Jelenia Góra 2021-11-24

Pociąg osobowy Jelenia Góra – Lwówek Śląski. 2010 rok.

Kolej Doliny Bobru.

W 2010 roku, pociąg SA135-001 PESA obsługiwał trasę Jelenia Góra – Lwówek Śląski.

Park Krajobrazowy Doliny Bobru to jedno z ciekawszych przyrodniczo i krajobrazowo miejsc w Sudetach. Obejmuje swoim obszarem prawie 11 000 hektarów pomiędzy Jelenią Górą, Wleniem i Lwówkiem Śląskim. Znajduje się na bardzo zróżnicowanym pod względem rzeźby terenu i krajobrazu Kotliny Jeleniogórskiej, Gór Kaczawskich i Pogórza Izerskiego. Główną osnową parku krajobrazowego jest rzeka Bóbr, o długości 272 km, która jest lewym dopływem rzeki Odry. Rzeka Bóbr swoje źródła ma na terenie Czech, ale w większości płynie przez Polskę.

Stacja Jelenia Góra została uruchomiona w 1866 roku, natomiast stacja Lwówek Śląski powstała w 1885 roku. Oba miasta zostały połączone bezpośrednim szlakiem kolejowym w okresie 1905 – 1909, którego długość wynosi 32,63 km. Trasa Jelenia Góra – Lwówek Śląski należy do trudnych technicznie, ma liczne łuki i zjazdy / podjazdy, a jednocześnie jest bardzo malownicza krajobrazowo. Trasa prowadzi przez trzy tunele i kilkakrotnie przekracza rzekę Bóbr. Na trasie są słynne i piękne mosty. Maksymalna prędkość na szlaku nigdy nie przekraczała 60 km/h. Szlak jest jednotorowy i niezelektryfikowany. Obecnie (2021 rok) nie odbywa się na nim ruch kolejowy. Ostatni pociąg osobowy przejechał tą trasę w 2016 roku. Szlak należy do linii kolejowej Nr 283 Jelenia Góra – Żagań, o całkowitej długości 104 km.

Było kilka powodów dla zbudowania kolei doliny Bobru. Jednym z najważniejszych była budowa zapory w Pilchowicach. Pod koniec XIX wieku, Karkonosze nawiedziła ogromna powódź. Duże opady deszczu, które miały miejsce w dniach 28 – 31 lipca 1897 roku, spowodowały wylanie rzeki Bóbr. Straty materialne były liczone w milionach marek. Były ofiary w ludziach. Rząd niemiecki w Berlinie podjął decyzję o budowie zbiornika retencyjnego.

W związku z budową sztucznego zbiornika wodnego postanowiono wybudować linię kolejową, która miała ułatwić transport materiałów budowlanych. Przede wszystkim budulca z okolicznych kamieniołomów. Po zakończeniu budowy szlak nadal pełnił funkcje transportowe. Linią tą przewożono między innymi węgiel kamienny z kopalń w okolicach Wałbrzycha. Oba obiekty inżynieryjne (zapora i kolej) były budowane w okresie 1902 – 1909.

Już w Polsce, po drugiej wojnie światowej ruch kolejowy na szlaku Nr 283 był duży. Kursowało tutaj wiele pociągów osobowych na trasie z i do Jeleniej Góry. W 40-latach pociągi dojeżdżały aż do Zielonej Góry i Poznania, a w 50-latach najdalej, bo do Szczecina. Sytuacja zaczęła się zmieniać w 70-latach, bo szlaku Jelenia Główna – Lwówek Ślaski nie zelektryfikowano i kursowały na nim parowozy i lokomotywy spalinowe. Z początkiem 90-lat zawieszono wszystkie dalsze połączenia, na przykład do Żagania. Sytuacja poprawiła się, kiedy na szlak wyjechały nowoczesne SZT, które należały do Kolei Dolnośląskich. Niestety na krótki okres czasu, bo tylko do 2015 roku.

PKP Jelenia Góra.

Linia kolejowa Nr 283 rozpoczynała się na stacji Jelenia Góra, która znajduje się przy ulicy 1 Maja i Krakowskiej. Stacja Jelenia Góra powstała w 1866 roku, a obecnie ma rangę dworca regionalnego. Jest stacją węzłową bo łączy w sobie aż cztery szlaki kolejowe Nr: 274, 283, 308 i 311. Stacja ma 4 perony i tory z trakcją elektryczną. Przejście podziemne jest czynne. Perony zostały zadaszone w 1910 roku. Niemcy trakcję elektryczną zamontowali w lutym 1923 roku. Była to sieć o napięciu 15 kV/16 2/3Hz. Warto pamiętać, że w maju 1945 roku, po wkroczeniu wojsk rosyjskich, niemiecka trakcja elektryczna został rozebrana i wywieziona do Moskwy. W 1966 roku, Jelenia Góra została na powrót zelektryfikowana, ale już polską siecią 3 kV. W 1987 roku, zelektryfikowano odcinek Jelenia Góra (Dębowa Góra) – Szklarska Poręba Górna (PKP).

Szlak kolejowy Nr 283.

Linia kolejowa Nr 283 biegnie z Jeleniej Góry w kierunku północno – zachodnim, początkowo razem z liniami Nr: 274 i 311. Jeszcze w granicach miasta tor pierwszy raz przekracza rzekę Bóbr. Tutaj w 2019 roku, zbudowano nowy przystanek kolejowy Jelenia Góra Zabobrze. Następnie szlak przebiega pod wiaduktem Drogi Krajowej Nr 3 i odbija w lewo, aby prawym łukiem przejść pod wiaduktem kolejowym szlaków Nr 274 i 311 i dalej kieruje się na północ, jednocześnie wznosząc się. Trasa mija tereny rolnicze z dużymi polami uprawnymi. Przed Jeżowem Sudeckim (3,519 km) trasa osiąga najwyższy punkt całej linii (343 m n.p.m.). Jeżów Sudecki to była początkową stacja kolejowa, a następie tylko przystanek kolejowy. Dworzec jest obecnie domem mieszkalnym. Stacja została uruchomiona w 1909 roku. Jeżów Sudecki znany jest z wytwórni szybowców i lotniska dla szybowców.

Dalej szlak mija miejscowość Siedlęcin (7,321 km), gdzie kiedyś była stacja kolejowa. Obecnie dworzec jest budynkiem mieszkalnym.

Dalej szlak zaczyna wić się w terenie zalesionym i dociera do Jeziora Pilchowickiego. Tutaj jest piękny most kolejowy, oddany do użytku w 1904 roku. Most wspiera się na dwóch kamienno – betonowych filarach, oddalonych od siebie o 85 m. Przyczółki mostu także zostały zbudowane jako kamienno – betonowe. Na tych filarach spoczywa główna konstrukcja mostu, czyli 135 metrowa, nitowana konstrukcja stalowa, kratownicowa, o szerokości 4 m. Most ma stalowe barierki, jeden tor z odbojnicami i drewniane ścieżki dla obsługi budowli. Całkowita długość mostu wynosi 152 m. Odległość z mostu do tafli wody wynosi 38 m.

Zapora Pilchowice jest największą tamą łukową i kamienną w Polsce. Drugą co do wysokości po Solinie. Uruchomienie zapory w 1906 roku, spowodowało utworzeniem na rzece Bóbr Jeziora Pilchowickiego. Jezioro jest otoczenie gęstymi lasami i zróżnicowaną rzeźbą terenu sprawia, dlatego od razu stało się dużą atrakcją turystyczną. Wokół wytyczono liczne szlaki turystyczne i rowerowe. Jezioro ma 4 km długości i 300 – 400 metrów szerokości, czyli ponad 200 hektarów powierzchni. W najgłębszym punkcie, tuż przy zaporze osiąga 46 metrów głębokości.

Dalej jest przystanek osobowy Pilchowice Zapora. Przystanek ma jednokrawędziowy peron. Przystanek mieści się na wysokości 292 m nad poziomem morza i jest na 11,16 km trasy. Różnica wysokości między Jelenią Górą a przystankiem wynosi 51 m, w dół. Przystanek zlokalizowano na stromym stoku na specjalnej półce. Przystanek ma zadaszony peron i poczekalnię. Od przystanku do zapory prowadzi brukowana dróżka.

Teraz na trasie mamy dwa po sobie tunele; Tunel Pilchowicki I, Tunel Pilchowicki II. Pierwszy tunel o nazwie Tunel Pilchowicki I, ma długość 187,30 m i jest na 11,70 km trasy. Tunel przebiega pod Górą Czyżyk, która ma wysokość 425 m nad poziomem morza. Wszystkie wzgórza w okolicy są porośnięte mieszanym lasem. Tunele zbudowano w tym samym czasie co budowano szlak kolejowy i zaporę Pilchowice i został ukończony w 1907 roku. Tunel zbudowano wykładając go ciosanym kamieniem z piaskowca. Jego konstrukcja jest odporna na nacisk górotworu z góry i boku. Ma wysokość 5,80 m, a szerokość około 4,20 m i biegnie niewielkim łukiem w prawo. Tunel przewidziano na jeden tor. Tunel drążono korzystając z doświadczeń budowy tuneli w Austrii. Najpierw drążono na głębokość paru metrów mniejszy tunel zwany kierunkowym. Potem go poszerzając i pogłębiając oraz wykładając piaskowcem. Budując tunel urobek wywożono przy użyciu kolejki wąskotorowej, wykorzystując tory wąskotorowe zaplecione z torami normalnej szerokości. Jedna szyna była wspólną. Kiedy w 1945 roku, w Sudety wkroczyli analfabeci Stalina, próbowali wysadzić tunele. Według innych źródeł zrobili to żołnierze niemieccy, malarza Hitlera. Uszkodzono portale tuneli. Ale już w 1946 roku, tunele były przejezdne. Wloty tuneli naprawiono przy wykorzystaniu żelbetonu.

Dalej szlak wije się lekko schodząc w dół. Na trasie jest piękny kamienny most łukowy (są trzy łuki) o wysokości około 19 m i długości około 50 m. Tory przechodzą górą, a dołem przebiega droga do Jeleniej Góry. Dalej jest tunel o nazwie Tunel Pilchowicki II, który ma długość 153,85 m. Jest on na wysokości 252 m nad poziomem morza i jest na 13,80 km trasy. Dalej jest kolejny typowy wiadukt kolejowy. Tory przechodzą górą.

Na 14,81 km trasy jest przystanek osobowy Pilchowice Nielestno. Przystanek ten był także stacją ładunkową. Obok budynku dworca zachował się magazyn, bocznica kolejowa i rampa rozładunkowa. Obok stacji na kanale wodnym jest zbudowana elektrownia wodna, która należy do Zakładu Energetycznego Jelenia Góra. Kanał wodny jest bajpasem rzeki Bóbr.

Obok stacji na 14,94 km trasy, jest kolejny ładny most kolejowy nad rzeką Bóbr. Most jest stalowy, nitowany, a tory położono na dole kratownicy. Most ma długość około 65 m. Jego przyczółki są wykonane z kamienia.

Na 15,55 km trasy jest niefunkcjonująca już stacja Pilchowice Nielestno Towarowe. Była stacja znajduje się na wysokości 235 m nad poziomem morza.

Na dalszym odcinku szlak (17,54 km) przechodzi przez najdłuższy na trasie tunelu pod Górą Zamkową, która ma wysokość 360 m nad poziomem morza. To jest trzeci tunel. Co ciekawe, na Górze Zamkowej znajduje się cmentarz. Tunel ma długość 320 m i znajduje się na wysokości 235 m na poziomie morza. Tunel ma nazwę Tunel Pilchowicki III.

Po wyjeździe z tunelu szlak jest już w granicach miejscowości Wleń. Stacja Wleń to 18,00 km trasy i znajduje się na wysokości 229 m nad poziomem morza. Dworzec kolejowy mieści się przy ulicy Lipowej.

Dalej trasa wije się lewym brzegiem doliny rzeki Bóbr i dociera do miejscowości Marczów. Przystanek osobowy jest na 22,93 km trasy, 223 m nad poziomem morza.

Potem jest przystanek osobowy Dębowy Gaj; 26,63 km, na wysokości 217 m nad poziomem morza. Budynek stacji w Dębowym Gaju spłonął w 60-latach XX wieku. Dworca nie odbudowano tylko postawiono wiatę.

Lwówek Śląski to ostatnia stacja na interesującym nas szlaku. Stacja jest na 32,63 km szlaku i leży na wysokości 211 m nad poziomem morza. Tutaj jest także linia kolejowa Nr 284 Legnica – Pobiedna. Stacja została uruchomiona w 1885 roku. Ruch pasażerski został zawieszony w grudniu 2016 roku. Były budynek dworca został zaadoptowany do innych celów i jest częściowo zamieszkały. Stacja ma dwa perony, które są dwukrawędziowe. Perony są zadaszone. Przejście podziemne jest czynne. Lokomotywownia została przeznaczona do innych celów. Wieża wodna w dobrym stanie, ale nie używana.

Opracował Karol Placha Hetman