Chabówka 2022-01-03

Szlak kolejowy Chabówka – Nowy Sącz. Linia Nr 104.

Górskie szlaki kolejowe są bardzo urokliwe i lubiane przez turystów. Tory kolejowe ułożone na zboczach wzniesień z licznymi mostami, wiaduktami, a nierzadko z tunelami, dostarczają pozytywnych wrażeń obserwatorom. Na szlakach są liczne podjazdy i zjazdy oraz bardzo ciasne łuki, które powodują, że podróż taką linią trwa długo. Jadący pociąg przypomina węża, który wije się wśród skał. W Polsce takich szlaków górskich jest wiele. Występują one zarówno w Sudetach jak i Karpatach. Jedną z takich linii jest szlak Chabówka – Nowy Sącz, który obecnie (2022 rok) ma Nr 104.

Historia szlaku Chabówka – Nowy Sącz.

Linia została otwarta w 1884 roku, czyli w czasach zaborów państwa polskiego, jako część austriackiej, państwowej Galicyjskiej Kolei Transwersalnej, prowadzącej z Czadcy (miasto powiatowe w północnej Słowacji) do Husiatyna (miasto na Ukrainie koło Tarnopola). W chwili oddania do ruchu cała linia znajdowała się na terenie Austro-Węgier. Szlak został zbudowany głównie w celach militarnych. Główny szlak kolejowe z Wiednia przez Kraków, Tarnów, Rzeszów, Przemyśl do Lwowa, przebiegał zbyt blisko granicy z Rosją. Ściśle pisząc Królestwa Polskiego, które było we władaniu Rosji.

Galicyjska Kolej Transwersalna powstała w wyniku połączenia kilku istniejących odcinków kolejowych i miała także służyć ożywieniu gospodarczemu Beskidów. W czasie wielkiej wojny światowej, kolei zdała swój egzamin i mimo małej swojej przepustowości z sukcesem wsparła austriackie działania wojennej w operacji gorlickiej, a następnie w walkach koło Przemyśla.

Po drugiej wojnie światowej szlak Chabówka – Nowy Sącz miał Nr 141, następnie Nr 136, a obecnie Nr 104. Długość szlaku wynosi 76,65 km.

Elektryfikacja kolei w Małopolsce w Dyrekcji Krakowskiej rozpoczęła się w 1959 roku. W 1975 roku, ukończono elektryfikacje szlaku Kraków – Zakopane. W planach była także elektryfikacja linii Chabówka – Nowy Sącz. Skończyło się na poprowadzeniu elektryfikacji na odcinku Chabówka – Rabka Zdrój (1993 rok, około 1,50 km) oraz Nowy Sącz – Marcinkowice (około 9,50 km). Efekt był taki, że nie można było zamknąć lokomotywowni w Chabówce, gdzie obsługiwano parowozy i lokomotywy spalinowe. Drugim efektem było przeciąganie pociągów pasażerskich z trakcją elektryczną lokomotywami parowymi i spalinowymi na odcinku Chabówka – Nowy Sącz. Były to pociągi pasażerskie relacji Zakopane – Tarnów i dalej do Rzeszowa i Lublina.

W czasie elektryfikacji na szlaku wymieniono część sygnalizatorów kształtowych na sygnalizację świetlną. Jednak inwestycja wymiany sygnalizatorów nie została zrealizowana do końca.

W 2004 roku, regularny ruch pasażerski na szlaku został zawieszony. Ruch towarowy odbywał się sporadycznie. W 2005 roku, PKP PLK poinformowało, że szlak wymaga remontu. Remontu generalnego nie przeprowadzono tylko remonty doraźne, aby utrzymać przejezdność szlaku z prędkością zaledwie 30 km/h.

Obecnie (2022 rok) szlak jest bardzo popularny dla pociągów Retro i pociągów okolicznościowych, które są uruchamiane przez skansen Chabówka, zwłaszcza w sezonie wakacyjnym. W 2021 roku, ostatni pociąg okolicznościowy przejechał w dniu 11 listopada 2021 roku, z okazji rocznicy obchodów odzyskania przez Polskę niepodległości.

Plany elektryfikacji szlaku.

W 70-latach, w Polsce planowano zelektryfikowanie wszystkich szlaków kolejowych. Jednak do tego nie doszło. Szlak Chabówka – Nowy Sącz planowano zelektryfikować do 1988 roku. W dniu 28 maja 1986 roku, zelektryfikowano odcinek Nowy Sącz – Marcinkowice o długości 9,50 km. W dniu 21 maja 1993 roku zelektryfikowany został odcinek Chabówka – Rabka Zdrój, o długości 1,50 km.

Opis szlaku Chabówka – Nowy Sącz.

Szlak Nr 104 jest znaczenia państwowego i jest jednotorowy. Linia na całej długości przebiega przez obszar Beskidu Wyspowego. Nachylenia spadków i podjazdów osiągają wartość 27 promili. Dla pokonania przeszkód terenowych służy 19 większych mostów i wiaduktów, z których najdłuższy ma 300 m długości i przekracza rzekę Dunajec w Nowym Sączu. Ogólnie szlak przebiega wzdłuż drogi krajowej Nr 28. Większość przejazdów kolejowo-drogowych jest na jednym poziomie, a dużo z nich jest wyposażona w automatyczną sygnalizację świetlną informującą kierowców o zbliżaniu się pociągu. Wzdłuż torów są postawione słupy linii telefonicznych. Na odcinku do Rabki Zdrój obowiązuje prędkość do 50 km/h, a na większości trasy tylko 30 km/h.

Szlak rozpoczyna się w Chabówce i przebiega przez miejscowość Rabka Zdrój, gdzie znajduje się przystanek osobowy (1,93 km). Linia początkowo przebiega wzdłuż rzeki Raba kilkakrotnie ją przekraczając.

Następnie na 5,59 km szlaku jest stacja kolejowa Rabka Zaryte. Stacja ma uskokowy (tarasowy) układ torów. Semafory wjazdowe są świetlne, a wyjazdowe kształtowe.

Na 8,50 km szlaku jest przystanek osobowy Raba Niżna. Zachował się budynek stacyjny z 1948 roku, o konstrukcji drewnianej, nieużywany.

Na 13,38 km znajduje się nieczynny przystanek osobowy Mszana Dolna Marki. Jest tutaj tylko krawędź peronowa.

Na 14,95 km jest stacja Mszana Dolna, która jest stosunkowo duża. Ma cztery tory i jeden peron. Na stacji są semafory kształtowe i świetlne. Dworzec typowo galicyjski, dwukondygnacyjny. Stacja miała kiedyś lokomotywownię (do 1917 roku), obrotnicę (do 1930 roku) i wieżę wodną wysadzoną w powietrze w dniu 13 stycznia 1945 roku. Wokół stacji były liczne magazyny i place składowe. Zaraz za stacją Mszana Dolna szlak wiaduktem przekracza drogę wojewódzką Nr 968 i mostem rzekę Mszanka. Kilkaset metrów dalej jest wiadukt nad DK Nr 28 (ulica Piłsudskiego). W Mszanie Dolnej szlak opuszcza rzekę Raba.

Na 19,00 km szlaku jest przystanek kolejowy Fornale. Następnie szlak przekracza drogę wojewódzką Nr 964, na jednym poziomie.

Na 23,39 km jest stacja kolejowa Kasina Wielka. Stacja ma trzy tory, budynek dworca, budynki gospodarcze i budynki nastawni. Budynek dworca jest typowy dla kolei w Galicji, dwukondygnacyjny, murowany. Obecnie jest w nim mały hotel „Stacja Kasina”. Stacja była wykorzystywana jako sceneria dla wielu filmów fabularnych. Jest to najwyżej położona czynna stacja kolejowa w Polsce. W pobliżu jest najwyższy szczyt na trasie Śnieżnica o wysokości 1007 m nad poziomem morza. Jest tutaj także wyciąg krzesełkowy.

Na 25,95 km jest przystanek osobowy Skrzydlna. Na przystanku jest mały murowany budynek dworcowy z około 1965 roku. Przystanek leży na stoku Śnieżnicy. Przy dobrej pogodzie widać stąd kominy fabryk w Krakowie.

Na 30,84 km jest stacja Dobra koło Limanowej. Na stacji są trzy tory, w tym jeden przy rampie ładunkowej. Budynek dworca typowy dwukondygnacyjny. Na stacji są dwa budynki nastawni. Stację wykorzystywano w kilku filmach fabularnych jako scenerię. W odległości 200 m od stacji jest unikalny wiadukt kolejowy w Dobrej. Dwa kilometry dalej jest kolejny wiadukt nad wąwozem z niewielkim strumieniem. Dalej szlak wiedzie wzdłuż rzeki Łososina.

Na 37,16 km jest stacja kolejowa Tymbark, która ma trzy tory. Budynek dworcowy w Tymbarku jest budynkiem drewnianym. Za Tymbarkiem szlak przekracza rzekę Łososina pięknym kratownicowym mostem.

Na 40,07 km jest przystanek osobowy Piekiełko. Na przystanku jest budynek murowany dworcowy w stylu góralskim przykryty gontem.

Na 47,01 km jest stacja Limanowa. Budynek dworca powstał około 1965 roku, w stylu socrealizmu. Budynek jest dwukondygnacyjny z jednospadowym dachem. Na 49,00 km, koło miejscowości Mordarka jest zabytkowy most kolejowy z 1884 roku. Przed miejscowością Limanowa szlak opuszcza koryto rzeki Łososina.

Na 52,45 km jest stacja kolejowa Pisarzowa. Obecnie jest na niej tylko jeden tor, ale były kiedyś cztery tory. Na stacji jest typowy budynek dworca w stylu galicyjskim, dwupiętrowy, murowany. W dalszej części szlaku jest zabytkowy budynek dróżnika z XIX wieku. Budynek jest murowany z dwuspadowym dachem. Obecnie jest domem mieszkalnym.

Na 56,37 km jest przystanek osobowy Męcina Podgórze. Na przystanku jest niewielki murowany budynek dworca zbudowany około 1965 roku. Budynek przypomina wiejski sklepik.

Na 59,48 km jest stacja Męcina. Na stacji jest jeden tor, kiedyś były trzy tory, rampa, plac ładunkowy. Obecnie jest tylko budynek dworca typowo galicyjski, dwukondygnacyjny.

Na 61,97 km jest przystanek osobowy Chomranice. Jest tutaj budynek dworcowy, który przypomina dom jednorodzinny z 80-lat XX wieku. W Chomranicach jest zabytkowa budka dłużnika, która jest domem mieszkalnym.

Na 64,38 km jest stacja kolejowa Klęczany. Stacja jest duża i ma pięć torów. Nad torami była kładka dla pieszych, którą z powodu degradacji rozebrano w 2008 roku. Stacja jest tarasowa, a głównym jej zadaniem jest załadunek tłucznia w tutejszego kamieniołomu. Na stacji jest budynek załadunku kruszywa poprzez system taśmociągów. Kopalnia KSS Klęczany jest producentem kruszyw łamanych takich jak kliniec, tłuczeń czy kamień łamany, płaski. Przed miejscowością Klęczany szlak wiedzie wzdłuż koryta rzeczki Smolnik, która wpływa do Dunajca, który staje się szlakiem dla linii kolejowej.

Na 67,39 km jest stacja Marcinkowice. Stacja ma pięć torów i jeden peron wyspowy. Na peronie jest wiata dla podróżnych. Na stacji jest typowy budynek dworcowy galicyjski, dwukondygnacyjny, z wielopłaszczyznowym dachem. Są dwa budynki nastawni, ale używany jest tylko jeden od strony Męcin. Na stacji są semafory świetlne (wjazdowe, wyjazdowe, manewrowe). Była tutaj mała lokomotywownia. Na stacji jest waga kolejowa. Na stacji jest zakład, który regeneruje kolejowe zestawy kołowe, dla fabryki NEWAG w Nowym Sączu. Od stacji Marcinkowice do Nowego Sącza szlak jest zelektryfikowany.

Na 72,90 km jest przystanek osobowy Nowy Sącz Chełmiec.

Na 74,39 jest przystanek kolejowy Nowy Sącz Miasto z galicyjskim budynkiem dworcowym i jednokrawędziowym peronem przy budynku. Peron jest zadaszony i mimo jednego toru przypomina bogaty dworzec z XIX wieku.

Na 76,65 km jest stacja końcowa Nowy Sącz.

Plany rozbudowy sieci kolejowej.

Plany rozbudowy sieci kolejowej w Małopolsce są bardzo szerokie. Planuje się budowę zupełnie nowej linii kolejowej Nr 622, która ma połączyć Podłęże – Piekiełko. Idea budowy nowej linii jest taka, aby doprowadzić do skrócenia czasów przejazdu pociągów w relacji Tarnów – Zakopane, Kraków – Krynica Zdrój i innych. Z Krakowa do Zakopanego trasa będzie krótsza o 20 km., a z Krakowa do Krynicy o 60 km. Z analiz wynika, że czas przejazdu z Krakowa do Zakopanego skróci się do 1 godziny i 30 minut.

Przedsięwzięcie potocznie nazywane jest „Podłęże – Piekiełko” i zakłada wybudowanie 58 km nowej linii kolejowej, która zacznie się we wsi Podłęże w gminie Niepołomice (posterunek odgałęźny Podłęże R401) i skieruje się na południe. W miejscowości Szczyrzyc linia się rozgałęzi i będzie biec na wschód do miejscowości Tymbark (linia Nr 622) i na zachód do miejscowości Mszana Dolna (linia Nr 623). W tych miejscowościach nowa linia połączy się z istniejącą 76 km linią Chabówka – Nowy Sącz (linia Nr 104), która zostanie zmodernizowana.

Zakres robót jest bardzo duży, bo wymaga nie tylko zbudowania nowej, zelektryfikowanej linii, o długości 58 km, ale także generalny remont szlaku Chabówka – Nowy Sącz, wraz z elektryfikacją. W ramach inwestycji powstanie 58,47 km zelektryfikowanych torów, 8 estakad o łącznej długości 7,79 km, zbudowane zostanie 11 tuneli o łącznej długości 11,82 km, powstanie 20 mostów, 89 przepustów, 17 wiaduktów kolejowych, 14 wiaduktów samochodowych, 11 przejazdów kolejowo-drogowych. Na nowym szlaku zostaną zamontowane cztery podstacje trakcyjne (Przymłynie, Mszana Dolna, Pisarzowa oraz Limanowa). Szacowny koszt inwestycji to 180 milionów złotych (I etap, 2016 rok). W 2017 roku, wykonano dokumentację techniczną inwestycji: Podłęże – Szczyrzyc – Tymbark – Mszana Dolna. W 2019 roku, wybrano głównego wykonawcę prac. Planowano zamknięcie szlaku na czas budowy w listopadzie 2021 roku. Planowano zakończenie prac w 2026 roku, ale należy się liczyć z opóźnieniem inwestycji w związku z epidemią „korona wirusa”. Życzymy inwestorom, wykonawcom i sobie samym, aby inwestycja została zrealizowana.

Wspomnijmy jeszcze, że pierwsze przymiarki do budowy nowego szlaku kolejowego Kraków – Zakopane planowano w czasie, kiedy Zakopane ubiegało się o zorganizowanie Zimowej Olimpiady w 2006 roku.

Opracował Karol Placha Hetman