Chabówka 2021-12-30

Lokomotywa parowa serii Ol49.

Lokomotywa serii Ol49 to parowóz Osobowy, o układzie osi "l" czyli 1C1 (inaczej oOOOo). Lokomotywa Ol49 została opracowana przez polskich konstruktorów w 1949 roku. Produkcję uruchomiono w fabryce FABLOK w Chrzanowie. Zbudowano 116 lokomotyw.

Po drugiej wojnie światowej niemal cały kolejowy ruch przewozu pasażerów oparty był na pociągach poruszanych trakcją parową. Z końcem 40-lat zaistniała konieczność modernizacji taboru, który był wykorzystywany dla pociągów dalekobieżnych, a wśród nich pociągów pospiesznych. Parowozy Ok1 oraz Ok22 (pochodzące z okresu 1907 – 1923) nadawały się do lekkich składów osobowych podmiejskich i kursujących na liniach lokalnych. Były jednak niewystarczające do składów dalekobieżnych, które z konieczności obsługiwano lokomotywami towarowymi.

Dlatego przystąpiono do prac nad lokomotywą parową o oznaczeniu w PKP seria Ol49. Produkcję seryjną lokomotyw OL49 zlecono zakładmo FABLOK w Chrzanowie, które nosiły wówczas imię Feliksa Dzierżyńskiego (bolszewik, twórca sowieckiego aparatu terroru, szef Czeka i GPU). W okresie 1951 – 1955 dla PKP wyprodukowano 112 lokomotyw Ol49. Dodatkowo zbudowano 4 egzemplarze dla Korei Północnej.

Polscy konstruktorzy wykorzystali doświadczenia przy projektowaniu i eksploatacji lokomotyw serii Pt47, Ty45 oraz Ty246. Konstrukcja lokomotywy znacznie ułatwiła pracę drużyny parowozowej. Niemniej jednak w trakcie eksplotacji niektóre podzespoły zostały zmodyfikowane. Zmieniono inżektor zasilania kotła w wodę. Zmieniono rozmieszczeinie niektórych zawieradeł. Zamontowano nowe reflektory i zmieniono ich rozmieszczenie, dodając trzeci reflektor na czole lokomotywy (nie we wszystkich egzemplarzach). Pod czołownicą lokomotywy dodano lemieszowe odgarniacze. Dla uproszczenia produkcji i remontów wypukłe drzwi dynmnicy zastąpiono drzwiami płaskimi. Od 1961 roku, w lokomotywach Ol49 zamontowano urzędzenie SHP (Samoczynne Hamowanie Pociągu). Modyfikacji poddano układ jezdny tendrów, w których zamontowano łożyska toczne lub zakładano nowe wózki typu 2XT, które stosowano w wagonach towarowych.

W czasie eksploatacji odstępowano od malowania lokomotyw na kolor zielony. Całe lokomotywy malowano na czarno. W wielu przypadkach pracownicy lokomotywowni malowali lokomotywy według własnego uznania (dostępności farb): koła, wiązary, ostoje itp.

Lokomotywy Ol49 weszły do służby we wszystkich oddziałach DOKP. Parowozy ciągneły pociagi dalekobieżne, pospieszne, a czasami lokalne. Większość lokomotyw Ol49 wycofano z eksploatacji w początkiem 90-lat XX wieku. Do 2010 roku, zachowało się około 40 parowozów Ol49. Większość z nich są eksponatami niezdolnymi do jazdy, bez resursu. Niemniej jednak, wiele z nich można przywrócić do ruchu. W 2019 roku, w lokomotywowni Wolsztyn czynne były dwie lokomotywy Ol49.

Lokomotywa parowa Ol49 w porówananiu do parowozów Ok1 i Ok22 wolniej się rozpędzała. Jednak mogła prowadzić pociagi o masie do 300 ton z prędkościa 100 km/h. Pociagi o masie 900 ton, parowóz Ol49 prowadził z prędkością do 80 km/h. Parowóz Ol49 miał spokojny bieg. Przy jeżdzie tendrem do przodu prędkość maksymalna wynosiła 50 km/h. Duży kocioł wymagał od załogi większego wysiłku fizycznego przy sypanu wegla na ruszt. Duży zapas wody i węgla powodował że parowóz potrafił przejechać nawet 800 km. Na szlaku Kraków – Warszawa parowóz zużywał 4 800 – 6 200 kg węgla. Wszystko zależało do jakosci węgla i stylu jazdy mechanika. W zimie zużycie wegla było większe, bo ogrzewano wagony osobowe.

Parowóz Ol49-44.

Lokomotywa parowa Ol49-44 nr fabryczny 2989, po wyprodukowaniu w 1952 roku, w zakładach FABLOK w Chrzanowie, została skierowana do pracy w lokomotywowni Kraków, gdzie pracowała w okresie od listopada 1952 roku do lutego 1958 roku. Parowóz następnie pracował w Tarnowie, Jaśle, Dębicy, Trzebini, Płaszowie i Przeworsku. Lokomotywa prowadziła pociagi na szlakach południowej Polski. Parowóz służbę zakończył w grudniu 1990 roku. W 1993 roku, lokomotywa Ol49-44 z Przeworska została skierowana do skansenu Chabówka. Na szlakach parowóz został zastąpiony lokomotywa spalinową SP42. W 1996 roku, lokomotywa Ol49-44 został odrestaurowana jako eksponat muzealny i ustawiona w alei parowozów.

Parowóz Ol49-100.

Ol49-100 nr fabryczny 3214, po wyprodukowaniu został skierowany do pracy w lokomotywowni Kłodzko. Następnie: Toruń, Żagań, Przeworsk. Parowóz służbę zakończył w grudniu 1990 roku. W 1993 roku, lokomotywa Ol49-100 z Przeworska została skierowana do skansenu Chabówka. Na szlakach parowóz został zastąpiony lokomotywa spalinową SP42. W 1994 roku, lokomotywa Ol49-100 został utrzymana jako czynny parowóz i do 2005 roku, ciągnęła okolicznościowe pociągi. Parowóz ma tender od innego parowozu; Nr 25D49-19.

Dane T-T parowozu Ol49:

Prędkość konstrukcyjna 100 km/h. Masa służbowa 144 900 kg. Masa własna lokomotywy 75 100 kg. Masa służbowa lokomotywy 82 900 kg. Średnica kół napędowych 1,75 m. Średnica kół tocznych 0,85 m. Długość 20,70 m. Wysokość 4,55 m. Układ osi 1C1. Powierzchnia ogrzewalna 162,90 m2. Powierzchnia rusztu 3,70 m2. Ciśnienie w kotle 16 atm. Nacisk osi do 17 400 kg. Przegrzewacz typu Schmidta. Rozrząd typu Heusingera.

Tender typu 25D49 (25 m3 wody, D – cztery osie, Rok opracowania 1949). Zapas wody 25 m3. Zapas węgla 12 000 kg. Masa własna tendra 25 000 kg. Masa służbowa tendra 62 000 kg.

Opracował Karol Placha Hetman