Kraków 2021-10-05

Pociągi Pesa Elf, Pesa Acatus II i Pesa Acatus Plus.

Pociągi Pesa Elf to polskie elektryczne zespoły trakcyjne przystosowane do ruchu regionalnego. Pociągi są budowane od 2010 roku, w polskiej fabryce Pesa w Bydgoszczy. „Elf” to akronim angielskiego zwrotu electric low floor, czyli pojazd elektryczny niskopodłogowy. Pociągi Pesa Elf produkowane są z różną liczbą wagonów od dwóch do sześciu. Różne jest też wyposażenie, układ foteli, liczba toalet itp.

W skład rodziny pociągów Elf wchodzą modele: Typ EN62 = 21WE, Typ EN76 = 22WE, Typ EN96 = 34WE i 27WE dla SKM Warszaw. Oprócz nich budowano pociągi ETZ oznaczone Acatus II i Acatus Plus. Typ EN77 = 32WE Acatus II – 4-wagonowe. Typ EN64 = 40WE Acatus Plus – 3-wagonowe. Typ EN99 = 41WE Actus Plus – 2-wagonowe. Do 2020 roku, zostało wyprodukowanych ponad 120 pociągów Pesa Elf.

Pociągi Pesa Elf są zasilane trakcją elektryczną o napięciu 3 kV DC. Szerokość pociągu wynosi 2,88 m, wysokość 4,28 m, długość zależy od ilości wagonów. Prędkość konstrukcyjna pociągów Elf wynosi 160 km/h. Choć pierwszy egzemplarz był przystosowany do prędkości 120 km/h.

Historia pociągów Pesa Elf.

Konkurentem fabryki Pesa w Bydgoszczy była i jest druga polska firma Newag z Nowego Sącza. Ale ta konkurencja wpływa korzystnie na jakość polskich konstrukcji i zadowolenie pasażerów. W 1998 roku, Pesa została głęboko zrestrukturyzowana i rozpoczęła budowę spalinowych wagonów osobowych. W 2004 roku, fabryka podjęła się zbudowania pierwszych EZT dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Był to pociąg typu 13WE (EN95). Pomimo planów zakupu 10 egzemplarzy, produkcja została zakończona na jednym pociągu. W 2006 roku, wyprodukowano ETZ 15WE, a w 2007 roku, ETZ 16WEk. Oba pociągi zbudowano także tylko w jednym egzemplarzu.

Jednak zainteresowanie przewoźników nowymi pociągami ETZ było coraz większe. Doszło do współpracy między producentami i użytkownikami. Przewoźnicy chcieli pociągów do szybkiego boarding-u pasażerów, a w efekcie o nisko umieszczonej podłodze, co ułatwia wsiadanie i wysiadanie. Dodatkowo, coraz więcej podróżnych przewoziło rowery, wózki dziecięce i wózki inwalidzkie. Zakład w Bydgoszczy zaprojektował pociąg Acatus, który jest przeznaczony dla peronów o wysokości 0,55 – 0,76 m, od główki szyny. Pociąg nie ma żadnych stopni wejściowych. Zaprojektowano także pociąg Elf, który ma stopnie wejściowe i jest przeznaczony dla niższych peronów. W programie uczestniczyło około 150 inżynierów i naukowców z firmy Pesa, firm poddostawców i placówek naukowych. Podpatrywano także rozwiązania zagraniczne.

W grudniu 2009 roku, zanim pociąg Elf był gotowy, podpisano już pierwszą umowę na dostawę 8 pociągów ETZ dla województwa śląskiego. W kolejnych latach podpisano kolejne kontrakty. Pociąg Elf został pokazany w 2010 roku, podczas targów InnoTrans w Berlinie. Zaprezentowano wówczas pociąg EN76-001, który był zbudowany dla województwa śląskiego.

W 2010 roku, powstała odmiana pociągu Elf, która została nazwana Acatus II. Pociągi te zamówiło tylko województwo małopolskie, o czym napisaliśmy poniżej.

Rodzina Pesa Elf została zaprojektowana jako platforma pociągów o uniwersalnym przeznaczeniu. Kiedy w 2013 roku, Pesa zaczęła przegrywać kontrakty z firmą Newag (cenowo) w Bydgoszczy zbudowano EZT Acatus Plus, w którym obniżono koszty budowy pociągu, zachowując jednocześnie podstawowe zalety pociągu.

Pociąg oznaczony Elf II to jest skład Elf dostosowany do nowych przepisów, czyli technicznych specyfikacji interoperacyjności.

Pesa Acatus II.

Pesa Acatus II jest określany jako uboga wersja pociągu ETZ Elf, choć podróżni nie są w stanie tego zauważyć. Mimo nazwy pociąg ma niewiele wspólnego z pierwszym pociągiem Acatus Pesa. Pociąg Acatus II był produkowany w okresie 2010 – 2011, tylko dla województwa małopolskiego. Pesa Acatus II nosi oznaczenie typ 32WE oraz oznaczony jest serią typu EN77. Jest to 4-wagonowy skład.

W dniu 28 stycznia 2010 roku, została podpisana umowa na dostawę 5 nowych pociągów ETZ typu Acatus II z samorządem województwa małopolskiego. Acatus II to były pierwsze EZT kupione przez województwo małopolskie. W dniu 28 stycznia 2011 roku, pierwsze 2 pociągi zostały dostarczone do Krakowa i ruszyły w pierwszy kurs w barwach Przewozów Regionalnych do Tarnowa i do Krynicy przez Tarnów i Nowy Sącz. Kolejne dwa składy zostały dostarczone w dniu 29 marca 2011 roku. Ostatni, piąty Acatus II, został dostarczony w maju 2011 roku. We wrześniu 2011 roku, pociągom nadano imiona własne: EN77-001 Pawie Pióro, EN77-002 Jaskółka, EN77-003 Jura, EN77-004 Nikifor, EN77-005 Tischner.

Początkowo pociągi były eksploatowane przez Przewozy Regionalne, a od grudnia 2015 roku, przez powstałe Koleje Małopolskie, które od 2018 roku, są właścicielami pojazdów. W 2012 i 2013 roku, pojawiły się problem ze zbyt szybki zużywaniem zespołów kołowych. Problem rozwiązano. Pociągi systematycznie przemalowywano w nowe barwy. W 2021 roku, pociągi zostały skierowane na naprawę poziomu P4.

Konstrukcja 32WE, EN77 Acatus II.

Środkowe wagony posiadają dwie pary drzwi na stronę, a skrajne po jednej parze. Wszystkie drzwi znajdują się w strefie z niską podłogą, pod którymi umieszczono wysuwane stopnie ułatwiające wsiadanie z peronów niższych niż 0,55 – 0,76 m od główki szyny. Pierwszy i ostatni wózek są napędowe typu 26MN o rozstawie osi 2,80 m. Środkowe to wózki toczne typ 40AN w systemie Jacobsa o rozstawie osi 3,00 m. Nad wszystkimi wózkami znajdują się strefy podwyższonej podłogi, na które prowadzą schody lub pochylnie. Schody w postaci trzech stopni znajdują się tylko w strefie nad wózkami napędowymi. Średnica kół wynosi 0,85 m. Pociąg ma system smarowania obrzeży kół, ale tylko pierwszej osi wózka napędowego. Możliwe jest połączenie do trzech pociągów w trakcję ukrotnioną. W pociągu zamontowano 180+13 miejsc siedzących w Klasie 2. W przestrzeni pasażerskiej znajdują się dwie toalety w systemie zamkniętym oraz przestrzeń dla podróżnych z ograniczoną możliwością poruszania się, z dużym bagażem lub z rowerem, w pobliżu której, przy drzwiach są windy dla niepełnosprawnych.

Dane T-T 32WE, EN77 Acatus II:

ETZ 4-wagonowy. Zasilanie 3 kV DC. Cztery silniki o mocy 500 kW. Przyspieszenie 1 m/2. Prędkość konstrukcyjna wynosi 160 km/h. W pociągu jest 180+13 miejsc siedzących. Razem pociąg zabiera do 350 pasażerów. Szerokość 2,88 m. Wysokość 4,28 m. Długość 75,25 m. Wejście do wagonu jest na wysokości 0,76 m, od główki szyny.

Pesa 40WE, EN64 Acatus Plus.

Pociąg Acatus Plus był produkowany w okresie 2014 – 2016. Pociągi te są eksploatowane przez Koleje Małopolskie i PolRegio. Pociągi noszą oznaczenie typu EN64. Wyprodukowano łącznie 13 pociągów: 9 pojazdów 3-wagonowych i 4 pojazdy 2-wagonowe.

W dniu 4 września 2013 roku, podpisano kontrakt na dostawę 2 EZT typu 40WE dla UM województwa podkarpackiego. W dniu 18 października 2013 roku, podpisano umowę na dostawę 6 ETZ Acatus Plus typu 40WEa 3-wagonowe oraz 4 ETZ 41WE 2-wagonowe dla województwa małopolskiego. W dniu 25 sierpnia 2015 roku, podpisano umowę na jeden ETZ 40WE dla województwa świętokrzyskiego. W lipcu 2014 roku, pierwszy ETZ Actus Plus przeszedł testy i otrzymał certyfikat.

W dniu 14 grudnia 2014 roku, rozpoczęły działalność Koleje Małopolskie. W województwie małopolskim pociągi były przekazywane między Przewozami Regionalnymi (PolRegio), a Kolejami Małopolskimi.

Podstawowe różnice pomiędzy Acatus Plus, a Acatus II polegają na zastosowaniu innych wózków napędowych i tocznych. Wózki napędowe to typ 27MN o rozstawie osi 2,70 m. Wózki napędowe zostały przystosowane do zabudowy silników firmy VEM oraz przekładni firmy Gmeinder. Wózki toczne to typ 42AN, o rozstawie osi 2,60 m. Wózki toczne mają zmieniony sposób podparcia pudeł na ramie wózka, z wykorzystaniem tylko jednej pary sprężyn pneumatycznych. Acatus Plus spełniają także wyższe normy zderzeniowe.

Acatus Plus typu 40WEa 3-wagonowe, mają 157+13 miejsc siedzących. Waga 109 ton. Długość 58,95 m. Pociąg ma 4 silnik o mocy 360 kW każdy. Prędkość maksymalna 160 km/h. W pociągu jest klimatyzacja, toaleta w systemie zamkniętym, miejsce dla rowerów i dla wózków dziecięcych i inwalidzkich, WiFi, gniazdka 230 V, biletomaty.

• EN77 = 32WE Actus II – 4-wagonowe.

• EN64 = 40WE Actus Plus – 3-wagonowe.

• EN99 = 41WE Actus Plus – 2-wagonowe.

Konstrukcja Pesa Elf.

Pociągi Pesa Elf to normalnotorowe ETZ. Są zasilane trakcją elektryczną o napięciu 3 000 V DC. Lecz istnieje również możliwość produkcji składów zasilanych prądem przemiennym o napięciu 25 kV lub 15 kV. Szerokość pociągu wynosi 2,88 m, wysokość 4,28 m, długość zależy od ilości wagonów. Prędkość konstrukcyjna pociągów Elf wynosi 160 km/h. Pociągi są niskopodłogowe i przeznaczone do ruchu regionalnego.

Pudła wagonów mają konstrukcję przestrzenną wykonana ze stali z profili zamkniętych. Poszycie ma grubość 1,5 mm i wykonane jest ze stali, natomiast czoło pojazdu wykonano z tworzyw sztucznych.

Pociągi występują w układach 2, 3, 4, 6-wagonowych. W ofercie zakładu w Bydgoszczy jest także pociąg z 10-wagonami. Pociągi można łączyć w trakcje wielokrotną. Każdy wagon może mieć od jednej do trzech par drzwi na każdą stronę.

Do wersji 4-wagonowej wózki napędowe znajduje na obu końcach pociągu. Wersje 6-wagonowe mają dodatkowe wózki napędowe z końcem trzeciego wagonu i na początku czwartego wagonu. Nie ma tam wózków Jacobsa. Wózki między wagonami są wózkami tocznymi, nienapędowymi. Każdy z wózków ma podwójne usprężynowienie. Pierwszy stopień to sprężyny stalowe. Drugi stopień to poduszki pneumatyczne. Dla dodatkowego tłumienia drgań zamontowano amortyzatory hydrauliczne. Wózki napędowe i toczne są konstrukcji i produkcji firmy Pesa.

Zastosowano silniki TMF 59-39-4 (500 KW) lub TMF 50-29-4 (400 KW). Silniki są produkcji austriackiej. Silniki elektryczne są sterowane falownikiem. Odbieraki prądu Stemmann. System hamulcowy Knorr-Bremse.

Wyposażenie jest dostosowane do potrzeb zamawiającego. Pociągi są wykonywane jako Klasa 2. Różna może być ilość i układ siedzeń. Mogą być siedzenia odchylane. W pociągu jest 1 lub 2 toalety zbudowane w systemie zamkniętym. Zawsze jest toaleta dla inwalidów i osób z małymi dziećmi, która ma większe wymiary. SKM Warszawa zamówiła pociągi bez toalet z uwagi na małe odległości i czasy podróży. W pobliżu miejsc dal inwalidów i osób z małymi dziećmi we wózkach są drzwi wejściowe wyposażone w pochylnie. Wiele pociągów Elf ma stanowisko dla pomocnika maszynisty, dlatego pociąg taki może się poruszać z rozkładową prędkością ponad 130 km/h.

Koleje Małopolskie.

Pesa Elf II 22WEh = EN76B-001 ÷ 004, 4-wagonowe.

W dniu 28 października 2019 roku, podpisano umowę z województwem małopolskim na dostawę 4 sztuk Elf II w wersji 4-wagonowej dla Kolei Małopolskich. Pierwsze dwie egzemplarze zostały odebrane w sierpniu 2021 roku. W dniu 12 sierpnia 2021 roku, pasażerowie linii SKA1 (Wieliczka – Kraków Główny – Lotnisko) mogli przejechać się pierwszą jednostką ETZ EN76B – 001, noszącą oznaczenie fabryczne 22WEh-020A, a bardziej znaną jako Elf II. W dniu 13 sierpnia 2021 roku, w ruchu pojawił się drugi pociąg tego typu, noszący oznaczenie EN76B – 002. W dniu 27 sierpnia 2021 roku, dostarczono dwa ostatnie pociągi.

Niektóre wersje Pesa Elf.

Pesa Elf 22WE. Wersja 22WE jest 4-wagonowa i jest przeznaczona do ruchu regionalnego.

Pesa Elf 27WEx. Wersja Pesa Elf 27WEx jest 6-wagonowa przeznaczona na trasy aglomeracyjne. Siedzenia umieszczone są wzdłuż okien. Nie ma toalety. Pociąg ten ma aż cztery wózki napędowe, a razem 8 silników.

Pesa Elf 34WE. Wersja Pesa Elf 34WE jest 2-wagonowa. Wagony mają tylko po jednej parze drzwi na stronę.

Opracował Karol Placha Hetman