różnych krajach Europy. Szacuje się, że CCCP przejęło około 500 – 1 500 lokomotyw BR52, które oznaczono literami TE, a numery seryjne pozostawiono. W okresie 1962 – 1964, Rosja sprzedała Polsce około 220 egzemplarzy TE52, ze swoich stoków.

Po drugiej wojnie światowej Polska otrzymała 1 206 lokomotyw BR52, które w Polsce otrzymały oznaczenie Ty2 i nowe numery. Lokomotywy te zostały rozmieszczone we wszystkich polskich lokomotywach. Lokomotywy Ty2 okazały się bardzo uniwersalne, proste w obsłudze i naprawach. Prowadziły pociągi cięższe niż najmocniejsze wówczas w Polsce parowozy Ty4. Parowozy Ty2 prowadziły pociągi pospieszne i osobowe. Pracowały na szlakach lokalnych i szlakach górskich, gdzie okazało się, że nie przyczyniają się do niszczenia szyn. Często zdarzało się, że Ty2 nawet zastępowały parowozy Pt47. Parowóz Ty2 opalany lepszym gatunkiem węgla mógł ciągnąć składy towarowe o masie 620 ton z prędkością 80 km/h lub 1 700 ton z prędkością 50 km/h. W 1960 roku, w Polsce eksploatowano 1 182 lokomotywy Ty2. Po kupnie lokomotyw w okresie 1962 – 1964, łącznie w Polsce było 1 406 egzemplarzy.

Podczas napraw lokomotywy Ty2 były one unifikowane i otrzymywały polski osprzęt, urządzenia i inne wyposażenie. Oryginalne części wykonane w uproszonej formie, wymieniano na dobrej jakości polskie części. Dotyczy to między innymi zaworów bezpieczeństwa w cylindrach, elementów układu napędowego, dźwigni manewrowych. Podczas eksploatacji parowozom zmieniano tendry, przez co można spotkać egzemplarze z różnego typu tendrami (beczkowe i skrzyniowe): 26D47, 30D43, 32D43, 32D47, 34D44.

Obecnie (2022 rok) w Polsce pozostał około 52 lokomotyw parowych Ty2, które są w różnym stanie technicznym. Co najmniej trzy są czynne i czasami rozpalane. W skansenie Chabówka są trzy parowozy Ty2: Ty2-50 z tendrem 30D42-12. Ty2-911 z tendrem 26D5-7. Ty2-1184 z tendrem 32D47-185.

Dane T-T parowozów Ty2:

Produkcja w okresie 1942 – 1945. Układ osi 1’E. Masa własna lokomotywy 77 250 kg. Masa własna z tendrem 98 050 kg. Masa służbowa 143 630 kg. Długość lokomotywy 13,60 kg. Długość całkowita 22,97 m. Wysokość 4,44 m. Średnica kół napędnych 1,40 m. Średnica kół tocznych 0,85 m. Ciśnienie w kotle 16 at. Powierzchnia ogrzewalna kotła 177,73 m2. Powierzchnia przegrzewacza 71,31 m2. Powierzchnia rusztu 3,90 m2. Prędkość konstrukcyjna 80 km/h.

Opracował Karol Placha Hetman