Kraków 2021-12-21

Polska lokomotywa parowa OKl27 produkowana w HCP.

Parowóz OKl27 to parowóz Polski, Osobowy, Kusy (tendrzak), o układzie osi "l" czyli 1’C1, zatwierdzony do realizacji w 1927 roku. Parowóz był przeznaczony do obsługi składów osobowych i lekkich towarowych na niedługich dystansach. Prędkość biegu pociągu do 80 km/h. Parowóz był opracowany i produkowany w zakładach HCP.

Tuż po odrodzeniu Rzeczypospolitej Polskiej określono najważniejsze potrzeby komunikacji kolejowej. Już w grudniu 1918 roku, wskazano na konieczność budowy parowozów typu tendrzak na potrzeby osobowego i towarowego ruchu lokalnego. Priorytetem były jednak parowozy liniowe Ty23 i Os24, ale o tendrzakach nie zapomniano.

W 1925 roku, w biurze konstrukcyjnym zakładów HCP w Poznaniu przystąpiono do opracowania dokumentacji technicznej nowego tendrzaka. Lokomotywa OKl27 otrzymała układ osi „l” czyli 1’C1 (oOOOo). Układ ten powtórzono przy parowozie Ol49.

Pracą nad projektem lokomotywy kierował inżynier Stanisław Domaniewski. W 1927 roku, dokumentacja parowozu OKl27 była już zatwierdzona przez Ministerstwo Komunikacji. W 1928 roku, gotowe były cztery parowozy, które poddano testowej eksploatacji. Następnie ruszyła produkcja seryjna. Do ataku armii niemieckiej na Polskę, w 1939 roku, zbudowano 122 parowozów OKl27.

W trakcie produkcji parowozy były poddawane modyfikacjom. Na przykład osie toczne Adamsa zastąpiono wózkami Kraussa – Helmholtza. Wózek Kraussa-Helmholtza to jest wózek jednoosiowy stosowany w konstrukcji lokomotyw parowych, ułatwiający pokonywanie łuków, umożliwiający skręt osi tocznej i przesunięcie połączonej z nią osi wiązanej. Wózek był też wyposażony w sprężynowy lub grawitacyjny nastawiacz powrotny. Został opracowany przez Richarda von Helmholtza i stosowany w 1888 roku. Osie toczne systemu Adamsa miały skłonność do zakleszczania się, a w efekcie do wykolejania lokomotywy. Wózek Kraussa-Helmholtza oraz zwężone obrzeże osi głównej, o 15 mm, pozwalały parowozowi OKl27 na jazdę z prędkością 80 km/h w łukach o promieniu 150 m.

W parowozie OKl27 zastosowano kocioł z przegrzewaczem pary. Skrzynię ogniowa wykonano z miedzi. Kocioł umożliwiał szybkie przegrzewanie pary do temperatury 330 stopni Celsjusza, co jest istotne przy częstym ruszaniu pociągu w ruchu lokalnym. Kocioł miał zawory odmulające Friedmanna, zawory bezpieczeństwa Pop – Coale, ruszt wywrotowy, duży popielnik z klapami spustowymi otwieranymi z budki maszynisty. Drzwiczki do paleniska otrzymały otwory umożliwiające dopływ powietrza przy zaszlakowanym ruszcie. Był też system przedmuchiwania rur płomieniowych dla usuwania nagaru i sadzy.

Ostoja parowozu została zbudowana z blach stalowych o grubości 25 mm. Piasecznica zabudowana na kotle podawała piasek pod środkowe koła, systemem sprężonego powietrza. Parowóz wyposażono w układ podawania pary do wagonów osobowych, dla ich ogrzewania. Układ hamulcowy powietrzny zespolony Westinghouse. Sprężarka trzycylindrowa, dwustopniowa typu H11a3. Początkowo oświetlenie lokomotywy było lampami naftowymi. Od 1931 roku, wszystkie lokomotywy otrzymały instalację elektryczną firmy ERA, zasilaną prądem z turbogeneratora 24 V.

Wiele elementów lokomotywy OKl27 było polskiej konstrukcji i produkcji. Elementy te były stosowane także w innych polskich parowozach.

Po napaści niemców na Polskę, większość parowozów OKl27 została wcielona do kolei niemieckich. Po 17 września 1939 roku, część parowozów została przejęta przez koleje CCCP. Nie wszystkie z nich zostały przekute na szeroki tor. Po drugiej wojnie światowej około 95 parowozów OKl27 powróciło do PKP. W czasie ich remontów skrzynie ogniowe miedziane wymieniano na stalowe. Parowozy służyły w PKP do 1985 roku. Na cele muzealne zachowano cztery lokomotywy OKl27: OKl27-26 w Warszawie, OKl27-41 w Chabówce, OKl27-10 w Skierniewicach, OKl27-27 w Gdyni Grabówek.

Lokomotywa OKl27 była pierwszą udaną konstrukcją parowozu typu tendrzak zaprojektowaną i wykonaną w Polsce. W 1929 roku, parowóz OKl27 otrzymał złoty medal podczas Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu.

Parowóz OKl27-41.

Producent HCP w Poznaniu. Nr seryjny 270. Wyprodukowany w 1932 roku. Oznaczenie przed drugą wojna światową OKl27-91. Oznaczenie podczas okupacji niemieckiej DRG 75 1278. Parowóz pracował w różnych lokomotywowniach, a najdłużej w DOKP Warszawa. Pracę w PKP zakończył w Małaszewiczach w marcu 1974 roku. Następnie trafił do ZNTK w Łapach, gdzie pracował do 1984 roku. W październiku 1993 roku, został odbudowany w Chabówce.

Dane T-T parowozu OKl27-41:

Długość całkowita 12,86 m. Wysokość 4,45 m. Masa własna 66 700 kg. Masa służbowa 85 100 kg. Zapas wody 9 m3. Zapas węgla 4 tony. Ciśnienie pary w kotle 14 atm. Powierzchnia ogrzewalna kotła 127,7 m2. Powierzchnia ogrzewalna przegrzewacza 45,2 m2. Powierzchnia rusztu 2,6 m2. Średnica kół napędnych 1,50 m. Średnica kół tocznych 0,86 m. Maksymalny nacisk na oś 18 200 kg. Prędkość konstrukcyjna 80 km/h. Układ zestawów kół to 1–3–1. Parowóz ciągnął skład o masie 130 ton z prędkością 80 km/h.

Opracował Karol Placha Hetman